باغ فین: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
اضافه کردن پربازدیدترین اثر استان اصفهان و تفکیک جنسیتی حمام |
|||
خط ۱۱:
| تاریخ ثبت جهانی =[[۲۰۱۱(میلادی)|۲۰۱۱]]
|طی نشست = سی‌وپنجم
| میراث در خطر؟
| شماره ثبت ملی = ۲۳۸
| تاریخ ثبت ملی = {{جلالی حروف|۱۵|۰۹|۱۳۱۴|پیوند=نه}}
| دیرینگی = [[صفویه]]
}}
'''باغ فین''' [[کاشان]]، نام یک [[باغ ایرانی]] است که [[حمام فین]] نیز در آن قرار دارد. مکان نامبرده جایی است که [[ناصرالدین‌شاه]]، در سال ۱۸۵۲ میلادی [[صدراعظم]] خود [[امیرکبیر]] را در آن به [[قتل]] رساند. سابقه و قدمت باغ فین و بناهای آن به [[دوره صفویه]] بازمی‌گردد. وسعت باغ بالغ بر ۲۳ هزار مترمربع و شامل یک حیاط مرکزی است که به وسیله دیوار، بارو و [[برج (ساختمان)|برجهای]] [[استوانه]] شکل محصور شده‌است. در مقایسه با بسیاری از باغهای ایرانی مشابه، باغ فین با [[آب]] قابل توجهی مشروب می‌شود.<ref>{{یادکرد|فصل=Fin Garden|کتاب=Land of Lion, Land of Sun|نویسنده = Rafie Hamidpour|ناشر =Author House|چاپ=اول|شهر=بلومینگتون؛ ایندیانا، ایالات متحده آمریکا|صفحه=۵۱|سال=۲۰۱۰|شابک=(j)}}</ref> این باغ تاریخی یکی از پربازدیدترین
'''باغ فین و مجموعه بناهای آن''' در [[کاشان]]، باغ فین واقع شده و این اثر در تاریخ {{جلالی حروف|۱۵|۰۹|۱۳۱۴|پیوند=نه}} با شمارهٔ ثبت ۲۳۸ به‌عنوان یکی از [[فهرست آثار ملی ایران|آثار ملی ایران]] به ثبت رسیده‌است؛ و چند سال است که به ثبت جهانی یونسکو نیز
== تاریخچه ==
خط ۲۴:
[[پرونده:Residence Royal Bagh Shah Fin by Pascal Coste.jpg|300px|rihgt|بندانگشتی|اقامتگاه سلطنتی فین در دوران محمدشاه قاجار (قبل از قتل امیرکبیر)]]
[[پرونده:Fingarden7.jpg|300px|rihgt|بندانگشتی| مقتل امیرکبیر در [[حمام فین]] کاشان]]
برخی منابع تاریخی قدمت این باغ را به دوران سلطنت [[آل‌بویه]] می‌رسانند. به استناد این منابع، زلزله مهیب سال ۱۵۷۳ میلادی باعث تخریب کلی باغ شد.<ref name="tourism.isfahancht.ir">{{یادکرد وب| نشانی = http://tourism.isfahancht.ir/Isfahan_Virtual_Tour/Fa/Fa_index.php?f=1017%20Fin%20Garden| عنوان = باغ فین کاشان| تاریخ بازدید = ۲۴ مارس ۲۰۱۱| ناشر = سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان}}</ref> بقایای باغی در چند صد متری باغ فین (باغ نو) موجود است که به باغ کهنه معروف است. باغ کهنه در دوره [[ایلخانان مغول]] بیشترین گسترش را یافته بوده‌است.<ref>{{یادکرد|نویسنده=سارا تریوه|مقاله=بررسی تاریخی و کالبدی باغ فین|ژورنال=نشریه تخصصی معماری منظر |تاریخ=۱۵ خرداد ۱۳۸۹|دوره=چهارم|شماره=۶۷}}</ref> به هرحال ساختمان باغ فین فعلی به دوران [[شاه عباس بزرگ]] نسبت داده شده<ref>{{یادکرد|فصل=LESSONS IN GARDEN HISTORY|کتاب=Gardens of Eden: Among the World's Most Beautiful Gardens|نویسنده = Holly Kerr Forsyth|صفحه=۸۷}}</ref> و [[میراث فرهنگی]] ایران طراح باغ را [[غیاث‌الدین جمشید کاشانی]] می‌داند.<ref name="tourism.isfahancht.ir" /> با این وجود منابع دانشگاهی طراح باغ را [[شیخ بهایی]] معرفی می‌کنند.<ref>{{یادکرد|فصل=SPIRITUALITY, PHILOSOPHY AND THEOLOGY|کتاب=The Cambridge history of Iran: The Timurid and Safavid periods|نویسنده = Peter Jackson, Laurence Lockhart|ناشر =CAMBRIDGE UNIVERSITY PRESS|چاپ=چهارم ۲۰۰۱|شهر=نیویورک|صفحه=۶۶۸|سال=۲۰۰۱|شابک=(ISBN 0-521-20094-6)}}</ref>
کار ساخت و توسعه عمرانی باغ در دوره [[شاه صفی]] و [[شاه‌عباس دوم]] نیز ادامه یافت و به اوج رسید. بناهای سردر ورودی، کوشک صفوی و یکی از حمام‌ها محصول این دوره بوده‌اند. همچنین [[شاه سلیمان]] صفوی صفه‌ای پیرامون چشمه فین بنا نمود که احتمالاً موجب تغییر نام چشمه فین به [[چشمه سلیمانیه]] بوده‌است. از اواخر دوره صفویه تا [[دوره زندیه]] و همزمان با [[حمله افغان]] و لشکرکشی‌های [[نادر شاه]]، توجهی به باغ نشده‌است. در دوره [[کریمخان زند]] و همزمان با وقوع چند [[زلزله]] پیاپی، باغ و ابنیه موجود در آن مورد مرمت قرار گرفت و بنای [[خلوت کریمخانی]] به آن افزوده گشت.<ref name="ReferenceA">{{یادکرد
خط ۴۱:
| ناشر = یونسکو
| زبان = en
}}</ref> در [[دوره پهلوی]]، بنای [[موزه ملی کاشان]] بر خرابه‌های خلوت نظام‌الدوله و همچنین بنایی در حدفاصل [[کتابخانه]] و [[حمام]]ها ساخته شد و سایر ابنیه نیز مورد مرمت قرار گرفت.<ref name="ReferenceA" /> سوء مدیریت و بی‌توجهی در چند سال اخیر، موجب خسارات جبران ناپذیری به باغ شده‌است.<ref name="chn.ir">{{یادکرد وب
| نشانی = http://www.chn.ir/news/?section=2&id=51741
| عنوان = باغ فین کاشان؛ قربانی رفتار غیرکارشناسانه
خط ۵۱:
== مرمت ==
[[پرونده:Fingarden5.jpg|200px|rihgt|بندانگشتی| نگارگری دیواری]]
در سال ۱۹۳۵ و همزمان با ثبت ملی این اثر، ابتدا [[استخر]] مرکزی باغ مورد [[مرمت]] قرار گرفت.<ref name="whc.unesco.org" /> در سال ۱۳۳۶ بنای موسوم به خلوت نظام‌الدوله که
| نشانی = http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8802011435
| عنوان = موزه ملی باغ فین کاشان بازگشایی می‌شود
خط ۸۲:
== معماری باغ ==
وجود عناصر آب و [[درخت]] که عناصری پویا هستند در کنار ابنیه که عناصر ثابت [[معماری]] هستند، هویتی زنده به این اثر فرهنگی و تاریخی بخشیده‌است. باغ فین یکی از مهمترین نمونه باغهای ایرانی است که همچنان زنده و پابرجاست. همچنین این باغ به خوبی روش ایجاد [[منظر فرهنگی]] را معرفی می‌کند.<ref name="whc.unesco.org" />
* '''عنصر آب'''
در طراحی باغ فین، آب اساسی‌ترین عنصر بوده‌است. آب در باغ فین به صورت‌های راکد (در استخر مقابل کوشک و حوض خانه صفوی)، روان (در جوی‌ها)، فورانی (فواره‌ها) و جوششی (ظهور آب از حفره‌های منظم کف حوض در حوض جوش و حوضخانه صفوی و شترگلوی فتحعلی شاه) حضور دارد. هریک از اشکال گوناگون آب در این باغ، مفهومی خاص را تداعی می‌کند.<ref name="ReferenceB">{{یادکرد
خط ۹۱:
|دوره=چهارم
|شماره=۶۸
}}</ref> آب فراوان و جریان آن در جوی‌هایی با [[کاشی]] [[فیروزه‌ای]]، در محیطی که آب واقعاً کمیاب است و درختانی با سایه گسترده در تضادی بزرگ با [[کویر]] خشک و طبیعتی نامهربان است که در پشت دیوارهای باغ گسترده‌است.<ref name="gardenvisit.com" />
آب جاری در جوی‌ها، [[استخر]]ها و [[حوض]]های باغ از [[چشمه سلیمانیه]] تأمین می‌شود.<ref name="whc.unesco.org" /> آب این [[چشمه]] ابتدا در استخری در پشت باغ جمع می‌شود. اختلاف ارتفاع این استخر نسبت به سطح جوی‌ها، ایجاد [[فواره|فواره‌هایی]] را امکان‌پذیر کرده‌است که به روش ثقلی آب را به بالا پرتاب می‌کنند.<ref name="ReferenceC">{{یادکرد
|فصل=Bagh-e Tarikhi-ye fin
|کتاب= Lonely Planet Iran
خط ۱۰۴:
* '''چگونگی ساخت و عملکرد فواره‌ها'''
زیر تمام جوی‌ها و دور تمام حوض‌ها در عمق یک متری زمین لوله‌هایی تعبیه شده به اسم تنبوشه که این لوله‌ها از جنس سفال بوده که از یک طرف به حوض‌های اصلی متصلند و طرف دیگر آن در انتهای جوی مسدود است. آب از یک طرف وارد می‌شود و چون انتهای لوله مسدود است آب از فواره‌ها خارج می‌شود. چون سطح زمین شیب دارد برای اینکه فشار تقسیم شود قطر لوله را متفاوت ساخته‌اند. ابتدای لوله از انتهای آن قطورتر است به این ترتیب فشار تقسیم می‌شود و آب به یک میزان از فواره خارج می‌شود.<ref name="کی آشیانه سایت گردشگری کاشان">[http://www.keyashiyan.com/modules.php?name=Content&pa=showpage&pid=7 کی آشیانه سایت گردشگری کاشان]</ref>
آب حوض اصلی از دوازده چشمه داخل آن می‌جوشد که به آن حوض جوش گفته می‌شود.<ref name="whc.unesco.org" /> از آن به بعد، آب در جوی‌هایی با کاشی‌های فیروزه‌ای جریان می‌یابد. رنگی که با رنگ خاکی صحراهای اطراف در تضاد است.<ref name="gardenvisit.com" />
* '''طراح سیستم آب رسانی'''
طراح سیستم، ریاضی‌دان معروف قرن دهم و عصر صفوی، [[غیاث‌الدین جمشید کاشانی|غیاث الدین جمشید کاشانی]] است. ایشان دویست سال قبل از پاسکال از قانون اختلاف سطح استفاده کرده و از شیب طبیعی زمین بهره
* '''عنصر درخت'''
مهمترین گیاهان باغ فین، شامل ۵۷۹ اصله [[درخت سرو]] و ۱۱ اصله [[درخت چنار]] است.<ref name="whc.unesco.org" /> با توجه به قدمت این درختان، به نظر می‌رسد که درخت سایه گستر و همیشه سبز سرو در طراحی باغ نقش کالبدی داشته و کاشت معدود درختان خزان دار چنار موجود در باغ، فقط به منظور افزایش کیفیت بصری صورت گرفته‌است.<ref name="ReferenceB" /> به نظر می‌رسد که کاربرد درخت سرو در [[ادبیات فارسی]] به عنوان نماد زیبایی انسان در این انتخاب بی‌تاثیر نبوده‌است.<ref>{{یادکرد وب
| نشانی = http://historicgardens.org/at-risk/at-risk-with-photo/persian-paradise-neglected
| عنوان = Persian Paradise Neglected
خط ۱۱۸:
}}</ref>
اغلب درختان باغ، بین ۱۰۰ تا ۴۷۰ سال سن دارند. طی پانزده سال گذشته و بخصوص بعد از سال ۱۳۸۶، مجموعه‌ای از عوامل موجب بروز فاجعه خشکی و بیماری درختان شد. عواملی همچون مهار فیزیکی غیراصولی، دخالت غیر کارشناسانه، سرمازدگی شدید، عبور سیم و کابل برق و لوله‌گذاری‌های تأسیساتی، ایجاد پیاده‌روهای [[آهک]]ی و [[سیمان]]ی و محصور کردن درختان با آن، آبیاری نادرست و غیراصولی، آفت شپشک، نادیده گرفتن دستور غذایی درختان، مشکلات مدیریتی و نادیده گرفتن نظرات کارشناسان موجب گردید تا حداقل ۱۱۲ درخت تاریخی
| نشانی = http://isfahancht.ir/newsfa.aspx?p=25&aiuid=bdbd7cd8-8291-447b-bba8-48efad0a3233
| عنوان = باغ فین کاشان گل سرسبد باغهای ایران در انتظار ثبت جهانی در سال ۹۰
خط ۱۲۷:
* '''عنصر ابنیه'''
{{اصلی|حمام فین}}
در طراحی اولیه باغ، حفظ تقارن اهمیت ویژه‌ای داشته‌است. به تدریج و با دخالت شاهان، از این تقارن کاسته شده‌است. این خروج از تقارن هم در محورهای تردد در باغ و هم در ابنیه اضافه شده پس از دوره صفویه به چشم می‌خورد.<ref name="ReferenceB" />
در مرکز باغ، [[کوشک]] صفوی قرار دارد. حمام کوچک و عمارت سردر سایر ابنیه دوره صفوی را تشکیل می‌دهند. کوشک قاجاری با نقاشی‌های زیبای سقفی و دیواری نیز در انتهای باغ و خارج از محور تقارن باغ واقع است. حمام سلطنتی، موزه ملی، خلوت کریمخانی و اتاق شاه‌نشین ابنیه‌ای هستند که پس از [[دوران صفویه]] به ابنیه باغ افزوده شده‌اند<ref name="ReferenceA" /><ref name="ReferenceC" /><ref>{{یادکرد وب
| نشانی = http://tourism.isfahancht.ir/Isfahan_Virtual_Tour/Fa/Fa_index.php?f=1017%20Fin%20Garden
| عنوان = باغ فین کاشان
خط ۱۳۸:
== ثبت ملی و جهانی ==
[[پرونده:Fingarden2.jpg|250px|rihgt|بندانگشتی| [[کاشی‌کاری]] کوشک‌ها]]
مجموعه باغ فین در سال ۱۹۳۵ میلادی در [[آثار ملی ایران]] به ثبت رسید.<ref name="whc.unesco.org" /> کار ثبت جهانی این اثر که از سال ۲۰۰۷ میلادی آغاز شده بود، چندین سال به طول انجامید و سرانجام در زمستان ۱۳۸۹، مرحله اول ثبت این اثر در [[فهرست میراث جهانی یونسکو]] به انجام رسید.<ref>{{یادکرد وب
| نشانی = http://www.jamejamonline.ir/newstext.aspx?newsnum=100832977729
| عنوان = مرحله اول ثبت جهانی باغ فین کاشان
خط ۱۴۷:
== موقعیت و کاربرد فعلی ==
باغ فین در ۹ کیلومتری مرکز شهر کاشان و در انتهای خیابان امیرکبیر فعلی و روستای فین کوچک قدیم قرار دارد.<ref name="ReferenceC" /> این باغ در مجاورت چشمه سلیمانیه و بالادست دشتی با شیب ملایم قرار دارد.<ref name="ReferenceA" /> در حال حاضر بخشی از ابنیه موجود به چای‌خانه و کباب‌خانه اختصاص دارد. دسترسی به باغ فین از طریق خیابان امیرکبیر صورت می‌پذیرد. [[وسایل نقلیه]] عمومی از جمله [[مینی‌بوس]] از مرکز شهر کاشان این دسترسی را تأمین می‌کنند.<ref name="ReferenceC" />
موزه ملی کاشان واقع در این باغ از سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۳۸۹ تعطیل بوده و در بهمن‌ماه ۱۳۸۹ مجدداً دایر شده‌است.<ref name="farsnews.com" /><ref>{{یادکرد وب
| نشانی = http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8911171111
| عنوان = بازگشایی موزه ملی باغ فین کاشان
خط ۱۷۰:
== تفکیک جنسیتی در بازدید از حمام تاریخی باغ فین ==
در سوم فروزدین ماه
== نگاره‌ها ==
| |||