قانون (ساز): تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
FreshmanBot (بحث | مشارکتها) جز اصلاح فاصله مجازی + اصلاح نویسه با استفاده از AWB |
|||
خط ۱۸:
نام ساز از واژهٔ یونانی Kanon گرفته شده، که در آن زبان به مفهوم «قانون، قاعده» است. دربارهٔ مفهوم واژهٔ «قانون» (و در [[زبانهای اروپایی]] :kanon-kanun-kanon)، در پایین به مهمترین آنها اشاره میشود:
# canon (قانون) و قاعدهای که، به ویژه بر حسب [[احکام شرعی]] کلیسای مسیحیت و منابع انجیلی وضع شده باشد.
# canon آثار
# کانن شکلی از یک قطعه موسیقی، ساخته شده تحت قواعد پیچیدهای که یک بخش ملودی بتواند پس از پاسی از زمان، به فاصله همصدا، اکتاو، یا فاصلههای جز آن، توسط بخشهای دیگر تقلید شود.
# در موسیقی یونان قدیم، kanon نام مونوکورد است و اینک برای نشان دادن «قانون»
# یک «پسالتری» (psaltery) نوعی ساز که توسط اروپاییها از شرق گرفته شده و مشتق از کلمه «قانون» (qanun) عربی است. این کلمه و نه الزاماً ساز از ریشه kanon یونانی آمدهاست. در حجاری ستونهای [[کلیسای جامع]] سانتیاگو، میتوان ساز canon,mezzo canon قانون متوسط را مشاهده کرد.
# (qanun) Kanun [[نام عربی]]
== پیشینه ==
برخی اختراع این ساز را به افلاطون نسبت میدهند و عدهای بر این باور اند که مخترع این ساز [[فارابی]] است و برخی دیگر میگویند منشأ آن خراسان بوده و در قرن سیزدهم (میلادی) در موصل پیدا شده، هر چند هیچیک از این نظردهندگان دلیل بر ادعای خود ندارند. واقعیت این است که در فرهنگ کلاسیک شرق، ردی از سازهای خانوادهٔ سیتار پیدا نشده و سرچشمهٔ قانون نیز، مانند سرچشمهٔ بسیاری از سازهای دیگر، تاریک ماندهاست. آنچه بیشتر محتمل میرسد این که قانون از سرزمینهای [[خاور نزدیک]] به اروپا رسیده و در [[کشورهای اروپایی]] با مکانیزه کردن آن، بزرگترین ساز کلاویهدار سیمی را ساخته و پرداختهاند…
قانون را
فارابی این ساز را هزار سال پیش، به صورت ۴۵ سیمی اختراع و در کتاب خود «الموسیقی الکبیر» بیان کردهاست. صفی الدین آن را «نزهه» نامیدهاست. امروزه در سراسر آفریقا و آسیا، [[ساز قانون]] از زدهٔ سازهای سنتی و هنری اعراب بهشمار میرود.
== ساختمان ساز ==
سیمهای ساز، به تعداد ۷۲=۳×۲۴، به فواصل دیاتونیک کوک میشوند، برای تأمین تغییرهای کوچک کافی است جهت «کلید»
قانون سازان مصری را میتوان از صدها سال پیش، یکی از بهترین سازندگان آن معرفی کرد.
از لحاظ دستهبندی سازها قانون جزء سازهای زهی مضرابی از آلات (ذرات الاوتار مطلق است و تعداد سیمهای آن در مجموع، از ۶۳ تا ۸۴ متغیر، م و قانون معمول در ترکیه دارای ۷۲ سیم است. سیمها از رودهٔ گوسفند یا نوعی نایلون ساخته شده، که به دور گوشیهایی که وضع ستونی دارند، پیچیده میشوند. م وسیلهٔ نواختن، مضرابی است که توسط انگشتانه به انگشت سبابه میکنند. هر سه سیم قانون هم صدا کوک شده و یک صوت از
سطح فوقانی قانون متشکل از پوششی چوبی، به شکل ذوزنقهاست که سمنت راست نوازنده، قسمتی کم و بیش باریک آزاد است که به پنج خانهٔ چهار گوش (طی ارتفاع ساز) تقسیم شده، روی آن پوست میکشند. ضلع سمت راست (به طول تقریبی ۴۰ سانتیمتر) قائم به هر دو مبلغ موازی پیش گفتهاست و ضلع سمت چپ اضلاع موازی را بهطور مورب قطع میکند. گاه چهار تکهٔ جداگانه یا یک تکه، روی پوست خرک نصب میشود که به پنج پایه در زیر پوست تکیه میکند. در طرف چپ نوازنده ۲۶ گوشی سه تایی بهطور عمودی، و ۱۵۶ کلید تغییر دهندهٔ کوچک مسی، یا از فلزی دیگر، قرار دارند به این ترتیب، بر روی هر سه سیم هم صدا، ۱۶ کلید، در محلی که سیمها به گوشیها میرسند، مورد استفاده قرار میگیرد. با این کلیدها صدای ساز در هر سه سیم جداگانه، اندکی به دلخواه زیر و بم میشود، اما تنظیم کوک به وسیلهٔ گوشیها صورت میگیرد. هر گاه نوازنده بخواهد در مقامی دیگر بنوازد، با دست چپ کلیدها را بالا یا پایین میبرد و در همین حال با دست راست روی سیمها مینوازد.
خط ۶۶:
=== طریقه نشستن ===
برای نواختن قانون، آن را روی میزی که تا اندازهای به طرف نوازنه شیب داشته و با وضع نشستن متناسب باشد قرار داده، نوازنده مقابل آن مینشیند
# ساعد با بازو یک [[زاویهٔ قائمه]] تشکیل دهد.
# پشت، کاملاً صاف باشد و به طرف جلو خم نشود.
خط ۸۰:
عبارت است از دو حلقهٔ فلزی که از جنس نقره، [[ورشو (آلیاژ)|ورشو]]، برنج و… که بهطور پهن و مدور (به اندازهٔ بند دوم انگشت نشانه) ساخته شده باشد. مضرابهایی که داخل حلقه قرار میگیرد از شاخ گاو، گوزن، [[بز کوهی]] و… ساخته شدهاست. حلقهها را در [[انگشت نشانه]] (بند دوم) قرار داده و مضراب را به طرف داخل دست، میان حلقه و انگشت جای میدهیم. اندازهٔ مضراب ساخته شده باید از نوک انگشت نشانه کمی بلندتر باشد و از زیر بند دوم انگشت، پایینتر نیاید.
طریقه مضراب زدن: ابتدا روی یکی از سیمها به وسیلهٔ دست راست یا چپ ضربهای بزنید (موقع مضراب زدن انگشتهای نشانه باید از بند آخر خم شود)
برای [[انتقال نیرو]] به مضراب در یادگیری مراحل اولیه، و هنگام مضراب زدن با دست راست و چپ باید انگشتی که مضراب در آن جای دارد [[انگشت شست]] را لمس کند. این عمل برای قوی شدن انگشت و مضراب مؤثر است، که باید آن را در تمرینهای اولیه آموخت. در تمرینهای مربوط به مراحل بالاتر که اجرای ساز رفته رفته سریعتر شده و حالتهای گوناگون به آن داده میشود، دیگر نیازی به تماس انگشت نشانه با شست نیست. در هنگام مضراب زدن انگشت شست زیر انگشت نشانه قرار میگیرد. سایر انگشتان (سه انگشت دیگر) نه باید جمع و نه باز باشد (به حالت برداشتن مدادی که بهطور افقی در جایی قرار دارد).
خط ۹۶:
== احیای قانون در موسیقی ردیفی ==
از نیم قرن پیش تا کنون، موسیقی دانان ایرانی به اجرای این ساز روی آوردهاند. با وجود این که زمینه کار اینان بر نغمههای موسیقی ایرانی مبتنی بودهاست، به دلیل تقلید ناآگاهانه از روش و سبک نوازندگی موسیقی عربی، این پندار اشتباه به وجود آمده که ساز قانون عربی است و آن را باید به شیوه عربی نواخت، حال آنکه این سبک در قانون نوازی، علاقهمند به موسیقی ایرانی را فرسنگها از شناخت اصول و ظرایف این ساز که کاملاً با موسیقی ایرانی منطبق است، دور میسازد. از آنجا که نوازندگی بر روی هر ساز و بیرون کشیدن «نغمه»
موسیقی دانان، یعنی آن گروه از نوازندگان پنجاه ساله اخیر، که به معرفی این ساز و اجرای آن دست یازیدهاند، به فکر این تبدیل نبوده و قانون را کماکان به همان شیوه عربی اجرا کردهاند و برخی از نوازندگان پیش گفته، حتی همان شیوه اجرایی را در تعلیم به شاگردان خویش به کار گرفتهاند، در نتیجه اصالت نخستین آن به مرور از میان رفته و لحنی غیر ایرانی از اجرای ساز قانون انتظار میرود. با پرده بندی پیشنهاد شده و امکاناتی که این ساز میتواند در اختیار نوازنده بگذارد، نه تنها میتوان هر قطعه موسیقی ایرانی را در همهٔ مقامها و دستگاهها به اجرا درآورد، بلکه توان اجرای اغلب قطعات نوشته شده برای سازهای دیگر اعم از ایرانی یا غربی را نیز خواهیم داشت.
|