پشم: تفاوت میان نسخه‌ها

امروزه بیش از ۲۰۰ نژاد مختلف گوسفند در دنیا شناخته شده که اکثر آنهاآن‌ها از نظر تولیدات تجاری و اقتصادی دارای اهمیت چندانی نبوده و صنعت پرورش گوسفند، تنها متکی به ۲۰-۱۰ نژاد آن می‌باشد. مهمترین نژاد گوسفندان [[ایران]]ی را می‌توان به این شرح نام برد.

برای آسانتر شدن شناخت نژادها، طبقه بندیطبقه‌بندی گوسفندان دنیا از روی نوع پشم آنهاآن‌ها صورت می‌پذیرد. به این ترتیب با یک چنین طبقه بندیطبقه‌بندی کلی در میان گوسفندان روبرو خواهیم شد.

این نوع گوسفندان عمدتاً به عنوان گوسفندان مرتع نامیده می‌شوند و به منظور تولید پشم پرورش می‌یابند. گوسفندان پشم ظریف اساساً از نژاد مرینوس و آمیخته‌های آن هستند که از اسپانیا به سایر نقاط دنیا منتقل گردیده‌است. نام‌های اطلاق شده به این نژاد در رابطه با کشورهای پرورش دهنده آن می‌باشد، مانند مرینوس فرانسوی، مرینوس آمریکایی و مقدار تولید پشم در آنهاآن‌ها بالاتر از ۱۰ پوند (۴ کیلوگرم) می‌باشد و مقدار عرق و چربی آن بالاست و بعد از شستن، ۷۰-۴۰ درصد کاهش وزن دارد (ماروس برگر، ۱۹۵۴و عزت پور، ۱۳۸۱). قطر الیاف کم و بین ۲۴-۱۷ میکرون متفاوت است (سعادت نوری، ۱۳۷۵). طول دسته‌الیاف آنهاآن‌ها ۲-۴ اینچ (۵ تا ۱۰ سانتی‌متر) می‌باشد و معمولاً به لحاظ ظرافت در درجه S۶۰ یا بالاتر درجه‌بندی می‌شوند. در تولید پارچه‌های ظریف فاستونی، کشباف، زیرپوش ظریف و انواع پوشش‌های لطیف به دلیل نرمی، ظرافت، مقاومت و الاستیسیته کافی و قدرت ریسندگی بالا برای نمدی شدن بکار می‌رود (صالحی، ۱۳۸۴). از نظر قطر و مدولاسیون کاملاً یکدست هستند (سعادت نوری، ۱۳۷۵).

این نژادها در اصل در انگلستان پرورش داده شده و گاهی آنهاآن‌ها را جزو نژادهای گوشتی طبقه‌بندی می‌نمایند. این گروه دارای رشد سریع و جثة قوی هستند (عزت‌پور، ۱۳۸۱) و از نظر کیفیت پشم، پشم این گوسفندان از نظر درخشندگی روشن‌تر از مرینوس بوده و بازدهی آنهاآن‌ها بعد از شستشو بیشتر از مرینوس است. از نظر ظرافت معمولاً در درجه s۶۲ – s۵۲ و طول ۲-۵ اینچ (۵ تا ۵/۱۲ سانتی‌متر) قرار می‌گیرند و در تهیه منسوجات کشباف و کامو و پارچه‌های زنانه و مردانه و پتو بکار می‌روند. (وود، ۲۰۰۳). از جمله این نژادها می‌توان به نژادهای سافک، دورست و وسات‌داون اشاره کرد (عزت‌پور، ۱۳۸۱).

نژادهای این گروه عمدتاً دومنظوره هستند و مقدار تولید آنهاآن‌ها چه از نظر مقدار پشم و چه از نظر مقدار گوشت در حد مطلوبی قرار دارند. علاوه بر خصوصیات ذکر شده در بالا، سازگاری خوب آنهاآن‌ها نسبت به شرایط مزرعه‌ای باعث شده که این نژادها در سراسر دنیا مورد استقبال قرار گیرند. از این گروه می‌توان به نژادهائی مانند کاردیال، تارگی و پل‌ورث اشاره نمود (عزت پور، ۱۳۸۱).

این نوع گوسفندان عمدتاً برای تولید گوشت پرورش یافته و از نظر جثه بزرگترین نژاد گوسفندان دنیا شناخته می‌شوند. ظرافت پشم این گوسفندان بسته به درخشان یا نیمه درخشان بودن متفاوت هستند در حالت نیمه درخشان ظرافت آن تا حدی کمتر از گوسفندان پشم متوسط و حدد s۵۰ – s۴۴ و طول تارها ۶ تا ۹ اینچ است و در پشم‌های درخشنده ظرافت آنهاآن‌ها بین s۴۴ – s۳۶ و طول تار بلند ۸ تا ۱۵ اینچ (۲۰ تا ۳۷ سانتی‌متر) هستند.

در نوع اول الیاف آنهاآن‌ها برای تهیه پارچه‌های پشمی، اورکت، پتو، نمد وسایر بافته‌های پشمی بکار می‌رود و نوع الیاف درخشنده و در تهیه قیطان‌های پشمی، آستری، پارچه‌های براق و نمد بکار می‌رود. از جمله آنهاآن‌ها می‌توان نژادهای رامنی، لینکلن و لیسیستر و بردرلیسیستر را نام برد که به طوربه‌طور عمده در انگلستان و تحت شرایط مرطوب، سرد و پرعلوفه پرورش می‌یابند (سعادت نوری، ۱۳۷۵و عزت پور، ۱۳۸۱).

این نوع گوسفندان دارای پشمی می‌باشند که در صنعت قالیبافی از کاربرد مطلوبی برخوردار است بدین جهت به آنهاآن‌ها گوسفندان با پشم مخصوص قالی نیز گفته می‌شود. ظرافت الیاف پشم آنهاآن‌ها بین ۳۵ الی ۵۰ میکرون و طول آن تا ۳۸۰ میلیمترمیلی‌متر می‌باشد. برخلاف تولیدات متداول نساجی که نیاز به پشم ظریف دارد تا بتوانند از آن پارچه‌های لطیف تولید نمایند، صنعت قالیبافی نیاز به پشم‌های خاص دارد که از مشخصات پشم موردنظر برای پارچه بافی برخوردار نیست و از آن نمی‌توان پارچه و منسوجات مرغوب و لطیف تهیه کرد. در کشورهای ایران، چین، پاکستان، افغانستان، ترکیه، رومانی، بلغارستان، روسیه، هندوستان و الجزایر پشم گوسفندان از نوع ضخیم می‌باشد و اگرچه مصرف چندانی برای بافت پارچه ندارند ولی مناسبترین ماده اولیه برای بافت قالی محسوب می‌شوند. سفره پشم این گوسفندان شامل اختلاطی از الیاف پشم حقیقی، هتروتیپ، مو و کمپ می‌باشد (ماروس برگر، ۱۹۵۴).

خصوصیات پشم در این نژادها کاملاً متنوع است و قطر و طول تار پشم در آنهاآن‌ها به ترتیب ۷۰ میکرون و ۳۰ سانتی‌متر هم ممکن است برسد. پشم این نژادها گذشته از تفاوتی که از نظر طول و قطر با یکدیگر دارند، از لحاظ جعد و استحکام نیز متفاوت هستند در واقع این صفت به علت شرایط جغرافیایی، تغییرات آب و هوایی، نوع علوفه، آمیختگی نژادی و حتی فقر غذایی پدید آمده و از جمله خواص ارثی این گوسفندان به حساب می‌آید (عزت پور، ۱۳۸۱).

علیرغم اینکه کشورهای تولید کنندهتولیدکننده الیاف طبیعی در توسعه و بهبود این الیاف تلاش بسیاری کرده‌اند ولی باید اذعان نمود که الیاف طبیعی از نظر تحقیقات و پیشرفت جای خود را به الیاف مصنوعی داده‌اند.<ref>عزت پور، ۱۳۸۱</ref>

اگر چه [[الیاف مصنوعی]] به دلیل سادگی در استاندارد نمودن کالاهای تولیدی، کاهش ضایعات، راحتی مصرف در کارخانه‌های نساجی، تقاضای زیاد به دلیل داشتن ظاهر ظریف و لطافت خاص، ارزان تر تمام شدن محصول و عدم احتیاج به اتو مورد توجه می‌باشد. ولی در برخی موارد گزارش شده که از نظر بهداشتی حساسیت ایجاد می‌کند. ضمناً الیاف طبیعی دارای خواص ممتازی بویژهبه ویژه در لباس‌های تابستانی، تهیه فرش و کفپوش‌ها (قالی و قالیچه) و نمد می‌باشد که الیاف مصنوعی نمی‌تواند جایگزین آن شود، که این مزایا به طوربه‌طور مختصر در زیر ذکر شده‌است:

== ویژگیهایویژگی‌های پشم مصرفی در قالیبافی ==

اگرچه پشم در محدوده وسیعی از نظر مصرف قرار می‌گیرد ولی ویژگیهایویژگی‌های خاصی در همه موارد مصرف مورد توجه‌است از جمله ظرافت، طول، قابلیت ارتجاعی، راندمان، جعد، درخشندگی و رنگ.

بهترین نوع پشم ظریف به وسیله گوسفندان مرینوس که دارای ظرافت ۹/۲۴ تا ۵/۲۳ میکرون و بالاتر می‌باشند تولید می‌گردد. پشم‌های باظرافت متوسط (۴/۲۶ - ۲۵ میکرون) و پایین‌تر (۳۶- ۲۵ میکرون) معمولاً به وسیله آمیخته‌های مرینوس با گوسفندان گوشتی یا بعضی از نژادهای انگلیسی تولید می‌گردند. پشم قالی دارای قطر بین ۳/۳۴ - ۷/۲۳ میکرون بوده، توسط گوسفندان غیر اصلاح شده بومی تولید می‌شود. معمولاً الیاف بلند و نازک پشمی که قطر آنهاآن‌ها درطول یکسان باشند از بهترین نوع پشم شمرده می‌شود. پشم نقاط مختلف بدن گوسفندان از نظرقطر و بلندی الیاف متفاوت می‌باشد و معمولاً در چیدن و دسته بندی پشم مخصوصاً برای تهیه خامه قالی باید توجه داشت تا پشمهای نقاط مختلف با هم مخلوط نگردد.

میانگین طول الیاف برای نمره‌های مختلف باید حداقل ۵ سانتیمتر باشد و مقدار الیاف کوتاه ترکوتاه‌تر از ۵ سانتیمتر در آن نباید از ۵ درصد تجاوز نماید. قطر الیاف باید حداقل ۲۰ میکرون باشد. همچنین ثبات رنگ در برابر شستشو حداقل ۴ - ۳ و در برابر حلالهای آلی نیز حداقل ۴ -۳ و در برابر مالش حداقل ۴ باشد. چربی و روغن الیاف پشم نباید بیش از ۵/۱ درصد و موادناخالص گیاهی حداکثر یک درصد باشد.

* بایری یار مهدی، ۱۳۸۶، اثرهمزمان سازیاثرهمزمان‌سازی فحلی بر پارامترهای ژنتیکی وفنوتیپی صفات تولیدی و تولیدمثلی گوسفندان مغانی. پایاننامه کارشناسی ارشد، گروه علوم دامی، دانشگاه تبریز..

* [http://www.carpetour.com سایت اطلاع رسانیاطلاع‌رسانی فرش ایران (بانک جامع فرش و دستبافته‌های ایران)]