ماکیان ایکس یک: تفاوت میان نسخه‌ها

| زیرنویس=HDE 226868 (نمایش داده نشده‌است) در نزدیکی ستاره ''η'' (پایین مرکز) در نقشه ماکیان.<ref name="bernard" />}}

| میل={{DEC|+۳۵|۱۲|۰۵٫۷۷۵}}<ref name="SIMBAD" />

| قدر ظاهری=۸٫۹۵<ref name="SIMBAD" />

| کلاس=O9.7Iab<ref name="SIMBAD" />

| u-b=−0.30<ref name="lob647" />

| سرعت شعاعی=−۱۳<ref name="SIMBAD" />

| حرکت مخصوص بعد=−۳٫۸۲<ref name="SIMBAD" />

| حرکت مخصوص میل=−۷٫۶۲<ref name="SIMBAD" />

| جرم=۲۰–۴۰<ref name="iorio" />

| شعاع=۲۰–۲۲<ref name="MNRAS358" />

| درخشندگی=(۳–۴){{چر}}×۱۰^۵<ref name="MNRAS358" />

| دما=۳۱٬۰۰۰<ref name="eas030610" />

| سن=۵ میلیون<ref name="science300" />

| نام‌ها=[[بنر دارمشترانگ|BD]]+۳۴ ۳۸۱۵، [[کاتالوگ هنری دراپر|HD (یا HDE)]] ۲۲۶۸۶۸، [[رصدخانه اخترفیزیک اسمیتسون|SAO]] ۶۹۱۸۱، [[کاتالوگ ابرخس|HIP]] 98298, V1357 Cyg.<ref name="SIMBAD" />}}

'''ماکیان ایکس یک''' یا '''دجاجه ایکس یک'''<ref>{{یادکرد|نویسنده=کاکو، میکیو|نویسندگان سایر بخش‌ها=تامسون، جنیفر |کتاب=فراسوی اینشتین|ناشر=انتشارات فاطمی|سال=۱۳۸۸|فصل=فصل ۱۵۱|شابک=ISBN 964-318-346-7|زبان=fa}}</ref> {{انگلیسی|Cygnus X-1|کوتاه‌شده: Cyg X-1{{رچ}}<ref name="science3656" />}} منبعی مشهور از [[پرتو ایکس]] در فضا است که در صورت فلکی [[ماکیان (صورت فلکی)|ماکیان]] قرار دارد. در سال ۱۹۶۴ و در خلال پرواز یک تلسکوپ فضایی مدار پایین کشف شد و یکی از بزرگترین منابع پرتو ایکس در آسمان است که پرتوی ایکسی با شارش ۲٫۳{{چر}}×۱۰^−۲۳ [[وات|W]][[متر|m]]^−۲[[هرتز|Hz]]^−۱{{رچ}}<ref>{{یادکرد

| صفحه=p. 159 | شابک= ISBN 0-521-82659-4}}(یادکرد دست دوم)</ref> تولید می‌کند. ماکیان ایکس یکی از بزرگترین احتمالات برای [[سیاه‌چاله]] است. این جسم حدود ۸٫۷ برابر جرم خورشید، جرم دارد<ref name="iorio" /> و هرچه در اطرافش باشد به مشابه این رفتار می‌کند که در کنار یک سیاه‌چاله‌است. شعاع [[افق رویداد]] آن ۲۶ [[کیلومتر]] محاسبه می‌شود.<ref>{{یادکرد وب

}}</ref> که پرتو ایکس ایجاد می‌کند می‌شود.<ref name="apj304" /> مواد دور این سیاه‌چاله میلیون‌ها درجه [[کلوین]] (K) دما دارند، و بدین علت در طول موج ایکس تابش می‌کنند.<ref>{{یادکرد وب

| زبان=انگلیسی}}</ref><ref name="mnras325" /><ref>{{یادکرد وب

این سامانه عضو یک مجموعه ستاره به نام ماکیان OB3 است، به معنی این‌که ماکیان ایکس یک حدود پنج میلیون سال قدمت دارد و تشکیل یافته از ستاره‌ای با جرم بیشتر از ۴۰ برابر [[جرم خورشید]] است. اکثر جرم ستارهٔ قدیمی به خاطر از دست دادن پوسته از بین رفته‌است. مرگ این ستاره همراه با یک [[ابرنواختر]] همراه بوده‌است، نتیجه انفجار این بوده‌است که مرکز ستاره به سیاه‌چاله تبدیل شده‌است.<ref name="science300" />

| ناشر=Springer | شابک=ISBN 0-7923-7196-8}}(ارجاع دست دوم)</ref><ref name="apj611" /> ماکیان ایکس یک از طریق بررسی امواج [[پرتو ایکس]] کشف شد. کشف آن از طریق یک [[پرواز زیرمداری]] پژوهشی بود، که از [[سکوی پرتاب وایت سندز]] در [[نیومکزیکو]] پرتاب شد؛ که بخشی از نقشه بررسی منابع پرتو ایکس در آسمان است، در سال ۱۹۶۴ توسط [[آئروبی]] که یک فضاپیمای مدار پایین است و در طی نقشه‌برداری کشف شد. این راکت‌ها از [[شمارشگر گایگر]] استفاده می‌کردند که طول موج بین ۱ تا ۱۵ [[آنگستروم]] و در مقطع‌های ۸٫۴ درجه‌ای را بررسی می‌کرد.<ref name="science3656" />

| doi=10.1088/1367-2630/7/1/199}}(ارجاع دست دوم)</ref><ref name="SSK" />

ماکیان ایکس یک تاکنون توسط رصدخانه‌های بسیاری رصد و بررسی شده‌است.<ref name="SIMBAD" /> تشابهات بین پرتوهای ایکس منتشر شده از HDE 226868/Cygnus X-1 و [[هسته کهکشانی فعال]] اشاره به این می‌دارد که ساختمان جذب سیاه‌چاله‌ها همراه با چرخش مواد قبل از بلعیده شدن و ایجاد [[افشانه نسبیتی|افشانه]]‌ها است.<ref>{{یادکرد

}}(ارجاع دست دوم)</ref> از دید زمین، این جسم فشرده هیچ وقت پشت ستاره دیگر نمی‌رود؛ به عبارت دیگر، این سیستم دوتایی به هیچ وجه [[گرفتی]] نیست. اگرچه، [[انحراف مداری]] مدار این دو، در بررسی‌های سال ۲۰۰۷ ۶٫۸±۴۸٫۰° است، و اینگونه معنی می‌دهد که [[نیم‌قطر بزرگ]] حدود ۰٫۲ [[واحد نجومی]] است، یا ۲۰٪ فاصله زمین تا خورشید. [[خروج از مرکز]] این مدار بسیار پایین و در حدود ۰٫۰۱±۰٫۰۶ است؛ که بسیار نزدیک به دایره می‌باشد.<ref name="iorio" /><ref name="apj200">{{یادکرد

}}(ارجاع دست دوم)</ref> فاصله زمین تا این سامانه برابر ۲٬۰۰۰ [[پارسک]] (۶٬۰۰۰[[سال نوری]]) است که توسط قمر مصنوعی [[ابرخس]] اندازه‌گیری شده‌است، اما در مورد این مقدار شک و تردیدهایی وجود دارد.<ref name="SIMBAD" />

با عرض سماوی ۳ درجه و طول سماوی ۷۱ درجه،<ref name="SIMBAD" /> احتمال می‌رود در [[بازوی شکارچی|بازوی جبار]] در [[کهکشان راه شیری]] باشد،<ref>{{یادکرد

}}</ref><ref name="soha" /><ref name="esa070516">{{یادکرد وب | lنویسنده=تد استروهمایر | تاریخ=[[۱۶ مه|May 16]]، ۲۰۰۷

چون بیشتر از سه برابر جرم خورشید، جرم لاشه باشد محتمل‌ترین امکان [[سیاه‌چاله]] است.<ref name="SSK" /><ref>{{یادکرد

تنها گواه وجود افق رویداد در سال ۱۹۹۲ و استفاده [[تلسکوپ فضایی هابل]] از نور [[فرابنفش]] بر می‌گردد. درخشانی یک سیاه‌چاله به خاطر آن است که اجرام انبوهی به دور آن می‌گردند، این سری تپ‌ها از طریق [[انتقال به سرخ گرانشی|انتقال به قرمز گرانشی]] تغییر می‌کنند؛ که به همین دلیل [[طول موج|طول موجشان]]شان زیاد می‌شود، و به خاطر پیش‌گویی [[نسبیت عام]]. ماده از حالت جامد بودن خارج شده، و در نهایت به انرژی تبدیل می‌شود، در حقیقت مواد عبور از افق رویداد را حس نمی‌کنند. دو رشته موج ضعیف رصد شد، که وجود سیاه‌چاله را تأیید می‌کنند.<ref name="pasp113">{{یادکرد | نویسنده=جوزف دولان | مقاله=[http://adsabs.harvard.edu/abs/2001PASP..113..974D Dying Pulse Trains in Cygnus XR-1: Evidence for an Event Horizon]? | ژورنال=The Publications of the Astronomical Society of the Pacific | سال=۲۰۰۱ | شماره=113 | دوهر=786 | صفحه=974–982 | doi=10.1086/322917}}(ارجاع دست دوم)</ref>

اگر جسم فشرده سیاه‌چاله باشد شعاع شوارتزیلد آن ۲۶ [[کیلومتر]] زمان تبخیر آن ۱{{چر}}×۱۰^۶۶ [[سال]] پس از به وجود آمدن<ref name="History" /> [[انتروپی|آنتروپی]]‌اش ۱٫۲۲{{چر}}×۱۰^۵۶ [[ژول]] بر [[کلوین]] *<ref>این عدد از فرمول زیر که در منبع درج شده‌است به دست‌آمده:{{سخ}}

بزرگترین ستاره در خوشه ستاره‌ای ماکیان OB3 نزدیک به چهل برابر جرم خورشید جرم دارد. جرم این ستاره به سرعت در حال خارج شدن است، این احتمال را به وجود می‌آورد که از طرف ماکیان ایکس یک در حال جذب شدن است. این ستاره ۳۰ واحد جرم خورشیدی را تا کنون از دست داده‌است. بخشی از جرم از دست رفته ستاره HDE ۲۲۶۸۶۸، بسیار شبیه یک طوفان بسیار بزرگ ستاره‌ای است. غنای [[هلیم|هلیوم]] خارج شده از ستاره HDE ۲۲۶۸۶۸ نیز گواه سیاه‌چاله بودن این امر را تأیید می‌کند.<ref>{{یادکرد | نویسنده=فیلیپ پودیلوزسکی | مقاله=[http://arxiv.org/abs/astro-ph/0207153 On the formation and evolution of black-hole binaries] | ژورنال=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society | سال=۲۰۰۲ | دوره=2 | شماره=341 | صفحه=385–404 | doi=10.1046/j.1365-8711.2003.06464.x}}(ارجاع دست دوم)</ref> این امکان وجود دارد که ستاره پدر یک [[ستاره]] [[ستاره ولف-رایه|ولف رایت]] باشد، که بخش قابل توجهی از پوسته‌اش را با یک باد ستاره‌ای قوی از دست داده‌است.<ref name="science300" />

اگر ستاره پدر با یک [[ابرنواختر]] از بین رفته باشد، رصدها باید از جسم مشابه‌ای خبر می‌دادند که به سرعت در حال خارج شدن باشد. اگرچه این جسم در مدار است، این حاکی از این است که ستاره پدر با انفجار از بین نرفته‌است یا با انفجاری خفیف تبدیل به سیاه‌چاله شده‌است.<ref name="science300" />

ماکیان ایکس یک تغییرات غیرقابل پیش‌بینی بین دو حالت پرتو ایکس دارد، اگرچه ممکن است به‌طور مداوم بین این دو حالت باشد. در وضعیت بالا، پرتوهای ایکس سخت هستند، که بدین معنی است که انرژی زیادی دارند. در وضعیت پایین، پرتوهای ایکس نرم هستند، بدین معنی که پرتوهای ایکس انرژی کمتری دارند. در حالت نرم تغییرات بالاتری اتفاق می‌افتد. در وضعیت سخت محیط تاج و قرص برافزایشی حالت مات به خود می‌گیرند. حالت نرم زمانی اتفاق می‌افتد که قرص برافزایشی به جسم فشرده نزدیک می‌شود (موقعیتی نزدیکتر از ۱۵۰ کیلومتر)، به هنگام سردشدن یا خروج از تاج قرص برافزایشی به حالت سخت برمی‌گردد.<ref name="apj626" />

اچ‌دی‌ای ۲۲۶۸۶۸ {{انگلیسی|HDE 226868}} یک ابرغول با [[رده‌بندی ستارگان|رده طیفی]] ۰۹٫۷ {{چر}}Iab{{رچ}}<ref name="SIMBAD" /> که در سر حد بین کلاس O و کلاس B است؛ و دمای سطح آن ۳۱٬۰۰۰ درجه [[کلوین]] است.<ref name="eas030610">{{یادکرد وب

|زبان=انگلیسی}}</ref> و جرمش بین ۲۰ تا ۴۰ برابر [[جرم خورشید]] است. با مدل تکاملی ستاره‌ای فاصله این ستاره ۲٬۰۰۰ پارسک و شعاعش ۲۰–۲۲ برابر [[شعاع خورشیدی|شعاع خورشید]] و درخشندگی ۳۰۰٬۰۰۰–۴۰۰٬۰۰۰ برابر [[درخشندگی خورشید]] پیش‌بینی می‌شود.<ref name="iorio" /><ref name="MNRAS358" /> برای مقایسه، فاصله جسم فشرده با ستاره حدود ۴۰ برابر شعاع خورشید است، یا دو برابر شعاع ستاره.<ref name="apj620" />

ماکیان ایکس یک موضوع یک شرط‌بندی علمی بین [[استیون هاوکینگ]] و [[کیپ تورن|کیپ ثورن]] بود، در این شرط‌بندی هاوکینگ اعتقاد داشت در این منطقه سیاه‌چاله‌ای وجود ندارد. هاوکینگ توضیح داد که اینهم یک جور سیاست عاقبت اندیشانه‌است. در نوشته او در کتاب، ''[[تاریخچه زمان]]''، {{نقل قول|این یک بیمه نامه برای من است. من بسیار بر روی سیاه‌چاله‌ها کار کردم، و احساس کردم که اگر اینجا سیاه‌چاله نباشد تمام زحماتم به هدر می‌رود. اما در آنصورت، من این احساس را دارم که شرط را برده‌ام، و که چهارسال اشتراک [[مجله کاراگاه خصوصی]] (Private Eye) استفاده می‌کنم. اگر این سیاه‌چاله واقعاً وجود داشته باشد، کیپ یک سال مجله [[پنت‌هاوس (مجله)|پنت‌هاوس]] را رایگان می‌برد. وقتی که این شرط‌بندی را در سال ۱۹۷۵ قرار گذاشتیم، ما ۸۰ درصد مطمئن بودیم که ماکیان ایکس یک سیاه‌چاله‌است. اکنون، من ۹۵ درصد مطمئن هستم، ولی هنوز شرط‌بندی برقرار است.<ref name="History" />}}

در ویرایش دهمین سالگرد کتاب تاریخچه زمان هاوکینگ شرط را واگذار کرد<ref name="History" /> با توجه به اینکه بسیاری از رصدخانه‌ها ماکیان ایکس یک را سیاه‌چاله می‌دانند، کیپ ثورن در کتاب شخصی‌اش ''[[سیاه‌چاله‌ها و ریسمان‌های زمان]]''، گفت که هاوکینگ در [[روسیه]] به دفتر وی آمده و شرط را واگذار کرده‌است.<ref>{{یادکرد