|
|نام‌رسمی= یامچی
|روی‌نقشه= آری
|عرض‌جغرافیایی =۳۸٫3132۳۸٫۳۱۳۲
|طول‌جغرافیایی =۴۵٫3816۴۵٫۳۸۱۶
|تصویر=یامچی.jpg
|اندازه‌تصویر= ۲۵۰
|برچسب‌برچسب تصویر=
|استان= آذربایجان شرقی
|شهرستان= مرند
|دهستان= یامچی
|نام‌محلی=|نام‌های‌دیگر=|نام‌های‌قدیمی=ذوالبین|سال‌شهرشدن=۱۳۷۹
|جمعیت= ۱۰٬۳۹۲ نفر <ref name="www.amar.org.ir">[https://www.amar.org.ir/%D8%B3%D8%B1%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8Cسرشماری-%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8Cعمومی-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3نفوس-%D9%88و-%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%86مسکن/%D9%86%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D8%ACنتایج-%D8%B3%D8%B1%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8Cسرشماری/%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AAجمعیت-%D8%A8%D9%87به-%D8%AA%D9%81%DA%A9%DB%8C%DA%A9تفکیک-%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%AAتقسیمات-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8Cکشوری-%D8%B3%D8%A7%D9%84سال-1395]</ref>
|تراکم‌جمعیت=
|زبان=[[ترکی آذربایجانی]]
|مذهب= شیعه
|مساحت=
|ارتفاع=1200۱۲۰۰
|میانگین‌دما=
|میانگین‌بارش‌سالانه=
}}
شهر '''یامچی''' یکی از شهرهای استان [[استان آذربایجان شرقی|آذربایجان شرقی]] و مرکز [[بخش یامچی]] در شهرستان [[مرند]] واقع شده استشده‌است.<ref>{{یادکرد وب|وب‌گاهوبگاه=ostan-as.gov.ir|نشانی=http://ostan-as.gov.ir/Page/83/%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86شهرستان-%D9%85%D8%B1%D9%86%D8%AFمرند.html|عنوان=شهرستان مرند - استانداری آذربایجان شرقی|بازبینی=2018-03-23}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|کد زبان=fa-IR|وب‌گاهوبگاه=www.amar.org.ir|نشانی=https://www.amar.org.ir/%D8%B3%D8%B1%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8Cسرشماری-%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8Cعمومی-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3نفوس-%D9%88و-%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%86مسکن/%D9%86%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D8%ACنتایج-%D8%B3%D8%B1%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8Cسرشماری/%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AAجمعیت-%D8%A8%D9%87به-%D8%AA%D9%81%DA%A9%DB%8C%DA%A9تفکیک-%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%AAتقسیمات-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8Cکشوری-%D8%B3%D8%A7%D9%84سال-1395|عنوان=درگاه ملی آمار > سرشماری عمومی نفوس و مسکن > نتایج سرشماری > جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری سال 1395|بازبینی=2018-03-23}}</ref> این شهر لقب '''پایتخت پسته [[آذربایجان]]''' نام گرفته‌است.<ref>{{یادکرد خبر|نام خانوادگی=www.dsi.co.ir|تاریخ=1396-11-12|عنوان=خانه پسته آذربایجان افتتاح می‌شود/ یامچی نماد داشته‌هایش را ساخت|نشانی=http://www.anaj.ir/News/97660/خانه-پسته-آذربایجان-افتتاح-می‌شود--یامچی-نماد-داشته‌هایش-را-ساخت/?id=97660|تاریخ بازبینی=2018-03-22}}</ref><ref>{{یادکرد خبر|کوشش=خبرگزاری مهر {{!}} اخبار ایران و جهان {{!}} Mehr News Agency|تاریخ=2015-09-04|عنوان=جشنواره برداشت پسته در شهرستان مرند برگزار می‌شود|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/2903213/جشنواره-برداشت-پسته-در-شهرستان-مرند-برگزار-می-شود|زبان=fa|تاریخ بازبینی=2018-03-22}}</ref>
يامچيیامچی منطقه ايای جلگه‌ای و كوهپايه‌ایکوهپایه‌ای است و در دو بستر متفاوت از نظر توپوگرافيتوپوگرافی و منابع آب و خاک گسترده شده‌است. وجود خاک‌هايخاک‌های شور در جنوب غربيغربی آن در كويرکویر شوراكتشوراکت (Shorakat) برايبرای كشتکشت نهال‌های پسته مستعد تشخيصتشخیص داده شده‌است و قسمتيقسمتی از این اراضياراضی نیز به زيرزیر كشتکشت پسته رفته‌است. در اراضی یامچی، خاک‌های مختلفی از جمله خاک شنی، خاک رسی، خاک شور و یک نوع خاک سفید رس مرغوب تشخیص داده شده است،شده‌است، این منطقه استعداد و قابلیت فراوانی در زمینه کشاورزی و باغداری دارد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ جغرافیایی آذربایجان شرقی|نام خانوادگی=خاماچی|نام=بهروز|ناشر=سروش (ان‍ت‍ش‍ارات‌ان‍ت‍ش‍ارات ص‍دا و س‍ی‍م‍ا)|سال=1370|مکان=تهران|صفحات=525}}</ref>
== نام یامچی ==
یامچی در لغت (یام+چی) به معنای [[چاپارخانه]]، قاصد، [[پیام‌رسان|پیام رسان]]، پیام‌برنده و محل استراحت پیام رسان‌ها معنی شده‌است.<ref name=":2">هیئت تحریریه کانال شهر یامچی</ref> دربارهٔ [[وجه تسمیه]] یامچی سه نظریه متفاوت قابل طرح است:<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ مرند|نام خانوادگی=جلالی عزیزیان|نام=حسن|ناشر=م‍وس‍س‍ه‌م‍وس‍س‍ه ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌ف‍ره‍ن‍گ‍ی و ان‍ت‍ش‍ارات‍ی‌ان‍ت‍ش‍ارات‍ی گ‍وه‍ر س‍ی‍اح‌س‍ی‍اح|سال=۱۳۷۸|شابک=ISBN 964-90555-6-8|مکان=مشهد|صفحات=81-82}}</ref><ref name=":0">پژوهش‌های میدانی و کتابخانه‌ای دکتر علی میرزامحمدی</ref>
# نظریه اول: این نظریه نام یامچی را به [[اسطوره‌های ایرانی]] مرتبط می‌کند. بر اساس این نظریه نام یامچی دگرگون یافت واژه " جام شی (جام چی)" یا "جام شید ([[جمشید]])" است.
# نظریه دوم: این نظریه نام یامچی را به اسطوره‌های مذهبی مرتبط می‌کند. بر اساس این نظریه بین برخی نامهای قدیمی مانند یامین و بنیامین مادر و برادر [[یوسف|حضرت یوسف]] و یام پسر حضرت [[نوح|نوح (ع)]] ارتباط واژگانی برقرار می‌شود.
# نظریه سوم: این نظریه نام یامچی را برگرفته از واژه ترکی- مغولی یام (Yam) می‌داند. این نظریه به تحولاتی که در سیستم اطلاع‌رسانی ناشی از گسترش شبکه راه‌ها و [[چاپارخانه (ابهام‌زدایی)|چاپارخانه‌ها]] و محل‌های اتراق مسافران در دوره‌های گذشته روی داده‌است استناد می‌کند.
شواهد و قرائن تاریخی حاکی از این می‌باشد که این شهر از گذشته‌های دور در مسیر [[جاده ابریشم]] واقع شده بوده استبوده‌است. از این‌رو نظریه سوم بر نظریه‌های دیگر به حقیقت نزدیک‌تر می‌نماید.<ref name=":1">پژوهش‌های میدانی و کتابخانه‌ای دکتر علی میرزامحمدی</ref> این نظریه به تحولاتی که در سیستم اطلاع‌رسانی ناشی از گسترش شبکه راه‌ها و چاپارخانه‌ها و محل‌های اتراق مسافران در دوره‌های گذشته روی داده است،داده‌است، استناد می‌کند.<ref name=":0" />
== جمعیت ==
جمعیت شهر یامچی طبق آخرین سرشماری کشوری در سال {{عدد به فارسی|1395۱۳۹۵}} بالغ بر حدود {{عدد به فارسی|11٬000۱۱٬۰۰۰}} نفر می‌باشد. از این تعداد {{عدد به فارسی|5٬290۵٬۲۹۰}} نفر مرد و {{عدد به فارسی|5٬102۵٬۱۰۲}} نفر زن‌زن می‌باشد. این تعداد در قالب {{عدد به فارسی|3٬208۳٬۲۰۸}} خانوار است.<ref>{{یادکرد وب|کد زبان=fa-IR|وب‌گاهوبگاه=www.amar.org.ir|نشانی=https://www.amar.org.ir/%D8%B3%D8%B1%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8Cسرشماری-%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8Cعمومی-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3نفوس-%D9%88و-%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%86مسکن/%D9%86%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D8%ACنتایج-%D8%B3%D8%B1%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8Cسرشماری/%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AAجمعیت-%D8%A8%D9%87به-%D8%AA%D9%81%DA%A9%DB%8C%DA%A9تفکیک-%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%AAتقسیمات-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8Cکشوری-%D8%B3%D8%A7%D9%84سال-1395|عنوان=درگاه ملی آمار > سرشماری عمومی نفوس و مسکن > نتایج سرشماری > جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری سال 1395|بازبینی=2018-03-23}}</ref><ref>{{یادکرد وب | نشانی=https://www.amar.org.ir/سرشماری-عمومی-نفوس-و-مسکن/نتایج-سرشماری/جمعیت-به-تفکیک-تقسیمات-کشوری-سال-1395 | عنوان=درگاه ملی آمار}}</ref>
== مردم و زبان ==
لهجه‌های ترکی آذربایجانی در ایران
|راست]]
مردم [[بخش یامچی]] به زبان [[زبان ترکی آذربایجانی|ترکی آذربایجانی]] تکلم می‌کنند. برخی زبانشناسان ترک، لهجه یامچی را جزء لهجه‌های زبان ترکی ثبت کرده‌اند و ویژگی‌هایی برای آن ذکر نموده‌اند.<ref>Türk Dili ve Edebiyyatı. — Türk Dili Araştırmaları. — Güney Azerbaycan'da Türk Lehçeleri. — Büyük Resuloğlu, sayfa 381–386. // Yeni Türkiye Stratejik Araştırma Merkezi, Yeni Türkiye Dergisi, [http://www.yeniturkiye.com/display.asp?c=0461 Sayı 43], Ankara, 2002, 672 sayfa. ISBN 1300-4174</ref>. این لهجه شباهت زیادی به لهجه [[نخجوان]] خصوصاً [[اردوباد|اوردوباد]] دارد. <ref>{{یادکرد وب|نام خانوادگی=پارسینه{{!}}Parsine|کد زبان=fa-IR|وبگاه=پارسینه{{!}}Parsine|نشانی=http://www.parsine.com/fa/news/250984/هشت-لهجه-زبان-ترکی-در-ایران|عنوان=هشت لهجه زبان ترکی در ایران|بازبینی=2018-03-22}}</ref> مرکز این لهجه را می‌توان [[مرند]] دانست. با توجه به گستردگی لهجه یامچی در آذربایجان به مرور شعباتی برای آن پدید آمده‌است. برخی از این ویژگی‌ها با لهجه امروزی شهر یامچی تفاوت دارد.<ref name=":0" />
مردم شهر یامچی مسلمان بوده و [[شیعه]] هستند که البته اقلیت‌هایی نیز در بخش یامچی ساکن هستند.
== جغرافیا ==
یامچی در شمال غربی مرند، غرب جاده مرند - جلفا و در شمال شاهراه ترانزیتی مرند - خوی - بازرگان واقع شده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ جغرافیایی آذربایجان شرقی|نام خانوادگی=خاماچی|نام=بهروز|ناشر=سروش (ان‍ت‍ش‍ارات‌ان‍ت‍ش‍ارات ص‍دا و س‍ی‍م‍ا)|سال=1370|مکان=تهران|صفحات=524}}</ref> این شهر در فاصله 18۱۸ کیلومتری از مرکز شهرستان و شهر مرند قرار گرفته‌است و همچنین با فاصله حدود 15۱۵ کیلومتری در شمال جاده و مسیر ترانزیتی مرند- خوی قرار گرفته و قابل دسترسی است.
شهر [[یامچی]] بین عرض‌های 38۳۸ درجه و 30۳۰ دقیقه تا 38۳۸ درجه و 32۳۲ دقیقه شمالی و بین طول‌‌هایطول‌های 45۴۵ درجه و 37۳۷ دقیقه تا 45۴۵ درجه و 39۳۹ دقیقه شرقی واقع شده استشده‌است و ارتفاع آن از سطح دریاهای آزاد به‌طور میانگین حدود 1200۱۲۰۰ متر می‌باشد.<ref>{{یادکرد وب|کد زبان=fa|وب‌گاهوبگاه=www.bahesab.ir|نشانی=https://www.bahesab.ir/map/geographic/|عنوان=تعیین طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا {{!}} باحساب|بازبینی=2018-03-23}}</ref>
{{موقعیت جغرافیایی
| مرکز = یامچی
| شمال = [[ یکانات]]، [[شهرستان جلفا]]
| شمال شرقی = [[بخش مرکزی مرند]]
| شرق = [[بخش مرکزی مرند]]
| جنوب غربی = [[کشکسرای]]
| غرب = [[شهرستان خوی]]
| شمال غربی = [[ ایواوغلی - شهرستان خوی]]
| تصویر =
}}
== بازارهای تاریخی یامچی ==
=== ریشه‌های تاریخی بازار یامچی ===
دهخدا در لغت‌نامه خود ايجادایجاد بازارها را به دوران مغول و حكومتحکومت پادشاهان مغول منصوب مي كندمی‌کند. با توجه به تاريختاریخ ايجادایجاد يام‌هایام‌ها در دوره مغول سه علت زيرزیر در ايجادایجاد بازار يامچيیامچی تاثيرتأثیر زياديزیادی داشته اندداشته‌اند:<ref name=":1" />
1- موقعيت استراتژي و جغرافيايي از جمله منابع آب و رودخانه. چرا كه رودخانه‌های فصلی زولبیر و آغ چاي، اراضي يامچي را سيراب مي‌کنند. ▼
2- قرار گرفتن در محدوده راه‌هاي تجاري و مخصوصاً جاده ابريشم كه در بين اهالي به جاده «دوه چي» معروف است. ▼
3- امنيت به لحاظ استقرار عوامل دولتي و مأمورين دولتي در يام‌ها. ▼
▲1- # موقعيتموقعیت استراتژياستراتژی و جغرافياييجغرافیایی از جمله منابع آب و رودخانه. چرا كهکه رودخانه‌های فصلی زولبیر و آغ چاي،چای، اراضياراضی يامچيیامچی را سيرابسیراب مي‌کنندمی‌کنند.
به علت گسترش جمعيت يامچي و مركزيت آن سنگ بناي بازار يامچي گذاشته شد و كم كم رونق آن فزوني گرفت. با توجه به مندرجات تاريخ یام‌ها در دوره مغول و ایلخانی، ايجاد بازار احشام همچون اسب و شتر را مي توان ريشه يابي نمود؛ چرا كه اين چهارپايان مورد احتياج پيک‌ها بودند. پيک‌ها، اسب هاي پير و از كار افتاده را به اهالي مي فروختند تا آن را در كشاورزي و در مكان‌هاي نزديك مورد استفاده قرار دهند و اسب تازه را به جاي آن مي خريدند. ▼▲2- # قرار گرفتن در محدوده راه‌هايراه‌های تجاريتجاری و مخصوصاً جاده ابريشمابریشم كهکه در بينبین اهالياهالی به جاده «دوه چيچی» معروف است.
▲3- # امنيتامنیت به لحاظ استقرار عوامل دولتيدولتی و مأمورينمأمورین دولتيدولتی در يام‌هایام‌ها.
▲به علت گسترش جمعيتجمعیت يامچيیامچی و مركزيتمرکزیت آن سنگ بنايبنای بازار يامچيیامچی گذاشته شد و كم كمکم‌کم رونق آن فزونيفزونی گرفت. با توجه به مندرجات تاريختاریخ یام‌ها در دوره مغول و ایلخانی، ايجادایجاد بازار احشام همچون اسب و شتر را ميمی‌توان توانریشه ريشه يابيیابی نمود؛ چرا كهکه ايناین چهارپايانچهارپایان مورد احتياجاحتیاج پيک‌هاپیک‌ها بودند. پيک‌ها،پیک‌ها، اسب هاياسب‌های پيرپیر و از كارکار افتاده را به اهالياهالی مي فروختندمی‌فروختند تا آن را در كشاورزيکشاورزی و در مكان‌هايمکان‌های نزديكنزدیک مورد استفاده قرار دهند و اسب تازه را به جايجای آن مي خريدندمی‌خریدند.
بازار يامچيیامچی در بينبین اهالياهالی منطقه و استان به «يامچيیامچی بازاريبازاری» معروف مي باشدمی‌باشد. در يامچيیامچی سابقاً سه روز بازار هفتگيهفتگی برگزار مي گرديدمی‌گردید. دو روز برايبرای بازار احشام و يكیک روز بازار روز. به تدريجتدریج بازار احشام به يكیک روز كاهش يافتهکاهش است؛یافته‌است؛ وليولی بر اهميتاهمیت آن افزوده شده و به يكيیکی از معروفترينمعروفترین بازارهايبازارهای احشام منطقه تبديلتبدیل شده‌است.<ref name=":1" />
=== چهارشنبه بازار ===
چهارشنبه بازار یامچی، سابق بر این در سطح منطقه چنان با اهميتاهمیت و رونق بوده كهکه یک روز قبل از بازار فروشندگان كالاکالا از نقاط مختلف استان برايبرای فروش كالاکالا به يامچي ميیامچی آمدندمی‌آمدند.<ref name=":1" /> در فاصله سالهايسالهای 1335۱۳۳۵ تا 1354۱۳۵۴ ايناین بازار آنچنان رونقی داشت که روز بازار 30۳۰ اليالی 40۴۰ گوسفند و 3۳ اليالی 7۷ گاو و يكیک شتر توسط قصابان ذبح و به فروش مي رسيدمی‌رسید. محل بازار یامچی مانند دیگر بازارهای ایران اسلامی در کنار مسجد جامع قرار داشت. بخشی از بازار به مسجد جامع کنونی و بخش دیگر به ساحل رود آغ چای منتهی می شدمی‌شد.<ref name=":1" /> ايناین بازار كاروانسراهاييکاروانسراهایی داشت و استقرار فروشندگان دارايدارای نظم خاصيخاصی بود.
ايناین بازار از ساعت 7۷ صبح تا 3۳ بعد از ظهر دوام داشت. در روز بازار همه اهالياهالی كارکار كشاورزيکشاورزی را رها و به بازار مي آمدندمی‌آمدند. شهر یامچی از ابتدای پیدایش خود در طول هفته دارای یک بازار بود که در سراسر منطقه آذربایجان محبوبیت خاصی داشته و دارد، هم‌اکنون نیز این بازار پابرجا بوده. البته به خاطر فعالیت زیاد مغازه داران و ایجاد بازارهای نامنظم در سایر نقاط یامچی کمی از رونق و شکوه خود را از دست داده‌است. این بازار در محله قدیمی بازار در مکانی به نام (بازار یری) دایر می‌شده‌است. اکنون بخاطر جلوگیری از ترافیک در مرکز شهر در مقابل مسجد جامع شهر برپا می‌شود.
=== بازار دواب یامچی ===
در روزهای یکشنبه در شهر یامچی بازار احشام برپا است که قدمت تاریخی دارد و امروزه همچنان در جاده یامچی-لیوار پابرجاست. این بازار یکی از بزرگترین بازارهای احشام منطقه آذربایجان می‌باشد.<ref>سازمان میراث فرهنگی و گردشگری</ref>
== اماکن تاریخی و تفرجگاه‌های طبیعی ==
=== تفرجگاه‌ها ===
[[پرونده:غروب زیبای مزرعه قیراج یامچی.jpg|بندانگشتی|320x320پیکسل|غروب در مزرعه قیراچ یامچی]]
در اطراف شهر یامچی کوه‌هاو مناظر زیبا و حیرت‌انگیزی وجود دارد که در دل این کوه‌ها می‌توان از زیبایی‌های طبیعت مانند چشمه‌ها و تالاب‌ها و همچنین باغات کوهستانی استفاده کرد. از مهمترین رودخانه‌های که از داخل شهر یامچی عبور می‌کند می‌توان به رود خانهرودخانه آغ چای اشاره کرد.
'''فهرستی از تفرجگاه‌های یامچی:'''<ref name=":2" />
{{چندستونه|colwidth=15em}}
* قنات قیراج( (اوست و آشاغا قیراج)
* چشمه دلی_کهریز
* چشمه قره_آغیل
* چشمه پیرغئییب
* چشمه ماحموت_توت
* چشمه قیزیل_داش
* چشمه و باغات کوهستانی خرم_شا
* صخره دوه_داشی
* صخره پهلوان_داشی
* صخره میل_قیه
{{Div col end}}
{{چندستونه|colwidth=15em}}
* قلعه [[ذوالبین]]
* قلعه نورالدین
* قلعه نورالدین[[لیوار]]
* کلخانا مچیدی (مسجد emam zaman(ع))، ▼*قلعه [[لیوار]]
* گورستان هزاره اول [[یکان سعدی]] ▼* گورستان قدیمی [[یکان علیا]] ▼
* قبرستان قدیمی خرابه مرکید ▼▲*کلخانا مچیدی (مسجد emam zaman(ع))،
▲*گورستان هزاره اول [[یکان سعدی]]
▲*گورستان قدیمی [[یکان علیا]]
▲*قبرستان قدیمی خرابه مرکید
{{Div col end}}
== نگارخانه ==
<gallery widths="170" heights="180۱۸۰">
پرونده:دشت گل‌های شقایق - یامچی.jpeg|دشت گل‌های شقایق - یامچی
پرونده:دورنما یامچی.jpeg|دورنمایی از شهر یامچی (دید به سمت کوه‌های میشو)
پرونده:غروب زیبای مزرعه قیراج یامچی.jpg|غروب زیبای مزرعه قیراج یامچی
</gallery>
== منابع ==
{{درگاه|آذربایجان}}
| 