واکنش حذفی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز ویرایش 5.113.76.201 (بحث) به آخرین تغییری که Rezabot انجام داده بود واگردانده شد
خط ۱:
[[پرونده:EliminationReactionCyclohexene.svg|frame|چپ|واکنش حذفی [[سیکلوهگزانول]] به [[سیکلوهگزن]] با کمک [[سولفوریک اسید]] و گرما<ref>[[اورگانیک سینتسیس|Organic Syntheses]] I:185 http://orgsynth.org/orgsyn/pdfs/CV1P0183.pdf</ref>]]
'''واکنش حذفی''' {{انگلیسی|elimination reaction}} گونه‌ای [[واکنش آلی]] است که در آن دو [[جانشین (شیمی)|جانشین]] در یک فرایند یک یا دو گامی، از یک مولکول حذف می‌شود.<ref>{{JerryMarch}}</ref> فرایند یک گامی (یک مرحله‌ای) را '''واکنش E2''' و فرایند دو گامی را '''واکنش E1''' می‌نامند. این عددها لزوماً ربطی به شماربه‌شمار گام‌ها در فرایند ندارد بلکه سینتیک واکنش‌های به ترتیب دومولکولی و تک‌مولکولی در اینجا مطرح است.
 
ذر بیشتر واکنش‌های حذفی دست کم یک هیدروژن از دست می‌رود تا یک پیوند دوگانه ساخته شود: [[ترکیب‌های اشباع|غیراشباعی]] مولکول افزایش می‌یابد. همچنین ممکن است یک مولکول دچار واکنش حذفی کاهش دهنده شود به این معنی که والانس یک اتم در مولکول دو تا کاهش می‌یابد. دسته‌ای از واکنش‌های حذفی که از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند، واکنش‌هایی است که در آن هالیدهای آلکیل با گروه ترک کننده خوبی درگیر می‌شود و پس از واکنش با یک [[باز لوئیس]] یک [[آلکن]] می‌سازد. گاهی واکنش حذفی در برابر [[واکنش افزایشی]] دانسته می‌شود.
 
== ساز و کارسازوکار E2 ==
در بازهٔ دههٔ ۱۹۲۰ [[کریستوفر کلک اینگلد|سر کریستوفر اینگلد]] مدلی برای توضیح یک گونهٔ ویژه از واکنش‌های شیمیایی پیشنهاد کرد؛ این پیشنهاد همان ساز و کارسازوکار E2 بود. E2 در واقع برابر با '''حذف دومولکولی''' است. نکات پایه‌ای این واکنش عبارتند از:
* ساز و کارسازوکار تک-گامی که در آن پیوندهای ''کربن-هیدروژن'' و ''کربن-هالوژن'' شکسته می‌شود تا یک پیوند دوگانهٔ C=C از [[پیوند پی|نوع پی]] بسازد.
ویژگی‌ها:
* E2 یک فرایند تک مرحله‌ای حذف، با حالت انتقال یکتا است.
خط ۱۲:
* [[سرعت واکنش]] که هم از آلکیل-هالید اثر می‌پذیرد و هم از مادهٔ قلیایی (دومولکولی)، [[درجه واکنش|درجهٔ دو]] است.
** E2 باید یک مادهٔ شیمیایی به اندازهٔ کافی قوی داشته باشد تا بر یک اسید ضعیف چیره شود برای همین معمولاً یک [[باز (شیمی)|مادهٔ قلیایی]] قوی مورد نیاز است.
* پیوند C-H در گام سرعت سنجی واکنش بسیار ضعیف می‌شود بنابراین تاثیرتأثیر ایزوتوپ [[دوتریوم]] بسیار بزرگتر از ۱ (معمولاً ۲ تا ۶) که مشاهده می‌شود است.
* واکنش E2 بسیار به [[واکنش جانشینی هسته دوست دو مولکولی]] همانند است.
[[پرونده:E2 Elimination Reaction.png|وسط|500px|Scheme 1. E2 reaction mechanism]]
واکنش [[ایزوبوتیل‌برمید]] با [[پتاسیم]][[آلکوکسید|اتوکسید]] در [[اتانول]] که در بالا نشان داده شده است،شده‌است، یک نمونه واکنش E2 است. محصول این واکنش [[ایزوبوتیلن]]، [[اتانول]] و [[پتاسیم برمید]] است.
 
== ساز و کارسازوکار E1 ==
E1 برای اشاره به '''حذف تک مولکولی''' در واقع، مدلی برای توضیح گونهٔ ویژه‌ای از واکنش شیمیایی حذفی است. ویژگی‌های این ساز و کارسازوکار عبارت است از:
* این یک فرایند دو گامی حذف است: ۱) ''یونی کردن'' ۲) ''حذف پروتون یا یون هیدروژن''
** در [[یونش]]: پیوند کربن-هالوژن می‌شکند تا یک یون کربن با بار مثبت برجای بگذارد.
** حذف پروتون یون کربن
* E1 معمولاً در میان [[پیوند کربن-کربن]] آلکیل-هالیدها رخ می‌دهد. اما می‌تواند با برخی آلکیل-هالیدهای درجه دو هم انجام شود.
* [[سرعت واکنش]] تنها از غلظت آلکیل-هالید اثر می‌پذیرد چون تشکیل یون کربن مثبت آهسته ترینآهسته‌ترین گام این واکنش است.
* واکنش معمولاً در حضور یک مادهٔ قلیایی ضعیف و حتی نبود مادهٔ قلیایی رخ می‌دهد (شرایط اسیدی و دمای بالا)
* واکنش‌های E1 با [[ایزوبوتیلن|واکنش جانشینی هسته دوست یک مولکولی]] مقایسه می‌شود چون هر دو یک یون کربن مثبت مشترک دارند.
خط ۲۹:
* به [[antiperiplanar]] نیاز نیست. یک نمونه: [[گرماکافت]] یک [[سولفونات استر]] ویژه با [[منتول]]:
[[پرونده:E1-eliminationNash2008.svg|وسط|500px|E1 elimination Nash 2008, antiperiplanar relationship in blue]]
محصول '''A''' تنها از حذف [[antiperiplanar]] بدست می‌آید و محصول '''B''' شاهدی است بر اینکه ساز و کارسازوکار انجام شده E1 است.<ref>{{cite journal |title= Pyrolysis of Aryl Sulfonate Esters in the Absence of Solvent: E1 or E2? A Puzzle for the Organic Laboratory |journal= [[Journal of Chemical Education]] |volume= 85 |issue= 4 |month= April |year= 2008 |pages= 552 |doi= 10.1021/ed085p552 |author= Nash, J. J. ; Leininger, M. A. ; Keyes, K. |bibcode = 2008JChEd..85..552N}}</ref>
* همراه با [[واکنش بازآرایی]] یون کربن مثبت خواهد بود.
[[پرونده:E1 Elimination Reaction.png|وسط|600px|Scheme 2. E1 reaction mechanism]]
یک نمونه از این ساز و کارسازوکار که در بالا نشان داده شده، واکنش ترت-بوتیل‌برمید با پتاسیم اتوکسید در [[اتانول]] است.
 
== منابع ==