نمودار هرتسپرونگ-راسل: تفاوت میان نسخه‌ها

'''نمودار هرتسپرونگ راسل''' {{انگلیسی|Hertzsprung-Russell diagram}} (یا نمودار H-R) نموداری است که رابطه‌ای بین [[قدر مطلق (اخترشناسی)|قدر مطلق]], [[درخشندگی]], [[رده‌بندی ستارگان|رده‌بندی]]، و [[دمای مؤثر]] [[ستاره|ستارگان]] به دست می‌دهد. این نمودار در سال [[۱۹۱۰ (میلادی)|۱۹۱۰]] و توسط [[اینار هرتس‌اشپرونگ]] و [[هنری نوریس راسل]] ایجاد شده استشده‌است.

در آغاز قرن بیستم، اینار هرتسیرونگ و هنری نوریس راسل، به یک طریق، با حذف کردن فاصله در نورانیت، یعنی بر مبنای قدر مطلق، نموداری از یک گروه از ستارگان تهیه کردند. آن هاآن‌ها با تعیین کردن یک محور به عنوان دما و محور دیگر به عنوان قدر مطلق، دریافتند که نقاط نشانگر ستارگان در این نمودار، در یک نوار باریک جای می گیرندمی‌گیرند. این نوار، رشته اصلی خوانده می شودمی‌شود. در این نمودار دیده می‌شود که اکثرا، ستارگان نورانی تر، داغ ترند و ستارگان کم نورتر، سردتر.

تعدادی از ستارگان، نورانی تر از آن ستارگان رشته اصلی هستند که همان دما را دارند. از این رو، این ستارگان استثنایی را غول می نامند و ستارگان باز هم نورانی تر از آن هاآن‌ها به ابرغول مشهورند. برخی از ستارگان نیز کم نورتر از آن ستارگان رشته اصلی هستند که همان دما را دارند. این ستارگان، کوتوله هایکوتوله‌های سفید هستند. آن هاآن‌ها بسیار کوچکند و اندازه سیارات را دارند.