روزه در اسلام: تفاوت میان نسخه‌ها

'''[[روزه]] در اسلام''' یا '''صیام''' عملی است که انسان از اذان صبح تا اذان مغرب از چیزهایی که روزه را باطل می‌کند خودداری نماید.<ref>رساله حسینی شیرازی صفحهٔ ۳۲۲.</ref> روزه از آداب مذهبی است که برای معتقدین به عنوان وسیله‌ای برای تقرب به خداوند، آمادگی برای مراسم مذهبی، پالایش بدن در راستای درک امور معنوی، کفّاره تخطی از مقررات مذهبی، و عزاداری برای انسان‌های درگذشته کاربرد دارد. زیربنای همه این کاربردهای روزه، تمایل انسان به پدیدآوردن شرایط جسمی و روانی (اغلب از نوع زاهدانه) است که وسیله‌ای برای ارتباط میان بنده با خدای خود ایجاد می‌کنند و در نتیجه جایگاه نیازهای معنوی را اعتلاء بخشیده و خواسته‌های مادی را کوتاه می‌نمایند. افزایش اراده و کف نفس و نیز ایجاد حسّ شفقت نسبت به نیازمندان از ارزش‌های روزه به شماربه‌شمار می‌آیند. روزه ماه رمضان از ستون‌های [[دین اسلام]] شمرده می‌شود و بر همه مسلمانان بالغ، عاقل و سالم واجب است در این ماه روزه بگیرند.<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/fasting Fasting: Encyclopedia Iranica]</ref> این باور گسترده که روزه گرفتن مخصوصاً در ماه رمضان مناسب‌ترین راه برای پاک کردن گناهان است، باعث شده قوانین روزه هنوز به شکل محکمی رعایت شود.<ref>{{پک|Berg|۱۹۹۷|ک=EI|ف=Ṣawm|ص=۹۴|زبان=en}}</ref>

روزه در چندین آیه از قرآن ذکر شده استشده‌است. دستور روزه گرفتن در ماه رمضان و بسیاری از احکام مربوط به آن در [[سوره بقره]] آیات ۱۸۳–۱۸۵ و آیه ۱۸۷ آمده استآمده‌است. به علاوه، آیات دیگری نیز هستند که روزه گرفتن را به عنوان کفّاره برخی گناهان (سوره نسا آیه ۹۲، [[سوره مائده]] آیات ۸۹ و ۹۵ و [[سوره مجادله]] آیه ۴) یا جایگزین بعضی از آداب مراسم حج (سوره بقره آیه ۱۹۶) بیان می‌کنند. این آیات به همراه احادیث (به عنوان مثال بخاری یا حرّ عاملی) شاکله قواعد فقهی روزه را تشکیل می‌دهند. کلمات «صائمون» و «صائمات» (روزه‌داران مرد و روزه‌داران زن) در قرآن در [[سوره احزاب]] آیه ۳۵ به عنوان دو گروه از انسان‌ها که در زمره گروه‌های مورد بخشش و بخشایش خداوند هستند آمده‌اند. در [[سوره مریم]] آیه ۲۶، مریم با خود عهد سکوتی بست که قرآن از آن به روزه یاد می‌کند. به گفته برگ در [[دانشنامه اسلام]] این آیه یادآور رسم رعایت سکوت در نزد مسیحیان به هنگام روزه است.<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/fasting Fasting: Encyclopedia Iranica]</ref><ref>مقالهٔ [[دانشنامهٔ اسلام]] به اشتباه به چند آیه قبل و بعدتر اشاره کرده‌است: Kur'an II, 192; IV, 94; V, 91, 96; LVIII, 5.</ref><ref>{{پک|Berg|۱۹۹۷|ک=EI|ف=Ṣawm|ص=۹۴|زبان=en}}</ref> آیهٔ ۱۸۳ بقره که امر به روزه می‌کند ظاهراً در [[رمضان]] سال [[۲ (قمری)|دوم]] پس از هجرت فرو فرستاده‌شده است.<ref>دانشنامه جهان اسلام، «بقره»</ref> در پی نزول این آیات و وجوب روزه گرفتن، وجوب ''روزهٔ عاشورا'' از میان رفت.<ref>Concise Encyclopedia of Islam By Cyril Glassé, p. 152</ref>

قرآن با صراحت وجود روزه را در ادیان دیگر بیان می‌کند.<ref>1. سوره بقره، آیه 183.</ref> و برای پیشینیان نیز واجب بوده استبوده‌است و هم‌اکنون در کتب عهد عتیق و جدید مطالبی مربوط به روزه وجود دارد؛ که در اینجا چند فراز از آن‌ها بیان می‌شود:

۱- در تمام اوقات در میان هر طایفه و هر ملّت در موقع ورود اندوه و زحمت غیر مترقّبه روزه معمول بوده استبوده‌است. (پولس، ۳:۵)

[[محمد حسین طباطبایی]] در [[تفسیر المیزان]] دربارهٔ روزه می‌گوید: «در خصوص روزه برگشتن آثار اطاعت در انسان را در جمله «شاید با تقوا شوید» بیان کرده استکرده‌است و می‌گوید فایده روزه تقوا است؛ و آن خود سودی است که عاید خود شما می‌شود؛ و هر که بخواهد به عالم طهارت و رفعت متصل شود و به مقام بلند کمال و روحانیت ارتقاء یابد، اولین چیزی که لازم است بدان ملتزم شود این است که از افسارگسیختگی خود جلوگیری کند و بدون هیچ قید و شرطی سرگرم لذت‌های جسمی و شهوات بدنی نباشد؛ و خود را بزرگ‌تر از آن بداند که زندگی مادی را هدف بپندارد؛ و سخن کوتاه اینکه از هر چیزی که او را از خداوند مشغول می‌دارد بپرهیزد؛ و این تقوایی که قرآن به آن اشاره می‌کند تنها از راه روزه و خودداری از شهوات به دست می‌آید؛ و این خودداری از شهوات عبارت است از خودداری از شهوت شکم از خوردن و آشامیدن و [[شهوت جنسی]]. و اگر مدتی از این سه چیز پرهیز کنند به تدریج نیروی [[خویشتن داری]] از گناهان در آنان قوت می‌یابد و نیز به تدریج بر اراده خود مسلط می‌شوند و آن‌وقت در برابر هر گناهی عنان اختیار از کف نمی‌دهند و در تقرب به خداوند متعال دچار سستی نمی‌گردند.»<ref>طباطبایی، محمد حسین. ''تفسیر المیزان. '' جلد دوم.</ref> روزه در اسلام یکی از فروع عبادی بشماربه‌شمار می‌آید.

[[اسدالله بیات زنجانی]] از مراجع شیعه با استناد به روایاتی از [[جعفر صادق]] که در باب ۱۶ [[وسائل‌الشیعه]] از ابواب «من یصح منه الصوم»<ref>[http://lib.eshia.ir/11025/10/214 من یصح منه الصوم؛ وسایل الشیعه؛ باب ۱۶؛ حدیث‌های ۱۳۲۵۲ و ۱۳۲۵۳]</ref> آمده است،آمده‌است، فتوا داده که کسانی که روزه می‌گیرند ولی تاب و تحمل تشنگی را ندارند، فقط به اندازه‌ای که جلوی تشنگی‌شان را بگیرد می‌توانند آب بنوشند و در این حالت روزه‌شان باطل نبوده و قضا هم ندارد.<ref>[http://aftabnews.ir/fa/news/201100/فتوای-جدید-بیات-زنجانی-درباره-حفظ-روزه-با-وجود-نوشیدن-آب فتوای جدید بیات زنجانی دربارهٔ حفظ روزه با وجود نوشیدن آب؛ پایگاه خبری آفتاب؛ ۲۲ تیر ۱۳۹۲]</ref>

درستی این روزه و عدم وجوب قضای آن، نظری است که مورد توجه و حتی تأکید برخی فقها قرار گرفته استگرفته‌است.

روزه در سایر ماه‌ها غیر از ماه رمضان به‌جز روزهایی که روزه در آن‌ها حرام به شماربه‌شمار می‌رود، مستحب است.<ref>دانشنامه جهان اسلام، «بدعت»</ref>

* [[روزه سکوت]]:<ref>[http://www.porseman.org/q/show.aspx?id=87295 روزه سکوت حرام است]</ref> به این معنا که سکوت نیز بر اموری که باعث بطلان روزه می‌شود، اضافه گردد؛ به طوری کهبه‌طوری‌که اگر روزه دار کلامی بگوید، روزه اش باطل شود.<ref>[http://www.mehrnews.com/news/2095556/صوم-الصمت-چیست-امر-پروردگار-بر-مریم-س-برای-روزه-سکوت صوم الصمت چیست؟/ امر پروردگار بر مریم(س) برای روزه سکوت]</ref>

== بازکردنباز کردن روزه ==

شکستن یا بازکردنباز کردن روزه را ''[[افطار]]'' گویند.<ref>فرهنگ فارسی عمید، «افطار»</ref> فقه اهل سنت توصیه می‌کند که روزه‌دار در بازکردنباز کردن روزه خود به محض [[غروب خورشید]] شتاب کند، حال آنکه طبق دیدگاه مشهور در فقه شیعه، روزه‌دار باید صبر کند تا سرخی نیمه شرقی آسمان برود.<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/fasting Fasting: Encyclopedia Iranica]</ref> مسلمانان معمولاً روزه را به تبعیت از [[پیامبر اسلام]] با یک نوشیدنی غلیظ و خرما باز می‌کنند. برخی از مسلمانان بعد از بازکردنباز کردن روزه نماز می‌خوانند و سپس آماده [[وعده غذایی]] بزرگ‌تری می‌شوند که معمولاً شامل غذاهای مخصوص به این ماه است. این غذا خوردن‌ها فرصتی برای بازدید بستگان، همسایگان و دوستان از همدیگر است.<ref>[http://books.google.com/books?id=OZbyz_Hr-eIC&printsec=frontcover&dq=encyclopedia+of+islam&hl=en&sa=X&ei=ekDmUcXyIqGAiAKhm4C4BQ&ved=0CEQQ6AEwAw#v=snippet&q=fasting%20Arabic:%20sawm%20siyam&f=false Encyclopedia of Islam By Juan Eduardo Campo, p. 227]</ref>

[[امام جمعه|امامان جمعه]] و سازمان‌های اسلامی مختلف دیدگاه‌های گوناگونی دارند؛ اما هنوز هیچ توافق یکسانی دربارهٔ چگونگی روزه‌داری مسلمانان در [[اسکاندیناوی|شمال اروپا]] صورت نگرفته استنگرفته‌است و تصمیم در این رابطه به عهده افراد مسلمان گذاشته شده است؛ اما این امر به این معنی نیست که مسلمانان باید تمام ساعت‌های روز را روزه‌داری کنند.<ref>[http://www.shia-online.ir/article.asp?id=19360&cat=1 هجده ساعت روزه‌داری در سوئد؛ به گزارش شیعه آنلاین به نقل از مهر؛ ۱۱ مرداد ۱۳۹۰]</ref>

«پس ما اگر ماه رمضانی را گذراندیم، شب‌های احیایی را گذرانیدیم، روزه‌های متوالی را گذراندیم، بعد از ماه رمضان در دل خودمان احساس کردیم که دیگر بر شهوات خودمان بیش از پیش از ماه رمضان مسلط هستیم. بر عصبانیت خودمان از سابق بیشتر مسلط هستیم. بر چشم خودمان بیشتر مسلط هستیم، بر زبان خودمان بیشتر مسلط هستیم. بر اعضا و جوارح خودمان بیشتر مسلط هستیم و بالاخره بر نفس خودمان بیشتر مسلط هستیم و می‌توانیم جلو نفس اماره را بگیریم، این علامت قبولی روزه ماست، اما اگر ماه رمضانی گذشت و تمام شد، حظ ما از ماه رمضان - آن‌طور که پیغمبر اکرم فرمود که بعضی از مردم حظشان از روزه فقط گرسنگی و تشنگی است - فقط این بوده که یک ماه یک گرسنگی‌هایی و یک تشنگی‌هایی کشیدیم (اغلب هم از بس که سحر و افطار می‌خوریم تشنه و گرسنه هم نمی‌شویم ولی لااقل بدحال می‌شویم)، یک بدحالی در مدت این یک ماه پیدا کردیم و در نتیجه این بدحالی قدرت ما بر کار کردن کم‌تر شد و چون قدرت ما بر کار کم‌تر شد بعد هم آمدیم روزه را متهم کردیم که روزه هم شد کار در دنیا؟ (آنکه محصل و دانشجوست می‌گوید من در تمام این ماه رمضان قدرت درس خواندنم کم شد. آنکه اهل کار دیگری است می‌گوید قدرت فلان کار من کم شد، پس روزه بد چیزی است) این علامت قبول نشدن روزه ماست، در صورتی که اگر انسان در ماه رمضان روزه‌گیر واقعی باشد، اگر واقعاً به خودش گرسنگی بدهد، اگر همین‌طور که گفته شده استشده‌است سه وعده غذا را تبدیل به دو وعده کند، یعنی قبلاً یک صبحانه و یک ناهار و یک شام می‌خورد، حالا دیگر ناهار نداشته باشد، افطارش فقط به اندازه یک صبحانه مختصر باشد، بعد هم سحر نه خیلی زیاد بر معده تحمیل کند بلکه یک غذای متعارف بخورد، بعد احساس می‌کند که هم نیروی بدنی‌اش بر کار افزایش پیدا کرده استکرده‌است و هم نیروی روحی‌اش بر کار خیر و هم نیروی روحی‌اش بر تسلط بر نفس، این حداقل عبادت است.»<ref>[http://www.ghaemiyeh.com/library/category/ready/book/258/Page-45 آزادی معنوی، مرتضی مطهری]</ref>