اسکناس: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز ربات: انتقال رده به درخواست Modern Sciences از رده:اختراعات چینی به رده:اختراع‌های چینی |
جز ربات ردهٔ همسنگ (۳۰.۱) +مرتب (۱۴.۹ core): + رده:اسناد ماخذ حسابداری |
||
خط ۴:
== نام ==
ریشهٔ لغت اسکناس، آسی‌نیا (Assignat) در فرانسوی است که در زبان روسی به صورت آسیگناتسیا (Ассигнация) و در زبان فارسی، با تغییر لفظی در دوره [[فتحعلی‌شاه قاجار|فتحعلی‌شاه]] به صورت اسکناس درآمد.<ref>مشیری، مهشید، ''فرهنگ واژه‌های اروپایی در فارسی، '' تهران: نشر البرز، ۱۳۷۱خ.</ref><ref name="از چاو تا اسکناس"
== تاریخچه ==
خط ۱۱:
[[پرونده:ROM-70-Emergency WWI-25 Bani (1917).jpg|بندانگشتی|چپ|380px|۲۵ بانی - (۳۹ × ۵۱ mm){{سخ}}پول خرد کشور رومانی معروف به سکه‌های کاغذی، موسوم به بانی چاپ شده در سال ۱۹۱۷ میلادی - چهره [[فردیناند اول رومانی]] پادشاه این کشور بر روی پول‌های خرد می‌باشد. هر [[لئوی رومانی]] برابر ۱۰۰ بانی است.]]
سالیان زیادی طول کشید تا بشر از سکه به اسکناس روی آورد. چینی‌ها به دلیل کمبود طلا و فلزات در اواسط قرن دهم میلادی چیزی به شبیه به اسکناس ابداع کردند و نام آن را چاو گذاشتند، که در دیگر نقاط جهان آن را بی ارزش می شمردند. استفاده عملی و یکپارچه از پول کاغذی در سراسر چین، از دوره [[دودمان یوآن]] آغاز می‌شود و این پول نخستین پول کاغذی جهان است.<ref>[http://www.donya-e-eqtesad.com/Default_view.asp?@=324677
به نظر می‌رسد که انتشار پول کاغذی در قرون جدید از دوره انقلاب کبیر فرانسه آغاز گشت. مجلس ملی [[فرانسه]] در ۲ نوامبر سال [[۱۷۸۹ میلادی]]، طبق قانون همه املاک و اراضی متعلق به [[کلیسا]] را ملی اعلام کرد و آنها را به دولت آن کشور واگذاشت. دولت به وثیقه اراضی و املاک مزبور، پول کاغذی انتشارداد.
خط ۱۸:
[[پرونده:Bank Shahi03.jpg|چپ|200px|بندانگشتی|نمونه‌ای از اسکناسهای چاپ شده در [[بانک شاهی]]]]
[[پرونده:Iran-collection-bank-note-pahlavi jubilee-100-rials.jpg|بندانگشتی|200 px|اسکناس یادبود [[پنجاهمین سال پادشاهی پهلوی]]، چاپ [[بانک مرکزی ایران]]، [[سال شاهنشاهی|سال ۲۵۳۵ شاهنشاهی]]]]
اولین سکهٔ ایرانی در زمان [[داریوش]] و از جنس طلا ضرب شد که نویسندگان یونانی از آن به نام «[[دریکوس]]» یاد می‌کردند.<ref name="از چاو تا اسکناس"
تا قبل از انتشار اسکناس در ایران، [[سکه]]، [[بیجک]]، و نیز اسکناسهای خارجی (به ویژه منات روسی) در این کشور رواج داشت.
در اواخر قرن هفتم هجری (قرن ۱۳ میلادی) و در دوره سلطنت [[گیخاتوخان]] (سال ۶۹۳ ه. ق) پنجمین پادشاه سلسله [[ایلخانیان]]، که از خالی شدن خزانه و کسری بودجه نگران بود، دستور داد مردم زر و سیم خود را به چاوخانه تحویل دهند و به جای آن پول کاغذی (چاوه) بگیرند. این پیشنهاد را ''عزالدین مظفر'' -از نزدیکان [[صدر جهان]] (وزیر کیخاتو)- با الهام از پول کاغذی [[چین]] ارائه داده بود.<ref name="از چاو تا اسکناس"
نخستین بانکی که به چاپ اسکناس برای ایران پرداخت، [[بانک جدید شرق]] بود که مرکزش در [[لندن]] قرار داشت و اسکناسهای چاپ‌شده توسط این بانک در [[بانک بازرگانی ایران]] انتشار می‌یافت. اسکناسهای منتشرشده توسط این بانک از پنج [[قران]] به بالا بود. در سال ۱۲۶۷ هجری قمری، امتیاز چاپ اسکناس از بانک جدید شرق به بانک شاهی واگذار شد. [[بانک شاهنشاهی ایران]] طبق [[قرارداد رویترز]] حق انحصاری نشر اسکناس را داشت، اما چاپ اسکناس همچنان در بانک جدید شرق انجام می‌گرفت و سیاست‌های پولی را نیز همین بانک تعیین می‌کرد. در سال ۱۲۸۵ هجری شمسی، نمایندگان نخستین [[مجلس شورای ملی]] خواستار تأسیس بانک ملی شدند اما تا سال ۱۳۰۶ بانک کلی به تصویب نرسید تا سرانجام در ۱۷ شهریور ۱۳۰۷ شروع به کار کرد. بانک شاهنشاهی تا سال ۱۳۰۹ شمسی به فعالیت خود ادامه می‌داد و در این سال ایران حق انحصاری نشر اسکناس را به مبلغ ۲۰۰ هزار لیرهٔ انگلیس خریداری کرد و مسئولیت چاپ اسکناس به بانک ملی ایران واگذار شد. در سال ۱۳۱۰ هجری شمسی اسکناسهای چاپ‌شدهٔ قبلی از رده خارج شدند و به موجب مادهٔ ۵ قانون اصلاح (قانون واحد و مقیاس پول) حق انحصاری انتشار اسکناس به مدت ۱۰ سال به بانک ملی واگذار شد. از این تاریخ به بعد تعیین نوع طرح و مبلغ، نوع اسکناس و تعداد آنها را بانک ملی تعیین می‌کرد و اسکناس در لندن چاپ می‌شد. اولین اسکناس بانک ملی در فروردین ۱۳۱۱ چاپ شد. بانک ملی تا سال ۱۳۳۹ اقدام به نشر اسکناس می‌کرد تا اینکه با تأسیس بانک مرکزی، حق نشر اسکناس به [[بانک مرکزی ایران]] داده شد و تا کنون ادامه دارد.<ref name="گزارش جالب">{{یادکرد وب | عنوان=گزارش جالب از چاپ اسکناس درایران | تاریخ=۱/۱/۱۳۸۹ | تاریخ بازبینی=۲۴ فوریه ۲۰۱۲ | ناشر=تبیان | نشانی=http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=117981 | کد زبان=fa}}</ref>
تا پیش از سال ۱۳۶۲ شمسی، ایران اسکناس مورد نیاز خود را به کشورهای خارجی (بیشتر [[انگلستان]]) سفارش می‌داد.<ref name="بررسی مراحل چاپ اسکناس">{{یادکرد وب | عنوان=بررسی مراحل چاپ اسکناس | تاریخ=۱۸ اسفند ۱۳۸۹ | تاریخ بازبینی=۲۴ فوریه ۲۰۱۲ | ناشر=پرینت نیوز | نشانی=http://printnews.ir/Pages/News-1836.html | کد زبان=fa}}</ref>
اما از این سال به بعد با تأسیس [[کارخانه تولید کاغذ اسناد بهادار|کارخانه تولید کاغذ اوراق بهادار]]، رفته‌رفته اسکناس‌ها روی کاغذ ایرانی چاپ شدند و از سال ۱۳۶۷ کل اسکناسهای ایران در داخل چاپ می‌شوند اما تا سال ۱۳۸۱ همچنان کاغذ مورد نیاز از خارج کشور وارد می‌شد.<ref name="تاریخچه اسکناس در ایران"
== منتقدان اسکناس (پول کاغذی) ==
خط ۴۴:
[[رده:اختراع‌های چینی]]
[[رده:اسکناس‌ها]]
[[رده:اسناد ماخذ حسابداری]]
[[رده:اوراق بهادار]]
[[رده:بانکداری]]
| |||