ویکی‌پدیا

ایران بزرگ: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
جز ←‏جایگزینی با [[وپ:اشتباه|اشتباه‌یاب]]: فروبپاشد⟸فرو بپاشد، ماورالنهر⟸ماوراءالنهر، چنیین⟸چنین، جیهون⟸جیحون
برچسب: متن دارای ویکی‌متن نامتناظر
FreshmanBot (بحث | مشارکت‌ها)
ربات‌ها
۱۳۳٬۲۴۲ ویرایش‌ها
جز اصلاح فاصله مجازی + اصلاح نویسه با استفاده از AWB
خط ۱۰:
'''ایران بزرگ''' (همچنین '''ایران‌زمین''' یا '''ایرانشهر''')<ref>Christensen, Peter ,The decline of Iranshahr: irrigation and environments in the history http://books.google.com/books?id=ebB_ac13v3UC&pg=PA15&dq=%27Greater+Iran%27+-+were+always+known+in+the+Persian+language+as+Iranshahr+or+Iranzamin&hl=en&sa=X&ei=yMMuT8vBI-eeiQKywonKCg&ved=0CDcQ6AEwAQ#v=onepage&q=%27Greater%20Iran%27%20-%20were%20always%20known%20in%20the%20Persian%20language%20as%20Iranshahr%20or%20Iranzamin&f=false</ref><ref>Marcinkowski, Christoph ,Shi'ite identities: community and culture in changing social contexts. http://books.google.com/books?id=F9khRsDDuX8C&pg=PA83&dq=%27Greater+Iran%27+-+were+always+known+in+the+Persian+language+as+Iranshahr+or+Iranzamin&hl=en&sa=X&ei=E78uT9GfA-zMiQKCooGsCg&ved=0CDIQ6AEwAA#v=onepage&q=%27Greater%20Iran%27%20-%20were%20always%20known%20in%20the%20Persian%20language%20as%20Iranshahr%20or%20Iranzamin&f=false</ref> محدودهٔ جغرافیایی و حوزه تمدنی [[فلات ایران]] و جلگه‌های مجاور آن،<ref>{{cite web|title=IRAN i. LANDS OF IRAN|publisher=[[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]]|url=http://www.iranicaonline.org/articles/iran-i-lands-of-iran}}</ref> شامل [[ایران]] کنونی، بخش بزرگی [[قفقاز]]، [[افغانستان]] و [[آسیای مرکزی]] است<ref>International Journal of Middle East Studies (2007), 39: pp 307-309 Copyright © 2007 Cambridge University Press http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract?fromPage=online&aid=1009412</ref> که در زبان‌های فرنگی از آن معمولاً با عنوان '''پرشیای بزرگ''' یا '''پارس بزرگ''' یاد می‌کنند.<ref>{{cite book |url=http://www.cambridge.org/uk/catalogue/catalogue.asp?isbn=9780521887823&ss=exc |title=Justice, Punishment and the Medieval Muslim Imagination |series=Cambridge Studies in Islamic Civilization |last=Lange |first=Christian |publisher=Cambridge University Press |isbn=۹۷۸۰۵۲۱۸۸۷۸۲۳}} Lange: "I further restrict the scope of this study by focusing on the lands of Iraq and greater Persia (including Khwārazm, Transoxania, and Afghanistan)."</ref><ref>{{cite book |url=http://www.mazdapublisher.com/BookDetails.aspx?BookID=285 |title=Gobineau and Persia: A Love Story |last=Gobineau |first=Joseph Arthur |last2=O'Donoghue |first2=Daniel |isbn=۱-۵۶۸۵۹-۲۶۲-۰}} O'Donoghue: "...all set in the greater Persia/Iran which includes Afghanistan".</ref><ref>{{cite book|last=Shiels |first=Stan |title=Stan Shiels on centrifugal pumps: collected articles from "World Pumps" magazine |publisher=Elsevier |year=۲۰۰۴ |pages=۱۱–۱۲, ۱۸ |isbn=1-85617-445-X |url=http://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=SOTRAMbmb2kC}} Shiels: "During the Sassanid period the term ''Eranshahr'' was employed to denote the region also known as Greater Iran..." Also: "...the Abbasids, who with Persian assistance assumed the Prophet's mantle and transferred their capital to Baghdad three years later; thus, on a site close to historic Ctesiphon and even older Babylon, the caliphate was established within the bounds of Greater Persia."</ref> کاربرد تاریخی ایران صرفاً محدود به بخش غربی آن که هم اکنون به این نام خوانده می‌شود، نبوده و تمام مرزهای سیاسی کشوری که تحت تسلط ایرانیان بود همچون [[میان رودان]] و اغلب ارمنستان و [[جنوب قفقاز]] را هم در بر می‌گیرد.<ref>[[ریچارد فرای|Richard N. Frye]], interview by Asieh Namdar, CNN, 20 October 2007. "I spent all my life working in Iran. and as you know I don't mean Iran of today, I mean Greater Iran, the Iran which in the past, extended all the way from China to borders of Hungary and from other Mongolia to Mesopotamia". [http://azadegan.info/files/Dr.Frye-discusses-greater-Iran-on-CNN.mp4] [http://video.google.com/videoplay?docid=8599016121144917550]</ref><ref>Richard Nelson Frye, The Harvard Theological Review, Vol. 55, No. 4 (Oct. , 1962), pp. 261-268 http://www.jstor.org/pss/1508723 I use the term Iran in an historical context[...]Persia would be used for the modern state, more or less equivalent to "western Iran". I use the term "Greater Iran" to mean what I suspect most Classicists and ancient historians really mean by their use of Persia - that which was whitin the political boundries of State ruled by Iranians.</ref>
 
مفهوم ایران بزرگ از جهات گوناگون ریشه در تاریخ چند هزار ساله آن دارد و به دوران نخستین امپراتوری ایرانی که توسط [[اقوام پارس|پارس‌ها]] بنیان گذاشته‌شد بازمی‌گردد. در دوران جدید، ایران بسیاری از سرزمینهایسرزمین‌های خود را از دست داد از جمله واگذاری بخش‌های غربی در ترکیه و عراق امروز به امپراتوری [[عثمانی]] (۱۵۳۳ میلادی)، واگذاری بخش‌های شرقی در [[افغانستان]]<ref>[http://books.google.com/books?id=EIY2Qliz5SwC&pg=PA157&lpg=PA157&dq=In+the+case+of+Afghanistan,+much+of+which+was+part+of+Iran+until+the+late+nineteenth+century,&source=bl&ots=topS1GdenR&sig=kZhrsxju0yWFKy-xzp4WWekL0Rc&hl=en&sa=X&ei=SfOJT8_nIsWjiALIs_DhCw&ved=0CCAQ6AEwAA#v=onepage&q=In%20the%20case%20of%20Afghanistan,%20much%20of%20which%20was%20part%20of%20Iran%20until%20the%20late%20nineteenth%20century,&f=false In the case of Afghanistan, much of which was part of Iran until the late nineteenth century,]</ref> امروز به [[بریتانیا]] طی [[معاهده پاریس]] در ۱۸۵۷ میلادی<ref>{{cite book|title=Wars and peace treaties, 1816-1991|author=Erik Goldstein|publisher=Psychology Press|year=۱۹۹۲|pages=۷۲–۷۳|url=http://books.google.com/books?id=_sZpuJhvK_4C&pg=PA72&dq=treaty+of+paris+Afghanistan&hl=en&ei=HeQyTZj1OYKclgew2pnHCg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=7&ved=0CEEQ6AEwBg#v=onepage&q=treaty%20of%20paris%20Afghanistan&f=false}}</ref> و ۱۹۰۵ میلادی<ref>{{cite book|title=A history of Persia, Volume 2|author=Sir Percy Molesworth Sykes|date=Macmillan and co.|year=۱۹۱۵|pages=۴۶۹|url=http://books.google.com/books?id=lm_UAAAAMAAJ&pg=PA469&dq=Macmahon+arbitration+persia&hl=en&ei=EeUyTdySEcH_lgeDkcGXCg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCkQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false}}</ref> و واگذاری سرزمینهایسرزمین‌های قفقاز به روسیه در قرن هجدهم و نوزدهم میلادی<ref>{{cite book|title=War and peace in Qajar Persia: implications past and present|author=Roxane Farmanfarmaian|year=۲۰۰۸|publisher=Psychology Press|pages=۴|url=http://books.google.com/books?id=Q_CPdClFR2cC&pg=PA4&dq=Qajar+loss+of+Afghanistan&hl=en&ei=1NYyTeqmNYOclge2g9TdCg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCMQ6AEwAA#v=onepage&q=Qajar%20loss%20of%20Afghanistan&f=false}}</ref>؛ [[عهدنامه ترکمانچای]] در سال ۱۸۲۸ و پس از نبرد [[روسیه]] و ایران، استانهای قفقازی ایران را برای همیشه به روسیه واگذار کرد و مرزهای جدید در طول [[رودخانه ارس]] شکل گرفت.<ref>{{cite book|title=Pivot of the universe: Nasir al-Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831-1896|author=Abbas Amanat|publisher=I.B.Tauris|year=۱۹۹۷|pages=۱۶|url=http://books.google.com/books?id=L3qqb8hQWFYC&pg=PA16&dq=Qajar+loss+of+territory+to+Russia&hl=en&ei=ldgyTdv9G8X_lgeP6oiQCg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=4&ved=0CDIQ6AEwAw#v=onepage&q=Qajar%20loss%20of%20territory%20to%20Russia&f=false}}</ref> بر طبق [[عهدنامه گلستان]] در سال ۱۸۱۳، مناطق [[ارمنستان]]، [[جمهوری آذربایجان]] و شرق [[گرجستان]] که پیشتر بخشی از ایران بودند، به روسیه واگذار شدند.<ref>{{cite book|title=A Collection of Treaties, Engagements, and Sunnuds, Relating to India and Neighbouring Countries: Persia and the Persian Gulf|author=India. Foreign and Political Dept.|year=۱۸۹۲|publisher=G. A. Savielle and P. M. Cranenburgh, Bengal Print. Co|pages=x (10)|url=http://books.google.com/books?id=C7L7CSjut9wC&pg=PR10&dq=treaty+of+gulistan&hl=en&ei=mucyTavNDsSqlAeN-ZTWDA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CDkQ6AEwAg#v=onepage&q=treaty%20of%20gulistan&f=false}}</ref> در اثر این تجزیه تاریخی کشورها و ملت‌های جدیدی تحت نفوذ روسیه و انگلستان شکل گرفتند که اگرچه از طریق زبان یا فرهنگ با ایران پیوستگی داشتند اما جوامع خاص خود را شکل دادند. در سال ۱۹۳۵ در زمان سلطنت رضا شاه، نام ایران رسماً در مجامع بین‌المللی به‌عنوان نام بخش بجا مانده از سرزمین ایران بکار رفت.<ref>{{cite book|title=The Persian puzzle: the conflict between Iran and America|author=Kenneth M. Pollack|year=۲۰۰۵|publisher=Random House, Inc.|pages=۳۸|url=http://books.google.com/books?id=ZmAW881sDEgC&pg=PA38&dq=Persia+changed+name+to+Iran&hl=en&ei=o-oyTcmdDYLGlQfErKWYCg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CDUQ6AEwAg#v=onepage&q&f=false}}</ref>
 
== ریشه نام ایران ==
خط ۲۰:
[[ریچارد فولتس]] می‌گوید: «گمان می‌رود مردمان ایران بزرگ - منطقهٔ فرهنگی که از خاورمیانه تا قفقاز، خوارزم، ماوراءالنهر، بلخ و پامیر امتداد دارد و مردمان آن مادها، پارسها و پارتها و سغدیان بودند - پیش از اسلام همگی آیین زرتشتی داشتند». این دیدگاه اگرچه در میان دانشمندان رواج دارد اما تا حدی هم اغراق‌آمیز است. فولتس استدلال می‌کند: «اگرچه ایرانیان معابد، نمادها و اساطیر مذهبی مشابه داشتند. اما در حقیقت خدایان متعددی پرستیده می‌شدند علی‌الخصوص میترا خدای پیمان‌ها و آناهیتا خدای آبها اما خدایان دیگری هم برحسب زمان، مکان یا گروه‌های مختلف مورد پرستش قرار می‌گرفتند».<ref>Richard Foltz, "Religions of the Silk Road: Premodern Patterns of globalization", Palgrave Macmillan, rev. 2nd edition, 2010. pg 27</ref>
 
[[ریچارد فرای]] ایران بزرگ را شامل بخش اعظم قفقاز، عراق، افغانستان، پاکستان و آسیای مرکزی می‌داند که از طریق نفوذ فرهنگی تا چین و غرب هند گسترش می‌یابد. به گفته فرای: «ایران شامل تمام مردمان و سرزمینهاییسرزمین‌هایی است که در آن‌ها زبانهایزبان‌های ایرانی بکار می‌رود و تمام بخشهاییبخش‌هایی که [[فرهنگ ایرانی]] در آن پیروزمند و مسلط بود».<ref>Frye, Richard Nelson, ''Greater Iran'', {{ISBN|1-56859-177-2|en}} p. ''xi''</ref>
 
به گفته [[جی پی مالری]] و [[داگلاس کیو آدامز]] در بیشتر بخش غربی ایران بزرگ در زمان هخامنشی، زبانهایزبان‌های ایرانی شاخهٔ جنوب غربی بکار می‌رفت در صورتی که در بخش شرقی آن زبانهایزبان‌های ایرانی شاخه شرقی که با زبان اوستایی خویشاوندی داشت، متداول بود.<ref>Mallory, J. P. ; Adams, D. Q. (1997), Encyclopedia of Indo-European culture, London and Chicago: Fitzroy-Dearborn, {{ISBN|1-884964-98-2|en}}. pg 307: "Dialetically, Old Persian is regarded as a southwestern Iranian language in contrast to the east Iranian Avestan which covered most of the rest of Greater Iran</ref>
 
پس از چیرگی مغول بر ایران [[سلسله ایلخانان]] بر ایران مسلط شدند<ref>George Lane, "Daily life in the Mongol empire", Greenwood Publishing Group, 2006. pg 10" The year following 1260 saw the empire irrevocably split but also signaled the emergence of the two greatest achievements of the house of Chinggis, namely the Yuan dynasty of greater China and the Il-Khanid dynasty of greater Iran.</ref> و اولجایتو در طول سالهای ۱۳۰۴–۱۳۱۷ میلادی بر این سرزمین فرمان می‌راند.<ref>Judith G. Kolbas, "The Mongols in Iran", Excerpt from 399: "Uljaytu, Ruler of Greater Iran from 1304-1317 A.D."</ref>
خط ۲۸:
منابع اولیه همچون میر خاوند تاریخ نویس دوران تیموری، محدوده ایرانشهر (ایران بزرگ) را از رود فرات تا رود سیحون توصیف می‌کنند.<ref>Mīr Khvānd, Muḥammad ibn Khāvandshāh, Tārīkh-i rawz̤at al-ṣafā. Taṣnīf Mīr Muḥammad ibn Sayyid Burhān al-Dīn Khāvand Shāh al-shahīr bi-Mīr Khvānd. Az rū-yi nusakh-i mutaʻaddadah-i muqābilah gardīdah va fihrist-i asāmī va aʻlām va qabāyil va kutub bā chāphā-yi digar mutamāyiz mībāshad.[Tehrān Markazī-i Khayyām Pīrūz [1959-60. ایرانشهر از کنار فرات تا جیحون است و وسط آبادانی عالم است. Iranshahr streches from the Euphrates to the Oxus, and it is the center of the prosperity of the World.</ref>
 
از دیرباز تا کنونتاکنون قومیت هیچ‌گاه عامل جدایی در ایران بزرگ نبوده؛ ریچارد فرای می‌گوید:
 
{{نقل قول| من بارها عنوان کردم که مردمان آسیای مرکزی چه ایرانی زبان و چه ترک زبان تنها یک فرهنگ، یک مذهب و ارزش‌ها و سنت‌های یکسان دارند و تنها عامل جدایی ایشان زبان است.}}
 
در دوران مدرن، مداخله استعمار غرب و قومیت موجب جدایی [[استانهای ایران]] بزرگ شد. همان‌طور که [[پاتریک کلاسن]] می‌گوید ناسیونالیسم قومی حتی اگر به گذشته‌های دورتر نسبت داده شود، پدیده‌ای مربوط به قرن نوزدهم است.<ref>Patrick Clawson. ''Eternal Iran''. Palgrave Macmillan. 2005 {{ISBN|1-4039-6276-6|en}} p.23</ref> با این حال ایران بزرگ پس از یک [[جغرافیای سیاسی]] که در ابتدا شکل گرفت، بیش تربیشتر به یک ابر کشور فرهنگی تبدیل شد.
 
[[حمدالله مستوفی]]، جغرافی دان قرون وسطی در [[نزهت القلوب]] می‌نویسد:
خط ۴۸:
برای نمونه، پیش از اشغال آسیای مرکزی و قفقاز توسط روسیه، زبان فارسی در این مناطق زبان اصلی ادبی بود. آسیای مرکزی همانجایی است که زبان پارسی نو در آن شکل گرفت. حتی فراتر از اینها به اعتراف دولت انگلستان، پیش از اشغال عراق توسط انگلستان در سالهای ۱۹۱۸–۱۹۳۲ میلادی و اعمال ممنوعیت‌ها، در [[کردستان عراق]] [[زبان فارسی]] بکار می‌رفت.[http://web.archive.org/web/20080314023429/http://www.cogsci.ed.ac.uk/~siamakr/Kurdish/KURDICA/1999/FEB/Iraq-policy.html]
 
با پیشروی مدام امپراطوری روسیه به سرزمینهایسرزمین‌های جنوبی پس از دو جنگی که به ایران تحمیل شد و عهدنامه‌های گلستان و ترکمانچای و همین‌طور مرگ نابهنگام عباس میرزا در سال ۱۸۲۳ و قتل میرزا ابوالقاسم [[قائم مقام فراهانی]]، صدر اعظم ایران، بسیاری از خانات آسیای مرکزی امید خود را به پشتیبانی ایران در مقابل ارتش تزاری از دست دادند.<ref>Nasser Takmil Homayoun, ''Kharazm: What do I know about Iran?''. 2004. {{ISBN|964-379-023-1|en}}, p.78</ref> ارتش روسیه سواحل آرال را در ۱۸۴۹، تاشکند را در سال ۱۸۶۴، بخارا را در سال ۱۸۶۷، سمرقند را در سال ۱۸۶۸ و نواحی خیوه و آمودریا را در سال ۱۸۷۳ تصرف کرد.
 
[[پاتریک کلاسون]] از [[انستیتو سیاستهایسیاست‌های خاور نزدیک]] در واشینگتن:
 
:''«بسیاری از ایرانیان منطقه نفوذ فرهنگی خود را فراتر از مرزهای کنونی ایران می‌دانند. ایران زمانی بسیار بزرگتر از مرزهای کنونی بود. در قرن ۱۶ و ۱۷ نیروهای پرتغالی جزایر و بندرگاه‌های آن را تصرف کردند. در قرن ۱۹ امپراطوری روسیه آنچه را که همینک ارمنستان و جمهوری آذربایجان خوانده می‌شود و بخشهاییبخش‌هایی از گرجستان را از تهران غصب کرد. کتابهایکتاب‌های دانش آموزان دبستانی ایرانی دربارهٔ پیشینه ایرانیان نه تنها از شهرهایی مانند باکو می‌گویند بلکه دربارهٔ مناطقی فراتر در شمال همچو دربند در جنوب روسیه، آموزش می‌دهند. شاه [ایران] بیشتر آنچه را که در غرب افغانستان بر آن ادعای مالکیت داشت طی جنگهایجنگ‌های ایران و انگلستان ۱۸۵۶–۱۸۵۷ از دست داد. در سال ۱۹۷۰ [[سازمان ملل متحد]] برای جداسازی بحرین که ایران ادعای تملک بر آن را داشت، رایزنی کرد. قرنها پیش نفوذ ایرانیان از جانب غرب به عراق کنونی و قراتر از آن می‌رسید. وقتی جهان غرب ایران را به مداخله در مناطقی فراتر از مرزهای خود متهم می‌کند، [[حکومت ایران]] اغلب باور دارد که اعمال نفوذش صرفاً در سرزمینهاییسرزمین‌هایی است که زمانی به او متعلق بودند. به همین نهج ایران از دست همان قدرتها شکایت دارد که اسباب شکستهایش تا امروز شدند.»<ref>Patrick Clawson. ''Eternal Iran''. Palgrave. 2005. Coauthored with Michael Rubin. {{ISBN|1-4039-6276-6|en}} p.9,10</ref>''
 
[[پاتریک کلاسون]]:
 
:''«ایران امروز تنها گوشه‌ای از آن چیزی است که زمانی بود. از نظر وسعت، عراق، افغانستان، غرب پاکستان، بیشتر آسیای مرکزی و قفقاز تحت تسلط ایرانیان بود. بسیاری از ایرانیان امروز این نواحی را بخشهایبخش‌های ایران بزرگ به‌شمار می‌آورند.»<ref>Patrick Clawson. ''Eternal Iran''. Palgrave. 2005. Coauthored with Michael Rubin. {{ISBN|1-4039-6276-6|en}} p.30</ref>''
 
:''«از زمان هخامنشیان، ایران به وسیله عوامل جغرافیایی تحت حفاظت بود. اما کوه‌های بلند و خالی بودن گستره فلات ایران دیگر در برابر ارتش روسیه یا [[نیروی دریایی انگلستان]] کافی نبود و ایران سقوط کرد. در ابتدای قرن نوزده، آذربایجان، ارمنستان و افغانستان ایرانی بودند اما در انتهای آن سده تمامی این سرزمینهاسرزمین‌ها در اثر مداخله نظامی اروپاییان از دست رفتند.»<ref>Patrick Clawson. ''Eternal Iran''. Palgrave. 2005. Coauthored with Michael Rubin. {{ISBN|1-4039-6276-6|en}} p.31-32</ref>''
 
== استان‌ها ==
خط ۸۰:
 
== ارمنستان ==
ارمنی‌ها از دوران هخامنشی بخشی از امپراتوریهای متعدد ایران بودند؛ و از فرهنگ ایرانی به شدت تأثیر پذیرفتند. ارمنیها البته از شاخه دیگری از گویشگران [[زبانهای هند و اروپایی]] هستند که به زبانهایزبان‌های ایرانی مستقیماً مربوط نیست. در واقع ارمنستان باستانی ترکیبی از فرهنگ بومی، فرهنگ ایرانی و فرهنگ هلنی/مسیحی را در خود داشت. در طول قرنهای بعد دامنه این تأثیرات در اثر برخورد با روسها، رومی‌ها، اقوام اروپایی و لبنانی‌ها فراتر رفت.
 
== سرزمین‌های آذربایجان ==
پس از عهدنامه گلستان، ایران تمامی خانات جنوب قفقاز، شامل [[خانات باکو]]، خانات شیروان، خانات قره باغ، خانات گنجه، خانات شکی، خانات قبا و بخشی از [[خانات تالش]] را از دست داد. دربند هم به همین شیوه به روسها واگذار شد. این خانات امروز منطقه‌ای را تشکیل می‌دهند که جمهوری آذربایجان خوانده می‌شود. پس از عهدنامه ترکمانچای ایران علاوه بر این سرزمینهاسرزمین‌ها خانات نخجوان و مغان و همین‌طور ایروان را هم به روسها واگذار کرد. این مناطق امروز جمهوریهای آذربایجان و ارمنستان را تشکیل می‌دهند. بیشتر این مناطق هنوز هم نامهای ایرانی یا نامهایی برگرفته از زبانهایزبان‌های ایرانی دارند.
 
== گرجستان ==
خط ۹۲:
== نخجوان ==
{{نوشتار وابسته|نخجوان}}
در دوران ساسانی، نرسه، هفتمین پادشاه از این سلسله، استحکامات نظامی در این منطقه ایجاد کرد. برخی شخصیتهایشخصیت‌های فرهنگی و ادبی ایران در [[دوره قاجار]] هم از این منطقه بودند. نخجوان هم در قرن نوزدهم و طی دو قرار داد گلستان و ترکمانچای از ایران جدا شد.
 
== شمال قفقاز ==
خط ۱۰۵:
 
== خراسان ==
افزون بر خوارزم، خراسان هم در محدوده جغرافیایی مشابهی قرار دارد. (محدوده خراسان از سمنان در غرب، تا شمال افغانستان تا دامنه‌های رشته [[کوه‌های پامیر]] است) استانهای کنونی همچون [[سنجان]] در ترکمنستان، [[خراسان رضوی]]، [[خراسان شمالی]] و [[خراسان جنوبی]] در ایران همگی بخشهاییبخش‌هایی از خراسان کهن هستند. تا پیش از قرن سیزده میلادی و حمله ویرانگر مغول، خراسان پایتخت فرهنگی ایران بزرگ به‌شمار می‌آمد.<ref>Lorentz, J. ''Historical Dictionary of Iran''. 1995. {{ISBN|0-8108-2994-0|en}}</ref>
 
== سینکیانگ ==
خط ۱۱۷:
* [[عهدنامه ترکمنچای|عهدنامه ترکمنچای ۱۸۲۸]]: این عهدنامه به وسیله [[روسیه تزاری]] و فتحعلی شاه به امضا رسید و موجب استیلای روس‌ها بر قفقاز شد.
* [[عهدنامه پاریس|عهدنامه پاریس ۱۸۵۷]]: این قرارداد توسط [[ناصرالدین شاه]] به امضا رسید و ایران بخشی از هرات و افغانستان امروزی را در ازای تخلیه بندرگاه‌های جنوبی این کشور که تحت اشغال بریتانیا بود، به آن دولت واگذار کرد.
* [[عهدنامه آخال|عهدنامه آخال ۱۸۸۱]]: در این قرارداد که به توسط ناصرالدین شاه به امضا رسید، ایران مرو و بخشهاییبخش‌هایی از خوارزم را در ازای تضمین امنیت به روسیه بخشید.
* ۱۸۹۳: ایران بخشهایبخش‌های بیشتری از سرزمین خود که هنوز بر پایه [[قرارداد آخال]] جزیی از ایران بود از جمله سرزمینهایسرزمین‌های نزدیک رود اترک را به روسیه واگذار کرد. این قرارداد توسط ژنرال بوتسوف و میرزا [[علی اصغر امین السلطان]] در ۲۷ می۱۸۹۳ به امضا رسید.
* ۱۹۰۷: بر طبق [[قرارداد سن پترزبورگ، ۱۹۰۷ میلادی]] ایران به سه بخش تقسیم شد.
* ۱۹۷۰: در دوره سلطنت [[محمد رضا شاه پهلوی]]، [[بحرین]] که به لحاظ تاریخی بخشی از کشور ایران بود،<ref>[http://books.google.com/books?ei=kfeJT53EIKapiAKqstG9Cw&id=oim8AAAAIAAJ&dq=bahrain+part+of+Iran&q=Bahrain+could+justifiably+be+claimed+as+an+integral+part+of+Iran+because:+Iran/Persia+had+never+recognised+the+independent+status+of+Bahrain;+the+bulk+of+historical+evidence+pointed+to+continued+Persian+sovereignty+over+Bahrain#search_anchor Bahrain could justifiably be claimed as an integral part of Iran because: Iran/Persia had never recognised the independent status of Bahrain; the bulk of historical evidence pointed to continued Persian sovereignty over Bahrain]</ref> مستقل شد.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/ایران_بزرگ»