سید ابوالقاسم کاشانی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سید ابوالقاسم کاشانی''' (۱۲۶۴ در [[تهران]] - ۲۳ اسفند ۱۳۴۰ در تهران)، مجتهد شیعه و فعال سیاسی در دهه ۲۰ و سالهای آغازین دهه ۳۰ بود.<ref name="rahnama">{{پک|Rahnema|2012|ک=KĀŠĀNI, SAYYED ABU’L-QĀSEM|ص=640-647}}</ref><ref>منابع دربارهٔ زندگی کاشانی به‌طور گسترده به دو محدوده قبل از انقلاب (۱۳۵۷) و بعد از انقلاب تقسیم می‌شوند. منابع در دوره پیشین، به نظر می‌رسند کمتر به اغراق گویی دچار شده‌اند و موثقتر هستند؛ که شامل مصاحبه او با [[سید هادی خسروشاهی|خسروشاهی]] و نوشته‌های دربارهٔ کاشانی در زندگی‌نامه‌های علما و دیگر اسناد مثل شرح مذاکرات مجلس یا سخنرانی‌هایش می‌شود. پژوهش‌های عمده دربارهٔ کاشانی در دوران بعد از انقلاب نوشته شده که در آن نمایی تحسین و تمجید شده کشیده شده‌است که باید با هشیاری با منابع و اسناد موثق قبل انقلاب، آزموده شود.</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وب‌گاهوبگاه=مرکز اسناد انقلاب اسلامی|نشانی=http://www.irdc.ir/fa/content/15051/default.aspx|عنوان=زندگی‌نامه آیت الله کاشانی}}</ref>

گفته می‌شود ضدیت کاشانی در برابر انگلیس ریشه در رخداد اشغال بصره در نوامبر ۱۹۱۴ و کربلا و نجف در اواخر ۱۹۱۷ داشت.<ref name="rahnama" /> در جنگ جهانی اول موقعی که قوای انگلیس به عراق حمله کرد، علمای بزرگ برای دفاع فتوای جهاد دادند، نیروهای ملی به رهبری علما و از جمله پدر او و خود وی قیام کردند و این جهاد، چهارده ماه به طول انجامید. اگرچه در حوالی سال‌های ۱۲۸۵ شمسی که جنبش مشروطه ایران شکل گرفت، او در وطن خویش حضور نداشت و به‌طور مستقیم وارد نهضت نشد، ولی سمت مشاورت شخصیتی چون آخوند خراسانی را بر عهده داشت.{{مدرک}} هنگامی که [[قرارداد ۱۹۱۹]] امضا شد، کاشانی با همکاری علمای بزرگ و عشایر عرب بر ضد این قرارداد قیام کرد و فتوای جهاد داد و علیه نیروهای استعماری اشغالگر به جنگ پرداخت و خود نیز با همدرس و همفکرش [[سید محمدتقی خوانساری|آیت‌الله خوانساری]] سلاح برداشته و به میدان جنگ رفتند. کاشانی علاوه بر اینکه عضو «هیئت عالی انقلابیون» بود، یکی از چهار عضو «کمیته عالی جنگ حکومت انقلاب» هم بود. این جنگ بیش از شش ماه طول کشید.

در سال ۱۹۲۰ مردم عراق به رهبری میرزامحمدتقی شیرازی اقدام همه‌جانبه‌ای را علیه اشغال کشورشان آغاز کردند. کاشانی نیز در جریان انقلاب مردم عراق برای مبارزه با استعمار انگلستان درصدد بپا ساختن یک جنگ مسلحانه برآمد و به انتشار اعلامیه و جلب افکار عمومی پرداخت و عشایر را برای ورود به جبهه‌های نبرد مهیا کرد. سپس خود، سلاح رزم به دوش گرفت و دوشادوش علما و میلیون عراقی به مبارزه پرداخت. اما دیری نپایید که انگلیسی‌ها با توسل به نیروهای هوایی و زمینی خود شکست سختی بر نیروهای انقلابی وارد آوردند و بر عراق مسلط شدند و [[پرسی کاکس|سر پرسی کاکس]]، کمیسر عالی انگلیس در بغداد تسلیم هفده نفر از سران انقلاب، از جمله کاشانی را از شروط صلح با عراق تعیین کرد.

به هنگام بازگشت، کاشانی مرد ۴۴ ساله ایی بود که ۲۸ سالش از زندگی اش را در تبعید گذرانید. در تهران، کاشانی به تحریک ضد انگلیسی در خاورمیانه و مصر ادامه داد. او از موافقان جمهوری‌خواهی [[رضاخان]] به‌شمار می‌رفت و بر طبق گفته [[سید رضا زنجانی]] علیه [[مدرس]] و برای پهلوی میتینگی نیز برگزار کرده.<ref>مصدق و تاریخ، بهرام افراسیابی، انتشارات نیلوفر، چاپ اول، تابستان ۱۳۶۰، ص۳۹۶</ref> هم‌چنین او که در آنزمان عضو مجلس مؤسسان بود، در حمایت از سلطنت رضاخان نطق پرشوری در مجلس ایراد نمود.<ref>تاریخ بیست ساله ایران. حسین مکی. جلد سوم</ref> در آبان ۱۳۰۴، کاشانی به نمایندگی مجلس مؤسسین انتخاب شد. او در ۲۱ آذر، رای به پایان حکومت قاجار و هم‌زمان پایه‌گذاری سلطنت رضاشاه رای داد. <ref name="rahnama" />

در همین ماه کاشانی به نمایندگی در دوره پانزدهم مجلس شورای ملی انتخاب شد. در فاصله زمانی بین شهریور تا بهمن ۱۳۲۴، کاشانی با طلبه جوانی به نام مجتبی میرلوحی (مشهور به [[مجتبی نواب صفوی|نواب صفوی]]) ملاقات کرد. در این زمان، نواب صفوی طلبه جدیدالورود در نجف بود که دو فتوا برای قتل [[احمد کسروی]] داشت و به ایران برگشت تا مأموریتش را به انجام برساند. دو مجتهد ساکن در عراق، [[عبدالحسین امینی]] و [[سید حسین طباطبایی قمی|آیت‌الله حسین قمی]]، کسروی را مرتد و خون او را مباح کردند.<ref name="rahnama" /> در فاصله سالهای ۱۳۲۴ تا ۱۳۳۰، پیوند محکمی بین این دو مرد برقرار بود. در این دوران، کاشانی مرجع تقلید [[فدائیان اسلام]] شد و فرمان‌هایش برای اعضا، التزام‌آور و غیرقابل رد شده بود. سازمان نواب صفوی، ۱۰ روز قبل از ترور کسروی، موجودیت و اهداف خود را در ۹ اسفند ۱۳۲۳ را اعلام کرد.<ref name="rahnama" /> در واکنش به تقسیم‌بندی فلسطین توسط سازمان ملل، تیم کاشانی-نواب صفوی فعالیت‌های سیاسی خود را با کمپین مبارزاتی برای اعراب فلسطین و در مقابل سیاست انگلیس و تجاوز یهود در منطقه آغاز کردند.<ref name="rahnama" /> کاشانی یازدهم دی ماه ۱۳۲۶ در اعلامیه‌ای به تمام مسلمین جهان در مورد تشکیل دولت اسرائیل هشدار داد. کاشانی همچنین مردم را به تظاهرات به نفع مردم فلسطین دعوت کرد. ۲۰ دی ماه سال ۱۳۲۶ سی هزار نفر از مردم تهران به دعوت ایشان در [[مسجد شاه (تهران)|مسجد سلطانی]] اجتماع کردند، ولی دولت وقت که از فعالیت سیاسی و مذهبی ایشان بیمناک بود، با توسل به قوای انتظامی، از سخنرانی او در آن روز ممانعت کرد. او بار دیگر نیز در ۲۸ اردیبهشت سال بعد، اعلامیه‌ای صادر کرد و مردم را به اجتماع در روز جمعه ۳۱ اردیبهشت ۱۳۲۷ به همدردی با مسلمین فلسطین فراخواند. پیش از این اجتماع یعنی در ۲۵ خردادماه همان سال منزل ایشان به دستور [[عبدالحسین هژیر]]، نخست‌وزیر وقت محاصره شد. کاشانی در آذر ۱۳۲۷، با همکاری محمود شروین و [[شمس قنات‌آبادی|شمس قنات آبادی]] «مجمع مسلمانان مجاهد» را پایه‌ریزی کرد.<ref name="rahnama" /><ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.farsnews.com/printable.php?nn=8811071136|عنوان=Fars News Agency: جمعیت فداییان اسلام» و «مجمع مسلمانان مجاهد»|ناشر=www.farsnews.com|بازبینی=2016-09-20}}</ref>

پس از حادثه تیراندازی به شاه در ۱۵ بهمن ماه ۱۳۲۷ و معرفی آیت‌الله کاشانی به عنوان عامل اصلی معرف این ترور، سرانجام در شب ۱۷ بهمن ماه ۱۳۲۷ طبق ماده ۵ قانون حکومت نظامی، کاشانی و دامادش را بازداشت و به [[قلعه فلک الافلاک]] [[خرم‌آباد]] منتقل و از آنجا به بیروت لبنان تبعید شد. با این حال کاشانی باز هم در انتخابات مجلس شورای ملی شرکت کرده و در ۲۱ فروردین ماه ۱۳۲۹، به نمایندگی مردم تهران را برای دوره شانزدهم انتخاب شد. در همان ماه وقتی که [[علی منصور]] به نخست‌وزیری رسید، [[جلال‌الدین تهرانی|سیدجلال‌الدین تهرانی]] به نیابت از منصور در روز ششم فروردین ماه به احمدآباد رفت و با [[محمد مصدق|مصدق]] ملاقات کرد. دکتر مصدق اولین تقاضایی که از دولت جدید کرد، مسئله بازگشت کاشانی به ایران بود. [[سیدجلال‌الدین تهرانی|تهرانی]] تقاضای [[دکتر مصدق]] را به اطلاع نخست وزیرنخست‌وزیر رساند و به فوریت منصور شخصاً دکتر مصدق را ملاقات کرد و قول صریح داد که در مورد بازگشت کاشانی با شاه ملاقات و محترمانه از ایشان تقاضای بازگشت به ایران را نماید. مجامع روحانی، جبهه ملی، بازار و اصناف هم در تلگراف‌های متعدد خواستار بازگشت وی به وطن شدند. آیت‌الله کاشانی پس از یک سال و چهار ماه که در لبنان به سر می‌برد، در روز ۲۰ خردادماه ۱۳۲۹ بنا به دعوت و اصرار دولت در میان شور و هیجان و استقبال و تظاهرات پرشکوه مردم تهران، وارد فرودگاه مهرآباد شد، چنین استقبالی تا آن تاریخ بی‌سابقه بود. پس از انتخابات مجلس شانزدهم از تبعید بازگشت.<ref name=":0" /> مصدق و سران جبهه ملی برای استقبال او به فرودگاه رفتند. در روز ورود وی از فرودگاه تا محله او «پامنار»، ۲۷ [[طاق نصرت]] بسته شد.

گفته می‌شود کاشانی در روز ۲۷ مرداد ۱۳۳۲، یک روز قبل از کودتای ۲۸ مرداد، طی نامه‌ای خطاب به [[محمد مصدق]] ، خبر از وقوع یک کودتا می‌دهد. کاشانی در این نامه که برای نخستین بار در زمان سال 1357۱۳۵۷ در رساله‌ای به نام روحانیت و اسرار فاش نشده نهضت ملی شدن نفت ( به کوشش گروهی از هواداران نهضت اسلامی در اروپا) نشر یافت و بعد از انقلا نیر در سایر اسناد گسترش یافت :<ref>http://www.ensani.ir/storage/Files/20120326162303-3040-191.pdf</ref>

برخی از محققین و سند شناسان تاریخ ماصر مانندنصرالله حدادی،<ref>http://www.tarikheirani.ir/Modules/News/Phtml/News.PrintVersion.Html.php?Lang=fa&TypeId=26&NewsId=2500</ref> [[ایرج افشار]] و [[مهدی مهدوی]] ،<ref>http://www.ensani.ir/storage/Files/20120326162303-3040-191.pdf</ref>، [[غلامرضا نجاتی]] ، [[کاوه بیات]] <ref>جهان کتاب (شهریور- مهر ۱۳۸۸) نقدی از کاوه بیات بر کتاب «نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران از نگاهی دیگر»</ref> [[همایون کاتوزیان]]<ref>http://dowran.ir/show.php?id=105508465</ref> نسبت به اصالت این نامه ابراز تردید کرده و انر ا جعلی دانسته‌اند. بنا به نظر این محققین مواردی مانند عدم حضور [[ناصر خان قشقائی]] ، فونت و نوع چاپ ،چاپ، تفاوت دست خط و عدم شماره شدن پاسخ [[محمد مصدق|مصدق]] <ref>س ـ حسام ايرانایران مهر، شماره 2 شهريورشهریور 1382، ان «نامة آيتآیت ‏اللهالله كاشانيکاشانی به مصدق در باب كودتايکودتای 28 مرداد؟»</ref> از جمله دلایل جعلی بودن این نامه است.