برآمدگی (فلسفه علم): تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
ImanFakhri (بحث | مشارکتها) ابرابزار |
ImanFakhri (بحث | مشارکتها) جز ←جایگزینی با [[وپ:اشتباه|اشتباهیاب]]: تااینکه⟸تا اینکه، ویزگیها⟸ویژگیها |
||
خط ۱۲:
ایدهٔ برآمدگی کمابیش از زمان [[ارسطو]] مطرح بودهاست. [[جان استوارت میل|جان استورات میل]] و [[جولیان هاکسلی]]<nowiki/>دو تن از دانشمندان و فیلسوفانی هستند که در رابطه با این موضوع نوشتهاند.
لغت «برآمدگی» توسط [[جورج هنری لوئیس]] بوجود آمد که چنین نوشته بود:<blockquote>هر نتیجه (برآیندی)، حاصل جمع یا تفریق نیروهای عمل کنندهٔ مؤثر است؛ جمع میشوند اگر [نیروها] همجهت باشند و تفریق میشوند اگر خلاف جهت یکدیگر باشند. علاوه بر این، هر برآیندی را میتوان به مولفههایش تجزیه کرد، به این دلیل که آنها [[همگن]] و [[قیاسپذیری (فلسفه علم)|قیاسپذیر]] هستند. برای ویژگیهای برآمده، قضیه متفاوت است. به جای جمع کردن حرکتِ قابل اندازهگیری با حرکت قابل اندازهگیری دیگری، یا جمع کردن چیزهایی که از یک جنس هستند با یکدیگر، [در خواص برآمده] یک همکاری مشترک بین چیزهایی با جنسهای متفاوت وجود دارد. برآمدگی متفاوت از مولفههای تشکیل دهندهاش است چرا که آنها قیاسپذیر نیستند و نمیتوان به جمع یا تفریق آنها تقلیلشان داد.</blockquote>جفری گلداشتاین، اقتصاددان، تعریف فعلی برآمدگی را در مجله ''برآمدگی''<ref>{{یادکرد ژورنال|نویسنده=Goldstein, Jeffrey|عنوان=Emergence as a Construct: History and Issues|ژورنال=Emergence|ناشر=|تاریخ=March 1999|زبان=|شاپا=|doi=https://doi.org/10.1207/s15327000em0101_4|پیوند=https://doi.org/10.1207/s15327000em0101_4|تاریخ دسترسی=}}</ref> ارائه کرد. گلداشتاین در ابتدا برآمدگی را: «ظهور بدیع و منسجم ساختارها، الگوها و
تعریفِ گلداشتاین را میتوان برای توصیف ویژگیهای این تعریف با جزئیات بیشتر، توضیح داد:<blockquote>ویژگیهای متداول: (۱) نوآوری رادیکال (ویژگیهایی که قبلاً در سیستم مشاهده نشدهاند)؛ (۲) انسجام یا همبستگی (به این معنی که کلهای یکپارچه خودشان را در طول زمان حفظ میکنند)؛ (۳) «سطح» جهانی (سراسرس) یا ماکرو (بزرگ مقیاس) (مثلا ویژگیهایی از یکپارچگی وجود دارد)؛ (۴) حاصل یک فرایند دینامیکی است(تکامل میابد)؛ و (۵) [[:en:Ostensive_definition|ظاهری]] است (میتواند فهمیده شود)</blockquote>پیتر کورنینگ، دانشمند [[علوم سامانهها]]، هم اشاره میکند که سامانههای زیستی نمیتوانند به قوانین فیزیکی حاکم بر آنها تقلیل یایند (محدود شوند): <blockquote>قواعد یا قوانین، هیچ کارایی عِلّی ندارند؛ درواقع آنها چیزی «تولید» نمیکنند. آنها صرفاً چارچوبها و روابط سازگار در طبیعت را توصیف میکنند. این الگوها میتوانند بسیار مهم و روشنگر باشند، ولی عوامل اساسیِ مؤثر باید به شکل جداگانهای مشخص شوند. (هرچند اغلب این اتفاق نمیافتد). ولی گذشته از آن، بازی شطرنج نشان میدهد که چرا هرگونه قانون و اصول برآمدگی و تکامل ناکافیاند. حتی در یک بازی شطرنج، شما نمیتوانید با استفاده از اصول «تاریخچه» را پیشبینی کنید، یا بطور مثال دورهٔ هر بازیِ داده شده. درواقع، حتی نمیتوان به شکل قابل اطمینانی حرکت بعدی را در یک بازی شطرنج پیش بینی کرد. چرا؟ چون «سامانه» با چیزی بیشتر از صرفاً اصول بازی درگیر است. بازیکنان و تصمیمات لحظه به لحظهشان از بین تمامی گزینههای ممکن در لحظهٔ انتخاب، هم بخشی از این سامانه را تشکیل میدهند. بازی شطرنج به طرز اجتنابناپذیری تاریخی است، حتی با وجود اینکه به وسیله اصول و قوانین چارچوببندی و محدود شدهاست، منظور قوانین فیزیکی نیست. علاوه بر این، نکته کلیدی اینجاست که، بازی شطرنج با تأثیرات تئونومیک (برتری تکاملی)، سایبرنتیک (فرمانیک) و بازخورد محور شکل گرفتهاست. درواقع فقط یه فرایند خودمختار (خودمنظم شونده) نیست، بلکه تشکیل شده از فعالیت سازماندهی شده و «هدفدار».</blockquote>
خط ۱۹:
استفاده از ایدهٔ «برآمدگی» بطور کلی به دو دیدگاهِ «برآمدگی ضعیف» و «برآمدگی قوی» تقسیم میشود. به لحاظ سامانههای فیزیکی، برآمدگی ضعیف به معنای شکلی از برآمدگی است که در آن ویژگیِ برآمده قابلیت شبیهسازی شدن با کامپیوتر را دارد. این برخلاف ایده قدیمیترِ برآمدگی قوی است که نمیتوان ویژگی برآمده را با کامپیوتر شبیهسازی کرد.
برخی ویژگیهای مشترک بین این دو ایده این هستند که برآمدگی درمورد ویژگیهای جدیدی است که با رشد کردنِ سامانه بوجود میآیند (تولید میشوند)، که میگویند آنهایی که با اجزایش یا با حالتهای پیشین مشترک نیستند. همچنین، فرض میشود که ویژگیها بیشتر [[فرارویدادگی]] هستند
برآمدگی ضعیف، بروز ویژگیهای جدید در سامانه را نتیجهٔ اندرکنشها در سطح پایهای (عنصری) توصیف میکند. هرچند، تصریح میشود که ویژگیها را میتوان با مشاهده سامانه یا شبیهسازی مشخص کرد و نیازی به هیچ آنالیز [[پسینی و پیشینی|پیشینی]] است.
|