تیسفون: تفاوت میان نسخه‌ها

تیسفون نزدیک به ششصد سال پایتخت ایران بود و از [[گودرز دوم]] (حک: ۴۱–۵۱ میلادی) تا [[اردوان پنجم]] (حک: ۲۵۹–۲۲۶ میلادی) در دورهٔ [[اشکانیان]]، و از [[اردشیر اولیکم (هخامنشی)|اردشیر یکم]] (حک: ۲۲۶–۲۴۱ میلادی) تا [[یزدگرد سوم]] (حک: ۱۱–۳۱/ ۶۳۲–۶۵۱) در دورهٔ [[ساسانیان]] در تیسفون شهریاری کردند. پس از اسلام [[سلمان فارسی]] در روزگار فرمانروایی [[عمر]] شهریار تیسفون شد.<ref><[http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=4161 دانشنامهٔ جهان اسلام]، سرواژهٔ تیسفون</ref>

کاخ با شکوه [[ساسانیان]] را که هنوز آثار آن در جانب خاوری [[دجله]] نمایان است، اعراب [[ایوان کسری]] نام دادند. این [[ایوان]] چنان‌که [[یعقوبی]] گوید در شهر [[اسبانبر]] واقع بود. ساختمان مهم دیگری نیز بود که کاخ سفید نامیده می‌شد و در یک میلی شمال شهر کهنه دیده می‌شد ولی این ساختمان از آغاز [[سده ۴ (قمری)|سده ۴ ه‍. ق]] چنان رو به ویرانی و رُمبش رفت که اثری از آن نماند و از این روی است که تاریخ‌نویسان پس از آن، کاخ سفید و ایوان کسری، هر دو را با نام [[طاق کسری]] دانسته‌اند و آن، یگانه جایماندهجامانده ایست که تا امروز از بناها و کاخهای پادشاهان ساسانی در آن جایگاه پایدار مانده‌است.

هنگامی عرب‌ها بر تیسفون دست پیدا کردند، پس از این که پردهٔ گوهرنشان و فرش زربفت آن را با نام غنیمت تکه‌تکه کرده میان سربازان بخش کردند به ساختمایه‌هایساخت مایه‌های آن نیز چشم دوختند. نخستین خلفای عباسی پس از این که تکه‌های بزرگ سنگ مرمری را که نمای بیرونی ساختمان را می‌پوشاند برای برپا کردن کاخ‌های نوینشان از آن جا به جای‌های دیگری بردند، دستور دادند که از آجرهای آن نیز به کار گرفته شود، ولی پس از چندی پی بردند که این کار خود دارای هزینه فراوانی است و از آن چشم پوشی کردند.

پس از پیروزی (مسلمانان) در جنگ قادسیه، زمین‌های بارور سواد (عراق) در برابر اعراب بی پشتیبان ماند. دو ماه بعد سعد به دستور خلیفه آهنگ مدائن و تیسفون، پایتخت پر آوازهٔ ساسانیان کرد. مدائن چنان‌که از نامش پیداست، گروهی شهرهای نزدیک به هم، مانند تیسفون و سلوکیه بود که از روزگار پارتیان وارث نقش باستانی بابل بوده‌است. به گفته دیگر مدائن از هفت شهر کنار هم که در دو جانب دجله جای داشتند سازمان می‌یافت. گرد این شهرها را پرچینهای بلند کشیده بودند و دروازهاییدروازه هایی روبروی هم در آن‌ها پیش‌بینی کرده بودند. در کران غربی دجله شهرهای ویه‌اردشیر (بهرسیر)، سلوکیه، درزیجان، ساباط و ماخوزه بود و تیسفون، اسانبر،آسانبر، رومیه که ویه اندیو خسرو (بهتر از انطاکیه خسروان) نیز نام داشت، در کران شرقی رود جای داشتند. پادشاه در کاخ سفید تیسفون می‌زیست، و ایوان مداین که پذیرایی‌ها و جشن‌ها در آن جا برپا می‌شد در اسانبرآسانبر جای داشت. پس از جنگ قادسیه، نخستین کنش سعد محاصره کردن بخش‌های غربی این شهرها بوده‌است. در برخی گزارش‌ها از درازی زمان محاصره سخن می‌رود، بر آن که اعراب در این زمان دو بار خرمای تازه خوردند و دو بار قربان کردند. در این میان در مداین نایابی افتاد و مردم شهر در تنگنای سختی درافتادند، چنان‌که سرانجام خانواده ساباط به درخواست از اعراب آغاز کردند، و به پذیرفتن پرداخت باج تن دردادند. مردم ویه‌اردشیر شهر را رها کردند و هنگامی که عربان به شهر درآمدند، در ویه‌اردشیر کاخ سفید تیسفون از دور پدیدار بود و دیدار آن بانگ تکبیر از اعراب برآورد. بهارگاه بود و دجله جوشش داشت. ایرانیان پل‌ها را بریدند، اما با این همه، اعراب‌گذاری یافتند و آرام از آب گذاره کردند. نگهبانان تیسفون چون تازیان را نزدیک دروازه‌های شهر دیدند بانگ برآوردند که دیوان آمدند.