دستگاه (موسیقی): تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
←‏اجزا: گسترش
خط ۷۳:
فواصلی که در گام دستگاه‌های موسیقی ایرانی دیده می‌شوند اصولاً از چهار نوع هستند: [[دوم بزرگ]] (حدود ۲۰۰ [[سنت (موسیقی)|سنت]])، [[دوم خنثی]] (حدود ۱۵۰ سنت)، [[دوم کوچک]] (حدود ۱۰۰ سنت)، و [[دوم بیش‌بزرگ]] (حدود ۲۵۰ سنت). اگر فراوانی هر کدام از این فواصل در تمام گام‌های دستگاه‌های موسیقی ایرانی شمرده شود، دوم بزرگ ۳۲ بار، دوم خنثی ۱۷ بار، دوم کوچک ۱۱ بار و دوم افزوده ۳ بار استفاده می‌شوند.<ref dir=ltr>{{پک|Farhat|1960|ک=Festival of Oriental Music|ص=61-62|زبان=en}}</ref> اگر تمام گام موسیقی ایرانی بر هم منطبق شود، در هر اکتاو نیاز به دست کم ۱۵ [[ریزپرده|پردهٔ]] مختلف است؛ اما یک اکتاو در گام هر دستگاه تنها متشکل از هفت پرده است.<ref dir=ltr>{{پک|Farhat|1960|ک=Festival of Oriental Music|ص=63|زبان=en}}</ref>
 
== تقسیم‌بندی ==
=== تعداد دستگاه‌ها ===
{{همچنین ببینید|ردیف (موسیقی)}}
بیشتر متون امروزی، [[ردیف موسیقی ایرانی]] را به هفت دستگاه تقسیم می‌کنند و در کنار آن چند [[آواز (موسیقی ایرانی)|آواز]] نیز بر می‌شمرند (دست کم سه مورد [[آواز دشتی]]، [[آواز ابوعطا]]، [[آواز بیات ترک]]، اگر چه برخی [[آواز شوشتری]]، [[آواز بیات کرد]]، و [[آواز بیات اصفهان]] را نیز بر می‌شمرند). رایج‌ترین تقسیم‌بندی عبارت است از هفت دستگاه و پنج آواز.<ref dir=ltr>{{پک|Farhat|1960|ک=Festival of Oriental Music|ص=59|زبان=en}}</ref> برخی (از جمله [[محسن حجاریان]]) این تقسیم‌بندی و به خصوص انتخاب نام «آواز» برای محلقات دستگاه‌ها را به [[علینقی وزیری]] نسبت می‌دهند.<ref dir=ltr>{{پک|Hajarian|1999|ک=Ghazal as a Determining Factor|ص=147|زبان=en}}</ref>
سطر ۸۰ ⟵ ۸۱:
 
تقریباً تمام صاحب‌نظران معاصر، دستگاه شور را مهم‌ترین دستگاه موسیقی ایرانی می‌دانند<ref dir=ltr>{{پک|Farhat|2004|ک=The Dastgah Concept|ص=27|زبان=en}}</ref> و به آن «مادر همهٔ دستگاه‌ها» می‌گویند،<ref dir=ltr>{{پک|Nettl|1987|ک=The Radif of Persian Classical Music|ص=56|زبان=en}}</ref> زیرا چندین آواز از شور منشعب شده‌اند و حتی در دستگاه‌های دیگر نظیر نوا و سه‌گاه نیز تأثیر شور مشهود است.<ref dir=ltr>{{پک|ŠUR|ک=IRANICA|زبان=en}}</ref> استثنای مهم در این زمینه، [[هرمز فرهت]] و [[داریوش صفوت]] هستند که دستگاه شور را به خاطر قدمت کمترش اصلی نمی‌دانند و در مقابل، دستگاه چهارگاه را به خاطر این که دو [[دانگ (موسیقی)|دانگ]] متقارن دارد، دستگاه اصلی می‌دانند.<ref dir=ltr>{{پک|Nettl|1987|ک=The Radif of Persian Classical Music|ص=57|زبان=en}}</ref>
 
=== دستگاه شور ===
{{اصلی|دستگاه شور}}
دستگاه شور به عقیدهٔ بسیاری مهم‌ترین دستگاه موسیقی ایرانی دانسته می‌شود. این دستگاه منشأ چند آواز مهم ([[آواز ابوعطا|آواز ابوعطا]]، [[آواز بیات ترک|بیات ترک]]، [[آواز افشاری|افشاری]] و [[آواز دشتی|دشتی]]) نیز هست. از مهم‌ترین گوشه‌های این دستگاه می‌توان به درآمد، سلمک و شهناز اشاره کرد. گوشه‌های مختلفی از این دستگاه امکان [[پرده‌گردانی]] به دستگاه‌های دیگر نظیر دستگاه نوا را فراهم می‌کنند. دستگاه شور از نظر [[مد (موسیقی)|مُد]] کوچک (مینور) محسوب می‌شود و وجه مشخصهٔ دانگ اول آن در مقایسه با دانگ اول گام مینور موسیقی غربی آن است که درجهٔ دوم شور یک [[ربع پرده]] بمتر است.
 
== رابطهٔ دستگاه‌ها ==