دستگاه (موسیقی): تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
←تعداد دستگاه‌ها: گسترش |
مد مبنا |
||
خط ۶۰:
| عشاق
|}
هر دستگاه از چندین گوشه تشکیل شده‌است. به‌طور سنتی، این گوشه‌ها معمولاً در یک قالب دایره‌ای پنج قسمتی اجرا می‌شوند که شامل [[پیش‌درآمد]]، [[چهارمضراب]]، [[آواز (موسیقی ایرانی)|آواز]]، [[تصنیف]] و [[رنگ (موسیقی ایرانی)|رنگ]] است.<ref>{{پک|اسعدی|۱۳۸۰|ک=از مقام تا دستگاه|ص=۶۱}}</ref> [[محسن حجاریان]] تمام گوشه‌های دستگاه را در قالب دو بخش کلی تقسیم می‌کند: درآمد و اوج. به گفتهٔ او اوج معمولاً یک فاصلهٔ [[چهارم درست]] یا [[پنجم درست]] بالاتر از درآمد قرار دارد.<ref dir=ltr>{{پک|Hajarian|1999|ک=Ghazal as a Determining Factor|ص=149|زبان=en}}</ref> [[هرمز فرهت]] معتقد است ترتیب گوشه‌ها در ردیف بیشتر از آن که بر اساس منطق باشد، بر اساس سنت است.<ref dir=ltr>{{پک|Farhat|1960|ک=Festival of Oriental Music|ص=59|زبان=en}}</ref>
بقیهٔ گوشه‌های یک دستگاه معمولاً با یک ترتیب مشخص در ردیف معرفی می‌شوند و این ترتیب بین ردیف‌های مختلف کمابیش یکسان است. معمولاً ترتیب گوشه‌ها در ردیف به شکل بالارونده (از گوشه‌های بمتر به گوشه‌های زیرتر) است. برای مثال، در بیشتر ردیف‌ها، گوشه‌های [[دستگاه چهارگاه]] به این ترتیب معرفی می‌شوند: درآمد (متکی بر نت پایهٔ دستگاه)، زابل (متکی بر درجهٔ سوم)، حصار (درجهٔ پنجم)، مخالف (درجهٔ ششم)، مویه (درجهٔ چهارم)، مغلوب (درجهٔ هشتم، به خصوص بازهٔ درجات پنجم تا هشتم)، و منصوری (درجهٔ هشتم، به خصوص بازهٔ درجات هفتم تا دهم).<ref dir=ltr>{{پک|Nettl|1987|ک=The Radif of Persian Classical Music|ص=32-33|زبان=en}}</ref> به مجموعهٔ این گوشه‌ها، که در [[درجه (موسیقی)|درجات]] بالاتری از درآمدها اجرا می‌شوند، «اوج» گفته می‌شود. گوشه‌های اوج معمولاً مهم‌ترین گوشه‌های دستگاه تلقی می‌شوند؛ مثلاً در دستگاه شور، گوشهٔ شهناز اوج دستگاه را تشکیل می‌دهد و از مهم‌ترین گوشه‌های شور برشمرده می‌شود چرا که این گوشه با بیشترین تکاپو و پرحرارت اجرا می‌شود. در آوازها هم همین وضع جاری است، چنانکه در آواز ابوعطا هم درآمد گوشه‌ای آرامتر است و حجاز (که اوج ابوعطا را تشکیل می‌دهد) پرشور و پر انرژی است.<ref dir=ltr>{{پک|Hajarian|1999|ک=Ghazal as a Determining Factor|ص=152|زبان=en}}</ref> برخی دستگاه‌ها چند گوشه در اوج دارند، مثلاً در ردیف کریمی، برای دستگاه شور چهار گوشه در اوج ذکر شده (شهناز، قرچه، رضوی و بزرگ) و در ردیف میرزاعبدالله برای آواز ابوعطا سه گوشه در اوج ذکر گردیده (سَیَخی، حجاز و بسته‌نگار).<ref dir=ltr>{{پک|Hajarian|1999|ک=Ghazal as a Determining Factor|ص=154|زبان=en}}</ref>
خط ۱۱۳:
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی = میثمی | نام = حسین | عنوان = میرزا عبدالله فراهانی و تدوین موسیقی کلاسیک ایرانی | ژورنال = [[فصلنامه موسیقی ماهور]] | سال = ۱۳۸۷ | شماره = ۴۱ | صفحه = {{چر}}۵۹-۷۶}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=وزیری|نام=علینقی|عنوان=دستور تار|سال=۱۲۶۶|ناشر=|مکان=تهران|بازیابی=}}
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی = یعقوبیان | نام = سعید | سال = ۱۳۹۳ | عنوان = بررسی ساختار دستگاه شور در ردیف میرزاعبدالله: با تاکید بر ماهیت مدال و چیدمان واحدهای درون دستگاهی | ژورنال = [[فصلنامه موسیقی ماهور]] | شماره = ۶۵ | صفحه = {{چر}}۳۷-۵۰}}
{{چپ‌چین}}
* {{cite web|ref={{harvid|ŠUR}}|url=http://www.iranicaonline.org/articles/shur-modal-system|last=During|first=Jean|date=15 December 2015|title=ŠUR|publisher=IRANICA World|accessdate=2017-04-02}}
| |||