به گفته برخی مورخان و تذکره‌نویسان،در مجلس درس حسن بصری، یکی از حاضران با اشاره به دیدگاه‌های مختلف دو گروه خوارج و مرجئه درباره حکم مرتکبان کبیره، نظر وی را جویا شد. پیش از آنکه حسن سخنی بگوید، شاگردش واصل بهبن عطا نظر خود را چنین بیان کرد: «مرتکب کبیره نه مومن خالص است و نه کافر خالص، بلکه دارای منزلتی بین المنزلین است». وی سپس در کنار یکی از ستونهای مسجد به توضیح نظریه خود پرداخت، و حسن که گویا از پیش، از زمینه های این جدایی آگاه بود با حسرت گفت: «واصل از ما کناره گرفت».<ref>{{یادکرد کتاب|نشانی=http://lib.eshia.ir/71442/1/62/واصل|عنوان=الملل و النحل|نام خانوادگی=شهرستانى|نام=حمد بن عبد الكريم|ناشر=الشريف الرضي|سال=1364 ش|شابک=|مکان=قم|صفحات=ج ۱، ص ۶۲}}</ref>
افزون بر آنچه گذشت،واصل بن عطا را مروج نظریاتی چون «نفی صفات از خداوند»<ref> و «خروج افعال اختیاری انسان از قلمرو قضا و قدر الهی» دانسته‌اند.به گفته شهرستانی، بعدها گروهی از پیروان واصل -با مطالعه کتب فلسفی- همه صفات خداوند را به دو صفت «علم» و «اراده» بازگرداندند.<ref> ('''الملل و النحل'''،ج ۱،ص ۶۸).</ref> و «خروج افعال اختیاری انسان از قلمرو قضا و قدر الهی» دانسته‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=درآمدی بر تاریخ فلسفه اسلامی (جلد دوم)|نام خانوادگی=جمعی از نویسندگان زیر نظر دکتر محمد فنایی اشکوری|نام=|ناشر=سمت|سال=۱۳۹۲|شابک=۹۷۸-۹۶۴-۵۳۰-۹۵۰-۱|مکان=تهران|صفحات=۲۰۸}}</ref>
