همایون (دستگاه موسیقی): تفاوت میان نسخه‌ها

[نسخهٔ بررسی‌نشده][نسخهٔ بررسی‌نشده]
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
منبع برای نمونه‌ها
افزودن بیات جلوی اصفهان
خط ۴۷:
 
; باوی
ملودی آن بیشتر در اطراف درجهٔ چهارم و پنجم دور می زند و حالتی شبیه به گوشهٔ بیداد و آواز بیات اصفهان پیدا می‌کند، اما گاهی نیز به اوج همایون راه پیدا می‌کند.
 
; ابوالچپ
خط ۱۲۷:
از رِنگ‌های معروفی که در خاتمهٔ دستگاه همایون نواخته می‌شوند، «رنگ فرح» و «رنگ شهرآشوب» معروف‌تر هستند. (در بحورالالحان رنگ «نستوری» یا «نستاری» نیز به عنوان یکی از رنگ‌های همایون آمده اما فخرالدینی این رنگ را متعلق به دستگاه نوا می‌داند.) رنگ فرح یک رنگ سه‌ضربی با وزن سنگین است که مخصوص دستگاه همایون است. این رنگ در ۱۶۹ [[میزان (موسیقی)|میزان]] نوشته شده‌است و ریتم مشخصی دارد. رنگ شهرآشوب دو ضربی است با ریتم [[شش و هشت|{{music|time|6|8}}]] و ضرب‌آهنگی معتدل دارد. یک نسخه از این رنگ در ۳۴۴ میزان نت‌نویسی شده که اجرایش نزدیک به ۷ دقیقه زمان می‌برد.<ref>{{پک|فخرالدینی|۱۳۹۴|ک=تحلیل ردیف موسیقی ایران|ص={{چر}}۲۹۵-۲۹۶}}</ref>
 
=== آواز بیات اصفهان ===
[[File:Esfahan-vs-Homayun.svg|بندانگشتی|x150px|چپ|رابطهٔ آواز بیات اصفهان و دستگاه همایون<ref>{{پک|فخرالدینی|۱۳۹۴|ک=تحلیل ردیف موسیقی ایران|ص=۳۰۳}}</ref>]]
{{اصلی|اصفهان (آواز)}}
آواز اصفاناصفهان یا بیات اصفهان، یکی از مشتقات دستگاه همایون است. نت پایهٔ گوشهٔ بیات اصفهان درجهٔ چهارم همایون است و همین نت، نقش نت ایست را هم دارد. درجهٔ چهارم در واقع مرزِ دو دانگ پیوستهٔ همایون است، و از همین رو همواره مرکزیت خود را در دستگاه همایون حفظ می‌کند. درجهٔ یکم همایون نیز در آواز بیات اصفهان در نقش نت [[نمایان (موسیقی)|نمایان]] ظاهرا می‌شود و در واقع بم‌ترین تکیه‌گاه ملودی آواز بیات اصفهان است.<ref>{{پک|فخرالدینی|۱۳۹۴|ک=تحلیل ردیف موسیقی ایران|ص=۳۰۳}}</ref>
 
آواز بیات اصفهان خود گوشه‌هایی را شامل می‌شود از جمله جامه‌دران، بیات راجع (یا بیات راجه)، حزین، عشاق (اوج)، [[رهاوی|رُهاب]]، شاه‌ختایی، سوز و گداز، راز و نیاز، مثنوی، و رنگ فرح‌انگیز.<ref>{{پک|فخرالدینی|۱۳۹۴|ک=تحلیل ردیف موسیقی ایران|ص={{رچ}}۳۰۶-۳۱۷}}</ref>
 
== احساس ==
خط ۱۴۰:
آلبوم ''[[بیداد]]'' با آهنگسازی [[پرویز مشکاتیان]] و خوانندگی [[محمدرضا شجریان]] و همچنین آلبوم ''[[بی‌قرار (آلبوم)|بی‌قرار]]'' با آهنگسازی [[محمدجلیل عندلیبی]] و آواز [[شهرام ناظری]] از جمله آثار مشهوری هستند که در این دستگاه ساخته شده‌اند.<ref>{{پک/بن|بیداد|ک=انتشار دیجیتالی بیداد}}</ref><ref>{{پک|بابایی|ک=مایه‌ها و دستگاه‌های موسیقی ایرانی}}</ref>
 
[[تصنیف]] «سرگشته» (یا «[[تو ای پری کجایی]]») با شعر [[هوشنگ ابتهاج]] و آهنگسازی [[همایون خرم]] که اولین‌بار توسط [[حسین قوامی]] اجرا شد، در دستگاه همایون است.<ref>{{پک/بن|سرگشته|ک=اولین تصنیف ابتهاج}}</ref> تصنیف [[بهار دلنشین]] نیز که ساختهٔ [[روح‌الله خالقی]] است و [[غلامحسین بنان]] آن را اولین بار اجرا کرد، در [[آواز بیات اصفهان]] خوانده شده که از محلقات دستگاه همایون است.<ref>{{پک/بن|معتمدی|ک=وقتی رامبد خواننده می‌شود}}</ref> تصنیف [[خزان عشق]] با آهنگسازی [[جواد بدیع‌زاده]] که اولین بار توسط [[غلامحسین بنان]] و تصنیف [[امشب شب مهتابه]] ساختهٔ [[علی‌اکبر شیدا]] (از آهنگسازان دوران [[قاجاریه]]) نیز از تصنیف‌های دیگر در آواز بیات اصفهان هستند.<ref>{{پک|بابایی|ک=مایه‌ها و دستگاه‌های موسیقی ایرانی}}</ref>
 
تصنیف [[طاقتم ده]] که آن نیز ساختهٔ [[همایون خرم]] است و اولین بار توسط [[مرضیه]] اجرا شد، در گوشهٔ بیداد دستگاه همایون است.<ref>{{پک/بن|خرم|ک=همایون خرم؛ شاهزاده رویایی موسیقی ایرانی}}</ref>
 
== جستارهای وابسته ==
* [[آواز بیات اصفهان]]
* [[شوشتری (گوشه موسیقی)]]