'''بخش مرکزی شهرستان خلخال''' یکی از بخش‌های تابعه [[شهرستان خلخال]] در استان [[استان اردبیل]] ایران است.<ref>اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳ خ.</ref> مرکز آن شهر [[خلخال (اردبیل)|خلخال]] است که با شهر میانه ۹۶96 کیلومتر و با اردبیل ۱۱۰110 کیلومتر فاصله دارد. ▼{{ویکی‌سازی|تاریخ=سپتامبر ۲۰۱۸}}
▲'''بخش مرکزی شهرستان خلخال''' یکی از بخش‌های تابعه [[شهرستان خلخال]] در استان [[استان اردبیل]] ایران است.<ref>اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳ خ.</ref> مرکز آن شهر [[خلخال (اردبیل)|خلخال]] است که با شهر میانه ۹۶ کیلومتر و با اردبیل ۱۱۰ کیلومتر فاصله دارد.
== تقسیمات کشوری ==
== جمعیت ==
بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت بخش مرکزی شهرستان خلخال در سال ۱۳۸۵ برابر با ۶۵۶۳۸ نفر بوده‌استبوده است.<ref name="آمار">{{یادکرد درگاه ملی آمار|۱۳۸۵}}</ref>
== تقسیمات کشوری ==
[[بخش مرکزی شهرستان خلخال]] شامل سه [[دهستان سنجبدشرقی]] به مرکزیت «[[لنبر]]»، [[دهستان خانندبیل غربی]] به مرکزیت «[[گزاز]]» و [[دهستان خانندبیل شرقی]] به مرکزیت «[[خوجین]]» است. این بخش که از سمت شمال و شمال غرب با شهرستان کوثر، از سمت غرب و جنوب غربی با [[بخش خورش رستم]]، از سمت جنوب با [[بخش شاهرود]] و از سمت شرق با استان [[گیلان]] مجاورت دارد شامل ۶۴ پارچه آبادی است که تعداد ۶۰ پارچه از این آبادیها دارای سکنه بوده و ۴ پارچه آبادی دیگر فاقدسکنه هستند. ۱ مورد از آبادیهای خالی از سکنه، دایمی و ۳ مورد آن غیر دایمی بوده‌است.<ref name=ToolAutoGenRef1>فرهنگ آبادیهای خلخال (خورش رستم، شاهرود، بخش مرکزی و حومه) کیانی، داود. انتشارات محقق اردبیلی. 1394</ref>
== آمار جمعیتی ==
نگاهی به آمارهای مختلف جمعیتی در [[بخش مرکزی شهرستان خلخال]] و مقایسه آن با آمار سنوات گذشته و بخش‌های دیگر، بیانگرآن است که اولاً تعداد آبادیهای خالی از سکنه این بخش در مقایسه با دیگر مناطق شهرستان بیشتر است ثانیاً تعداد جمعیت آن در مقایسه با سال ۱۳۸۵ تغییر چندانی نداشته‌است.
اطلاعات مستخرج از سرشماری سال ۱۳۹۰ نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۰ در بخش مرکزی خلخال شامل [[دهستان سنجبدشرقی]]، [[دهستان خانندبیل غربی]] و [[دهستان خانندبیل شرقی]] مجموعاً ۷۰۸۶ خانوار با ۲۵۷۳۶ نفر جمعیت ساکن بوده‌اند بیشتر ساکنین آبادیهای دهستان سنجبدشرقی، دهستان خانندبیل غربی و دهستان خانندبیل شرقی به کار کشاورزی، باغداری و دامداری و بخش کمی نیز به کار صنعت مشغول هستند.<ref name=ToolAutoGenRef1/>
پرجمعیت‌ترین آبادیهای [[بخش مرکزی شهرستان خلخال]] به ترتیب تعداد جمعیت عبارتند از: روستای [[خوجین]] در [[دهستان خانندبیل شرقی]] با ۸۷۱ خانوار و ۳۰۶۸ نفر، روستای [[طولاش]] در [[دهستان خانندبیل شرقی]] با ۴۷۸ خانوار و ۱۷۳۶ نفر، روستای [[علی‌آباد]] در [[دهستان خانندبیل شرقی]] با ۳۹۲ خانوار و ۱۶۲۴ نفر، روستای [[اندبیل]] در [[دهستان خانندبیل شرقی]] با ۴۷۳ خانوار و ۱۵۴۱ نفر و روستای [[بفراجرد]] در [[دهستان خانندبیل شرقی]] با ۳۵۵ خانوار و ۱۳۳۱ نفر.<ref name=ToolAutoGenRef1/>
بدین ترتیب ملاحظه می‌شود که بزرگترین و پر جمعیت‌ترین روستاهای بخش مرکزی و حتی شهرستان خلخال در [[دهستان خانندبیل شرقی]] قراردارند و روستای [[خوجین]] به تنهایی جمعیتی برابر با ۷۵ درصد دهستان سنجبدشرقی با ۱۵ آبادی آن را در خود جای می‌دهد.<ref name=ToolAutoGenRef1/>
== ارتفاعات ==
[[بخش مرکزی شهرستان خلخال]] که قسمتی از سمت شمال و شمال شرقی شهرستان خلخال را دربر می‌گیرد با داشتن زیرساختهای غنی فرهنگی و برخورداری از آداب و رسوم متنوع از قابلیت‌های خوبی برای توسعه برخوردار است که با شناخت دقیق آن می‌توان در توسعه و پیشرفت منطقه برنامه‌ریزی صحیحی نمود. این بخش به دلیل قرارگرفتن در منطقه ای کوهستانی، دارای آب وهوای کوهستانی و معتدل می‌باشد ۵۹ پارچه آبادی در منطقه ای کوهستانی و ۵ آبادی دیگر در منطقه ای هموار یا دشتی استقرار یافته‌اند. اما مزاداداغی(۲۰۰۰ متر)، آق مسجدداغی(۲۶۶۶ متر)، بایقوش قایاسی(۲۴۳۴ متر)، تیرف(۲۹۱۳متر)، جَرداغی(۲۳۱۲ متر)، سنگبیر(۲۴۵۵متر)، چهل گزی(۲۳۷۸ متر)، چوگردمئشه(۲۲۸۷)، لراخانی(۲۷۴۶ متر)، آلش آوار(۲۷۶۲ متر)، تندده(۲۲۸۷ متر)، جبارداغی(۲۱۶۲ متر)، شیلش(۲۰۱۸ متر)، قوروق داغی(۲۳۵۵ متر)، قوزیه(۲۱۵۴ متر)، گچ داغی(۲۰۱۲ متر)، گونئی داغی(۲۱۲۴ متر)، اسپه سیره(۲۴۷۳متر)، تیلار(۲۶۵۴ متر)، خانقاه داغی (۲۳۳۰متر)، زرمور(۲۳۸۱ متر)، سلطان خونی(۲۸۶۲ متر)، ساران(۲۰۳۵ متر)، عجم داغی(۲۸۰۲ متر)، قاشقاداغ (۲۶۸۳متر) و قبله داغی(۲۳۶۴ متر) از ارتفاعات مهم بخش مرکزی است.<ref name=ToolAutoGenRef1/>
== وضعیت راه‌های ارتباطی ==
راه ارتباطی ۲۷ پارچه از آبادیهای [[بخش مرکزی شهرستان خلخال]] آسفالت است، ۱۱ روستا از طریق جاده شن ریزی شده به شبکه ارتباطی منطقه پیوند می‌خورند، دسترسی به ۲۳ آبادی از طریق جاده خاکی امکان‌پذیر است و یک آبادی جاده مالرو دارد.<ref name=ToolAutoGenRef1/>
== منابع آب ==
وضعیت آب آشامیدنی برخی از روستاهای این بخش نامناسب است. آب شرب تعدادی از روستاهای بخش مرکزی به دلیل پوسیدگی منبع و شبکه آبرسانی برای مصرف مناسب نیست. مشکل کمبود و بهداشت آب شرب اهالی ۹ روستای پرجمعیت این بخش از جمله روستاهای [[گاودول]]، [[ارسون]]، [[یوزناب]]، [[گورانسراب]]، [[مصطفی لو]]، [[لنبر]]، آق بولاغ کرد، میره جین و کَهران جدی است.<ref name=ToolAutoGenRef1/>
== گویش اهالی ==
غیر از ساکنین [[دهستان سنجبدشرقی]] در [[بخش مرکزی شهرستان خلخال]] که به زبان کرد [[کرمانجی]] تکلم می‌کنند. زبان رایج دیگر آبادیهای بخش، ترکی آذری است. در ۱۵ پارچه از آبادیهای [[دهستان سنجبدشرقی]] که به زبان کردی کرمانجی سخن می‌گویند نفوذ زبان ترکی روز به روز بیشتر می‌شود با اینهمه زبان رسمی تمام آبادیها فارسی است.<ref name=ToolAutoGenRef1/>
== زیارتگاه‌ها ==
[[بخش مرکزی شهرستان خلخال]] و روستاهای آن مثل اغلب آبادیهای شهرستان خلخال زیارتگاه‌ها و مکانهای مقدس متعددی دارد بخشی از این زیارتگاه‌ها در داخل شهر خلخال قرارگرفته اند و تعدادی دیگر در روستاهای مختلف دهستانهای بخش مرکزی پراکنده‌اند. این بقاع و زیارتگاه‌ها عبارتنداز:
امام زاده امیرنعمت الله روستای [[آل هاشم]]
بقعه بابا صفا و زیارتگاه سیدمحمد روستای [[بفراجرد]]
آرامگاه سیدعلی و سیده پری خانم در روستای [[خانقاه بفراجرد]]
امام زاده سید دانیال در روستای [[خانقاه سادات]]
امام زاده ابراهیم و امام زاده قاسم [[خوجین]]
امام زاده آقا میرزمان و امام زاده سیدابراهیم روستای [[خمس (خلخال)]] (خیمیس)
زیارتگاه سیدالیاس و سیدهاشم [[زاویه سادات]]
بقعه سیدمحمد [[مجره]]
امام زاده سیداشرف روستای [[ارسون]] (ارسین)
امام زاده سیدنصرالدین روستای [[سوسهاب]]
امامزاده سیدابوالقاسم [[غفورآباد]] (کالار).<ref name=ToolAutoGenRef1/>
== گردشگری ==
[[بخش مرکزی شهرستان خلخال]] نیز همچون دیگر بخش‌ها و آبادیهای آن از زیبایی‌های طبیعی، آثارفرهنگی و تاریخی و مجموعه‌های گردشگری مناسبی برخورداراست. مهمترین مجموعه تفریحی سیاحتی این بخش، مجموعه تفریحی وگردشگری [[ازناو]] در سمت جنوبی روستای [[خوجین]] و تفرجگاه [[اندبیل]] در سمت شرقی شهر خلخال است. علاوه براین دو، رودخانه اندبیل چایی و کافاقالا([[قلعه کفو]]) در ارتفاعات شمال روستای [[اندبیل]]، چشمه [[فنارود]]، کوکاوان ([[کوه کیوان]])، رودخانه ازناو و منطقه گردشگری [[کمرخونی]] در روستای [[خوجین]]، غار[[هفتخانه]] (یئدی اِئولر) و چشمه‌های ایستی بولاغ روستای گرمخانه در جنوب غربی شهر خلخال، کوه [[هوت خونی]] (مالان داغی)، سال نمای آفتابی روستای [[ترازوج]] در اُویوق داغی و… از جاذبه‌های فرهنگی و طبیعی بخش مرکزی شهرستان خلخال به‌شمار می‌رود.<ref name=ToolAutoGenRef1/>
== مناطق متروکه ==
[[بخش مرکزی شهرستان خلخال]] نیز درطی دهه‌های گذشته از مهاجرت اهالی آبادیهای مختلف دهستانهای سه‌گانه خود فارغ نبوده و ترک آبادیها از سوی سکنه آن یکی از دغدغه‌های اصلی مسئولین منطقه بوده‌است. روستاهای [[پیرانلو]] و [[تقی بولاغی]] در [[دهستان سنجبدشرقی]]، [[بیشه نو]]، [[بهستان]]، [[گیزگیناب]]، [[گوجه آغاجی]]، [[جین دره سی]]، [[طالب یوردو]] و [[قاراقویون در [[دهستان خانندبیل غربی]] و [[افشار]]، [[انگان]]، [[بیلی نودرآمد]]، [[تبرت]]، [[تنوره]] (تندیره)، [[دره سران]]، [[سردول]]، [[سولودره]] و [[قاراقایا]] در [[دهستان خانندبیل شرقی]] از آبادی‌هایی بودند که در دهه‌های گذشته سکنه خود را از دست داده‌اند.<ref name=ToolAutoGenRef1/>
== جستارهای وابسته ==
== منابع ==
{{پانویس|۲}}
* [http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=3957291&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author فرهنگ آبادیهای خلخال (خورش رستم، شاهرود، مرکزی و حومه کیانی ، داود. انتشارات محقق اردبیلی . ۱۳۹۴)]
{{شهرستان خلخال}}
| 