نئاندرتال: تفاوت میان نسخه‌ها

در دو دهه اخیر، [[باستان‌شناس|باستان شناسان]] دربارهٔ نئاندرتال‌ها که بیش از ۲۰۰ هزار سال پیش در [[اروپا]] و [[آسیا]] ساکن بودند و حدود چهل هزار سال قبل بطور اسرارآمیزی ناپدید شدند، تحقیقات زیادی کرده‌اند. مهمترینمهم‌ترین بخش این تحقیقات، شامل بررسی شباهت سبک زندگی و رفتارهای اجتماعی نئاندرتال‌ها با [[هوموساپینس|هوموساپین‌ها]] (انسان‌های خردمند) است. اشیای باقی‌مانده از نئاندرتال‌ها به خصوص زیورآلاتشان که استفاده‌های نمادین داشته و نشانگر فرهنگ آن‌ها بوده، اساسی‌ترین سند برای بررسی رفتار آن‌ها و مقایسه‌اش با رفتارهای انسان‌های مدرن است. بعضی از پژوهشگران{{مدرک}} می‌گویند که پیش از حضور انسانهای مدرن در اروپا، حدود ۴۰ هزار سال پیش، نئاندرتال‌ها مراسمی نمادین داشته‌اند. اما بعضی از منتقدان این نظریه هم می‌گویند که آن‌ها در دورهٔ کوتاه رقابت با انسان‌های خردمند بوده که این چیزها را از ما غنیمت گرفته‌اند. به هرحال نئاندرتال‌ها حدود ۳۰ هزار سال پیش ناپدید شدند و رازهای زیادی از خود باقی گذاشتند. مهمترینمهم‌ترین راز نحوهٔ نابودی آن هاست. در بهار سال ۲۰۰۹، نتایج تحقیقاتی نشان داد{{مدرک}} که احتمالاً یکی از مهمترینمهم‌ترین دلایل نابودی نئاندرتال‌ها این بوده که هوموساپین‌ها آن‌ها را خورده‌اند اما هنوز این مسئله به‌طور کامل رد یا اثبات نشده‌است.{{مدرک}}

در مورد دلیل انقراض انسان‌های نئاندرتال و زمان این انقراض همچنان گمانه‌ها و پرسش‌های متفاوتی مطرح است. نئاندرتال‌ها یکی از گونه‌های قدیمی بشر بودند که در حدود ۴۰ هزار سال قبل منقرض شدند. محل سکونت این انسان‌ها از اروپای شرقی تا آسیای مرکزی و همچنین در حدود شمالی از منطقه‌ای که اکنون کشور بلژیک قرار دارد تا دریای مدیترانه و آسیای غربی را شامل می‌شده استمی‌شده‌است. جمعیت‌هایی از انسان‌های مدرن (هموساپینس) در همان زمان در آسیای شرقی و آفریقا زندگی می‌کردند.

هر انسان دارای ۴۶ کروموزم است که دو تای آن‌ها کروموزم‌های جنسی هستند. در حالی که زنان مدرن (هموساپینس) دارای دو کروموزم جنسی ایکس هستند، مردان مدرن یک کروموزم X دارند و یک کروموزوم Y. کروموزم در مفهوم عام آن به به بسته‌هایی از مواد ژنتیکی گفته می‌شود که از پروتئیین و دی ان ای تشکیل شده‌اند و در هسته سلول‌های بدن ذخیره شده‌اند. گروه تحقیق دانشگاه استانفورد در جریان تحقیق خود به بررسی جامع کروموزم Y، یک مرد نئاندرتال پرداخته است. این مرد ۴۹ هزار سال پیش در اسپانیا می‌زیسته است. تاکنون دی ان ای کروموزم جنسی نئاندرتال‌های مرد در انسان مدرن دیده نشده استنشده‌است.

اخیرا نتیجه تحقیق یک گروه علمی در مؤسسه تحقیقاتی ماکس پلانک آلمان در نشریه نیچر منتشر شد که بر اساس آن نه تنها نئاندرتال‌ها اثری از ژن‌های خود در ژن‌های انسان معاصر باقی گذاشته‌اند، بلکه برعکسش هم صادق است. در جدول ژنتیک یک نئاندرتال که اخیرا فسیل آن در منطقه آسیای مرکزی پیدا شد، محققان اثری از ژن‌های انسان مدرن یافتند. بر مبنای سن استخوان‌های یادشده و خصوصیات ژنتیکی آن‌ها محققان به این نتیجه رسیده‌اند که نئاندرتال‌ها و انسان‌های مدرن تا صد هزار سال پیش آمیزشی گهگاهی داشته‌اند و تولید مثل کرده‌اند. جزئیات بیشتر این پژوهش در مجله یمجلهٔ cell منتشر شده‌است. انسان امروزی یا هوموساپین (Homo sapiens) اکنون تنها فرمانروای [[کره زمین|زمین]] است اما همیشه این‌طور نبوده‌است. هزاران سال پیش، گونه‌های دیگری از موجودات دوپای سخنگو که خفتان‌هایی از پوست جانوران به تن می‌کردند، روی زمین حاکم بودند. چند صدهزار سال پیشتر از ما یکی از این موجودات در اروپا ظاهر و خیلی سریع در [[خاورمیانه]] تا [[آسیای میانه]] پراکنده شد.{{مدرک}} ما بقایای این مردمان درشت هیکل و قوی بنیه را از اواسط قرن نوزدهم شناخته‌ایم و طی این مدت، به تدریج دانش بیشتری دربارهٔ آن‌ها به دست آورده‌ایم؛ دانشی که با پرسش‌های بسیار بزرگی همراه‌است. یکی از مهمترینمهم‌ترین این پرسش‌ها مربوط به ناپدیدشدن آن‌ها از روی زمین است. آن‌ها مغزهایی به بزرگی ما داشتند، قدرت بدنی بسیار بیشتری نسبت به ما داشتند، سخن می‌گفتند و آن طور که امروز می‌دانیم، حتی آن قدر قریحهٔ هنری داشتند که خود را بیارایند. مهمترینمهم‌ترین غذای آن‌ها، گوشت شکارهایی بود که در همه جای زمین صدها برابر فراوان‌تر از امروز وجود داشتند. کل سرزمین سردسیر و [[یخبندان]] اروپا پر بود از موجوداتی که امروز فقط در صحراهای گرم و سوزان آفریقا (؟!) وجود دارند: [[فیل]]‌ها، [[کرگدن]]‌ها، [[گوزن]]‌ها، [[زرافه]]‌ها، گله‌های بزرگ گاوهای کوهان دار و [[خر وحشی آفریقایی|خر وحشی]] به علاوه حیواناتی شکارچی مثل [[شیر (گربه سان)|شیر]]، [[پلنگ]]، [[کفتار]]، [[خرس]]، [[گرگ]] و البته همین مردمان نخستین. آن‌ها در واقع جوامعی نسبتاً پیچیده داشتند و صدها هزار سال در بیشتر [[اوراسیا]] از زندگی به همین شکل لذت بردند؛ اما حدود ۴۵۰۰۰ سال پیش از آسیا ناپدید شدند.{{مدرک}} حدود ۳۸۰۰۰ سال پیش، موقعیت آن‌ها در اروپا نیز رو به افول گذاشت و ۲۸۰۰۰ سال پیش، آخرین جمعیت‌های آن‌ها برای همیشه ناپدید شدند. این مردمان را به افتخار نخستین جایی که بقایای آن‌ها پیدا شد، یعنی دره نئاندر در [[آلمان]]، مردمان نئاندرتال می‌نامیم. اکنون ما در پی فهمیدن راز انقراض نئاندرتال‌ها هستیم.

بررسی‌های [[ژنتیک]] نشان می‌دهد که همهٔ مردمان امروزی، گرچه از نسل همان بشر سیاه‌پوست آفریقایی هستند، اما میزان اندکی ناخالصی به جامانده از آمیزش با نئاندرتال‌ها نیز در خون خود دارند. به هر حال، انسان‌ها فناوری‌هایی بهتر از نئاندرتال‌ها داشتند. آن‌ها لباس‌های خود را با سوزن‌هایی از جنس استخوان می‌دوختند، بنابراین لباس‌های بهتری داشتند که آن‌ها را گرمتر می‌کرد و نیازشان به غذا را کاهش می‌داد. همین بهینه بودن اوضاع فناوری، بخت بقای بچه‌های انسان‌ها را بیشتر می‌کرد. انسان‌ها بسیار زودتر بالغ می‌شدند و جمعیت فزاینده‌ای داشتند. به علاوه انسان‌ها بیش از نئاندرتال‌ها در جمع‌آوری گیاهان و دانه‌ها مهارت داشتند، مهارتی که به تبار آفریقایی آن‌ها و زندگی در قحطی و کمبود شکار بازمی‌گشت. زنان و کودکان انسان به جای کمک در شکار حیوانات وحشی، به جمع‌آوری میوه و دانه می‌پرداختند، درحالی که نئاندرتال‌ها با تمام قوا روی شکار تمرکز داشتند و کمتر به مواد غذایی گیاهی توجه می‌کردند. همین فراغت زنان انسان‌ها از شکار، توانایی [[تولید مثل|تولید مثلی]] آن‌ها را بالاتر برد؛ بنابراین شاید فرهنگ مردسالار نیاکان ما، یکی از مهمترینمهم‌ترین دلایل غلبهٔ ما بر شرایط سخت زندگی در هزاران سال پیش بوده باشد. به علاوه دور ماندن زن‌ها از شکار، فرصت بیشتری به آن‌ها داد تا بتوانند شبکهٔ غذایی پیچیده‌تر و متنوع تری ایجاد کنند. همهٔ این‌ها باعث برتری یافتن انسان‌ها بر نئاندرتال‌ها می‌شد.

انسان امروزی (انسان خردمند) حدود ۱۸۰ تا ۱۲۰ هزار سال پیش به وجود آمد و از [[شرق آفریقا]] شروع به گسترش در بقیه زمین کرد. یک [[سیاهپوست]] لاغر و قد دراز با توانایی خوب دویدن را در نظر بگیرید. بدن این مرد سیاه‌پوست موهای کمی دارد و پس از چند متر دویدن عرق می‌کند صبر می‌کند تا خنک شود. او از سرزمینی خشک و گرم می‌آید که گاهی پیداکردن سایه هم دشوار بوده و گاهی ناچار است ساعت‌ها منتظر شکار بنشیند یا ماه‌ها در انتظار باران به سر ببرد؛ بنابراین وقت زیادی برای اندیشیدن دارد و این توانایی اخیر، یعنی اندیشیدن به او کمک می‌کند که ابزارهای بهتری برای شکار بسازد و فکری به حال روزهای کم‌آبی بکند؛ بنابراین اختراعات او شروع می‌شوند. یکی از مهمترینمهم‌ترین اختراعات او ذخیرهٔ آب در پوست تخم [[شترمرغ]] و دفن آن زیر خاک است.{{مدرک}} آن‌ها از ۱۰۰ هزار سال پیش این کار را انجام می‌دادند و برای این که مالکیت خود نسبت به تخم‌های پر از آب را ثابت کنند، روی آنهارا «علامت گذاری» می‌کردند. همین علامت گذاری، چند هزار سال بعد به «[[نوشتن]]» تبدیل شد. آن‌ها شاید به خاطر انتظار کشیدن‌های طولانی، به هنر هم روی آوردند و شروع به ساختن [[جواهرات]] و تزئین بدن و لباس‌هایشان از حدود ۱۰۰ هزار سال پیش کردند. روی دیوار غارها نقاشی می‌کشیدند و از استخوان جانوران نی می‌ساختند و می‌نواختند. این مردمان سیاهپوست، نیاکان تمام انسان‌های امروزی (انسان خردمند) هستند.