ویکی‌پدیا

لرهای جنوبی: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
حذف خرابکاری ها
به نسخهٔ 22165225 ویرایش Taddah برگردانده شد: خنثی سازی تحریف و خرابکاری . (توینکل)
برچسب: خنثی‌سازی
خط ۲:
|name=لُری جنوبی
|nativename=لوری دومنی<ref name="Anonby, Eric John 2003">Anonby, Eric John (2003) A Phonology of Southern Luri. (Lincom Studies in Indo-
European Linguistics, vol. 25), Munich: Lincom Europa, {{ISBN| 3-89586-723-3|en}}</ref>
|states={{پرچم|ایران}}
|region=[[غرب آسیا]]
خط ۱۸:
|lc1=luz-mam|ld1=ممسنی
|lc2=boye1238|ld2=لری بویراحمدی
|lc3=kohg1238|ld3=لری بویراحمدیکهگیلویه‌ای
|lc4=shul1241|ld4=شولی
|lc5=yasu1238|ld5=لری بویراحمدییاسوجی
|map= LUZ MAP.png
|mapcaption =مناطقی در جنوب ایران که به زبان لوری دومنی تکلم می‌کنند (زرد پررنگ)
|notice=IPA}}
'''لُرهای جنوبی''' بخشی از مردم [[مردم ایرانی|ایرانی‌تبار]] ساکن در جنوب غربی ایران و بخش بزرگی از [[مردم لر|لُر]]ها هستند که به گویش [[لری جنوبی|لُری جنوبی]] سخن می‌گویند.<ref name="Anonby, Eric John 2003">Anonby, Eric John (2003) A Phonology of Southern Luri. (Lincom Studies in Indo-
European Linguistics, vol. 25), Munich: Lincom Europa, {{ISBN| 3-89586-723-3|en}}</ref> لرهای جنوبی شامل ایل بزرگطوایف [[بویراحمدنورآباد ممسنی|ممسنی]]ی که(دشمن زیرزیاری، شاخهبکش، هایجاوی انو عبارت اند از([[ایل تامرادی]]رستم)، [[دشمن‌زیاریبویراحمد]]،ی، کی گیوی، اقا، نگین تاجی، عباسی،[[ایلشهرستان باویبهمئی|بهمئی]]، [[چرامباشت|باوی]]، [[طیبی]]) هستن ایل ممسنی که شامل طوایف بکش جاوید و رستم هستن.و [[شهرستان بهمئی|بهمئی]] هم که شامل سه طایفه هست و مردم [[لیراوی]] ساکن شمال و غرب [[استان بوشهر]] (عمدتاً بندرهای [[گناوه]] و [[بندر دیلم|دیلم]] و دشتستان) می‌شوند که درون خود نیز تنوع گویشی و لهجه‌ای دارند.<ref>هفت شهر لیراوی وبندر دیلم دکترعلیرضا خلیفه زاده، 1382</ref> زبان این مردم |در شمال غرب و غرب متمایل به [[لری بختیاری]] است و در جنوب و شرق اندکی تحت تأثیر فارسی قرار گرفته‌است.<ref>دو سفرنامه از جنوب ایران، مؤلف ناشناس، تصحیح سیدعلی آل داوود، تهران: امیرکبیر، 1368، ص 78.</ref>
 
== زبان و لهجه‌ها ==
لرهای جنوبی رویهم رفته به زبان لری جنوبی سخن می‌گویند. ورود واژگان بیگانه عربی و ترکی در زبان لری نسبت به فارسی اندک است. ویژگی مهم لری جنوبی علامت جمع واژگانی (فتحه + ل) است که مشابه شاخه‌های شمالی لری مانند و [[زبان لکی|لکی]] است<ref>طاهری، اسفندیار (۱۳۹۳) ساز در لری بویراحمدی معرفه‌های ساخت - پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، صفحه ۵۷–۷۰, قابل دسترس به صورتبصورت آنلاین در: 20160718150537-10064-142.pdf</ref><ref name="Erik John Anonby pp 171-197">{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =Anonby | نام =Erik John | پیوند نویسنده =http://www.sil.org/resources/archives/4867 | عنوان =Update on Luri: How many languages? | ترجمه = | جلد = | سال =02, Jul 2003 | ناشر = Journal of the Royal Asiatic Society (Third Series) |مکان = | شابک = | صفحه =171-197 | پیوند =http://anonby.balafon.net/wp-content/uploads/2007/06/jra-172-171-197.pdf| تاریخ بازبینی =۱۱ سپتامبر ۲۰۱۴ |نشانی بایگانی =http://www.webcitation.org/6SVRTBNQZ| تاریخ بایگانی = ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۴}}</ref>(بَردَل (سنگها)، کُرَل (پسران)، کݸیَل (کوه‌ها)، پیایَل (مردها)).
 
'''مقایسه گویشهای لری (بختیاری، جنوبی) با [[زبان لکی]] با یکدیگر و زبان فارسی'''
خط ۴۹:
== ادبیات، فرهنگ و سیاست ==
[[File:Lur handkerchief dancer, Mamasani, Iran.jpg|thumb|400px| رقص دستمال لُرهای جنوبی در [[شهرستان ممسنی]]، شمال غرب [[استان فارس|فارس]]|left]]
باوجود ادبیات شفاهی غنی تاکنون آثار نگارشی اندکی به لری جنوبی نگاشته شده‌است. تا قبل از تشکیل استان کهگیلویه و بویراحمد، بنابه ویژگی‌هایویژگیهای خاص جغرافیایی و انسانی، حکومتهای مرکزی هیچگاه قادر به کنترل منطقه نبودند. در زمان پهلوی باوجود چند جنگ و گریز خونبار نیروهای دولتی موفق به تصرف و اعمال حاکمیت در این مناطق نشدند. [[جنگ تنگ تامرادی]] (۱۳۰۹) و جنگ گجستان (گُجسون)(۱۳۴۲) نمونه‌های مهم شکستهای دولت مرکزی از عشایر [[بویراحمد]]ی لر جنوبی هستند.<ref name="ReferenceA">کشواد سیاهپور، قیام عشایر جنوب، ۱۳۴۱–۱۳۴۳، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، ۱۳۸۸</ref> از سرشناسان تاریخی لرهای جنوبی می‌توان کی لهراس، [[رئیسعلی دلواری]] را نام برد.<ref>تقوی مقدم، سیدمصطفی: تاریخ سیاسی کهگیلویه، تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، 1377.</ref>
[[File:Mamasanis tower by Eugène Flandin.jpg|350px|thumb|برج ممسنی، طراحی شده توسط فلاندین، ۱۸۵۱ میلادی]]
[[لباس لری|لباس لرهای جنوبی]] از مرکز غربی [[استان فارس]] تا سراسر [[استان کهگیلویه و بویراحمد]] و شمال و غرب بوشهر و جنوب شرقی خوزستان گسترش دارد. امروزه استفاده از لباس محلی و سنتی بیشتر در زنان بالای ۳۰سال دیده می‌شود اما در جشن‌ها و مجالس عروسی تمام زنان و دختران به عنوان یک سنت از لباس‌های محلی شاد و متنوع استفاده می‌کنند.
خط ۵۵:
بر اساس تحقیقات صورت گرفته در کتاب نگارگری مکتب شیراز، قدمت این نوع لباس‌ها بیشتر از دوران تیموریان در قرن هشتم هجری قمری است.<ref>گریشمن، رومن (1382). هنرایران – مترجم یعقوب آژند- انتشارات مولی</ref> لباس محلی وسنتی زنان لر جنوبی از سه بخش اصلی سرپوش، بالاتنه وپایین تنه تشکیل شده‌است که مجموع این سه بخش، پوشش کاملی را برای زنان به همراه دارد.
 
تا قبل از تشکیل استان کهگیلویه و بویراحمد، بنابه ویژگی‌هایویژگیهای خاص جغرافیایی و انسانی، حکومتهای مرکزی هیچگاه قادر به کنترل منطقه نبودند. در زمان پهلوی باوجود چند جنگ و گریز خونبار نیروهای دولتی موفق به تصرف و اعمال حاکمیت در این مناطق نشدند. [[جنگ تنگ تامرادی]] (۱۳۰۹) و جنگ گجستان (گُجسون)(۱۳۴۲) نمونه‌های مهم شکستهای دولت مرکزی از عشایر [[بویراحمد]]ی لر جنوبی هستند.<ref name="ReferenceA" />
[[File:Kashkuli-rostam.jpg|thumb|امامقلی خان رستم ممسنی در کنار هادی خان کشکولی]]
از سرشناسان تاریخی لرهای جنوبی می‌توان کی لهراس، [[رئیسعلی دلواری]] را نام برد<ref>تقوی مقدم، سیدمصطفی:
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/لرهای_جنوبی»