ارمنیهای گرجستان: تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
جز ربات ردهٔ همسنگ (۳۰.۱) +مرتب (۱۴.۹ core): + رده:ارمنیهای گرجستان |
FreshmanBot (بحث | مشارکتها) جز اصلاح فاصله مجازی + اصلاح نویسه با ویرایشگر خودکار فارسی |
||
خط ۱:
'''ارمنیهای گرجستان''' اقلیت قومی ساکن در [[گرجستان]] هستند؛ که به (ارمنی Վիրահայեր به لاتین Virahayer)،
جمعیت ارمنی عمدتاً در [[تفلیس]]، و ناحیه [[سامتسخه-جاواختی]] که مرز جنوبی با [[ارمنستان]] را تشکیل میدهد ساکن هستند. آمار رسمی گرجی ارمنیهای جاواخک را ۵۴٪ جمعیت این منطقه اعلام نموده است.<ref>[http://www.statistics.ge/main.php?pform=145&plang=1 2002 Georgia census results] {{wayback|url=http://www.statistics.ge/main.php?pform=145&plang=1 |date=20060831235152 |df=y}}</ref> در [[آبخازیا]] نیز ارمنیان دومین گروه بزرگ قومی بعد از گرجیها را تشکیل میدهند.<ref>[http://www.iwpr.net/?s=f&o=257748&p=crs&l=EN&apc_state=hena-Abkhazia_2______publish_date_1_10_compact_11 Abkhazia Offers Citizenship to Diaspora]. [[Institute for War and Peace Reporting|IWPR]]. CRS No. 314, 10-Nov-05; V.A. Chirikba. Armenians and their Dialects in Abkhazia. In: ''Evidence and Counter-Evidence, Festschrift Frederik Kortlandt'', Volume 2, SSGL 33, Amsterdam - New York: Rodopi, p. 51-67.</ref>
خط ۶:
پیشینه ارمنیان در گرجستان به دوران باستان میرسد. آنان بیشتر در سرزمینهای خاوری گرجستان سکونت داشتند که [[پادشاهی ایبری]] خوانده میشد. در سده یازدهم میلادی پس از سقوط پادشاهی [[دودمان باگراتونی]] در ارمنستان، ارمنیانی که به گرجستان روی آورده بودند در حیات سیاسی، نظامی و اقتصادی گرجستان نقش مؤثری به عهده گرفتند و در فرایند اتحاد گرجستان و آزادسازی قفقاز از سلطه [[ترکان سلجوقی]] نقشی مؤثر داشتند.<ref>The Caucasus: An Introduction. Oxford University Press, USA (9 September 2010), p. 48</ref> مهاجرت ارمنیان به گرجستان که در سدههای چهاردهم تا هجدهم میلادی همچنان ادامه داشت، در دهه سوم سده هجدهم میلادی دامنه گستردهتری یافت. تا نیمههای سده نوزدهم میلادی در بسیاری از شهرها بیشتر سکنه ارمنی بودند.
در سدههای هجدهم و نوزدهم، [[تجار]] ثروتمند ارمنی از قبیل جواهر فروشان مشهور و کارخانه داران نفتی، [[سرمایهگذاری]] کلانی در تجارت گرجستان نموده و به ساخت مراکز فرهنگی و مدارس کمک نمودند. تعداد ارمنیها
در سالهای ۱۸۲۹ و ۱۸۳۰ میلادی در پی انعقاد [[پیمان آدریاناپل (۱۸۲۹)]]، قریب ۵۸٬۰۰۰ ارمنی از ارزروم و نواحی شرقی عثمانی اسکان یافتند. این گروه در شهرهایی چون [[آخالتسیخه]] و [[آخالکالاکی]] مستقر شدند. مهاجرت ارمنیان به گرجستان در سالهای ۱۸۹۴ تا ۱۸۹۶ میلادی به سبب قتلعامهای گسترده در [[ارمنستان غربی]] ابعاد وسیع تری یافت.
خط ۱۷:
گنبدهای کلیساهای ارمنی در تمامی قسمتهای شهر قابل رویت هستند ولی ناقوس هایشان چندین سال است که بی صدا ماندهاند. در آغاز سده بیستم سی کلیسای ارمنی در تفلیس وجود داشت.
کلیسای ارمنی «نوراشن» که یک بنای معماری از سال ۱۷۰۱ میلادی بوده نابود
== جنگ ارمنستان و گرجستان ۱۹۱۸ ==
این جنگ یک جنگ مرزی در ۱۹۱۸ میلادی بین [[جمهوری دموکراتیک گرجستان]] و [[اولین جمهوری ارمنستان]] بر سر قسمتهایی از استانهای مورد اختلاف [[استان لوری]]، جاواخک و [[مارنئولی]] که از لحاظ تاریخی سرزمینهای دو فرهنگی ارمنی و گرجی محسوب میشدند رخ داد. در پایان [[جنگ جهانی اول]] تعدادی از این سرزمینها از سوی [[عثمانی]] اشغال شدند وقتی
پس از سقوط حکومت گرجستان و تسلط حکومت شوراها در ژوئیه ۱۹۲۱ میلادی با تصمیم دفتر مرکزی حزب کمونیست قفقاز، بخش آخالکالاک و دیگر مناطق ارمنی نشین جاواخک به گرجستان واگذار شد. تحت حاکمیت [[گرجستان شوروی]]، جاواخک از نظر اداری به دو بخش آخالکالاک و بوگدانوفکا تقسیم شد.
خط ۲۸:
== ارمنیان در جمهوری گرجستان ==
ارمنیان از تأسیس جمهوری گرجستان به امید شرایط زندگی بهتر بعد از فروپاشی حکومت شوروی استقبال نمودند؛ ولی وضعیت اقتصادی و
[[روبرت کوچاریان]] اصرار به یادگیری [[زبان گرجی]] از سوی ارمنیهای گرجستان
او اعتقاد داشت که:
خط ۳۹:
== ارمنیهای تفلیس ==
[[پرونده:Armenian refugees carding wool in Tiflis (NatGeo 36, 1920).JPG|بندانگشتی|چپ|250px|پناهندگان ارمنی از ترکیه در حال پنبه زنی در شهر تفلیس سال ۱۹۲۰.]]
پیشینه حضور ارمنیان در [[تفلیس]] به سده ششم میلادی میرسد. در سده نهم میلادی، در دوران حکومت اعراب در [[آسیای صغیر]] به سبب پناهنده شدند ارمنیان [[ساسون (شهر)|منطقه ساسون]] در دوران حکومت عربها در آسیای صغیر، جمعیت ارمنی تفلیس افزایش یافت. [[محمد بن جریر طبری]] مینویسد که در ۸۵۳ میلادی در دفاع از شهر در برابر حمله اعراب، ارمنیان نیز شرکت داشتند. پس از انقراض حکومت دودمان باگراتونی به سبب وضعیت نامطلوب حاکم، شمار ارمنیان در تفلیس افزایشی محسوس یافت. اما تا اواخر سدههای میانی وجود جامعه بزرگی از ارمنیان گزارش
ژوزف تورنفور،<ref group="پانویس">Joseph Pitton de Tournefort</ref> گیاهشناس و جهانگرد مشهور فرانسوی که از تفلیس دیدن کرده بود از بیست هزار جمعیت تفلیس ۱۴۵۰۰ نفر را ارمنی ذکر
در سده نوزدهم میلادی جمعیت تفلیس با مهاجرت ارمنیان به این شهر افزایش یافت. در ۱۸۴۰ میلادی جمعیت ارمنی تفلیس ۱۹۰۴۰ نفر و در ۱۸۴۴ میلادی ۲۹۳۰۴ نفر بود. در همین سال ۲۱ کلیسای ارمنی با ۶۵ روحانی و خادم کلیسا در تفلیس دایر
تاریخ ارمنیان و چگونگی پراکندگی
== ستیز در تخریب و تخصیص کلیساهای ارمنی ==
از میان ۲۹ کلیسای ارمنی در آغاز سده بیستم تنها دو تا از
== ارمنیهای سامتسخه-جاواختی ==
ارمنیها اکثریت جمعیت در این منطقه را تشکیل میدهند اتحادیه دموکراتیک متحد ارمنیها محلی «جاواخک برای جاواخک»<ref group="پانویس">United Javakhk Democratic Alliance</ref> در محدوده گرجستان یک استقلال محلی را پیشنهاد
[[پرونده:SamtskheJavakhetiLocationinGeorgia.svg|بندانگشتی|چپ|250px|موقعیت سامتسخه-جاواختی در نقشه]]
خط لوله نفتی «باکو تفلیس جیحان» و «خط لوله گاز طبیعی قفقاز جنوبی» که از طریق این منطقه میگذرد با مخالفتهایی از سوی ارمنیهای محلی مواجه
=== پیش زمینه ===
ارمنیها در سامتسخه-جاواختی معتقدند که قربانی سیاست انتقال ناشی از توازن جمعیتی تعدادی از خانوادههای گرجی که در آن جا سکونت داشتهاند شدهاند. ارمنیها همچنین معتقدند که در این منطقه دستخوش محرومیتها و تبعیضات دولتی قرار گرفتهاند.
برخی از گروههای سیاسی جمهوری ارمنستان و [[جماعت ارمنیان پراکنده]] و به نحو قابل توجهی [[فدراسیون انقلابی ارمنی]] علیه دولت گرجستان این ادعا را مطرح میکنند که جاواخک (نام ارمنی سامتسخه-جاواختی) باید متعلق به ارمنیان باشد. ارمنستان متحد کلیه سرزمینهای تعیین شده بوسیله [[معاهده سور]] و نیز مناطق [[آرتساخ]]، جاواخک و نخجوان را در برخواهد گرفت.
=== تاریخ ===
جاواخک، یکی از استانهای ایالت [[گوگارک]] در شمال [[ارمنستان بزرگ]] بوده و به مدت دو هزار سال جزئی از قلمرو حکومت [[هایاسا]]
ارامنه عمدتاً در مناطق [[آخالکالاکی]] و [[نینوتسمیندا]] متمرکزند. در آغاز سال ۱۹۱۸ میلادی جمعیت آخالکالاکی ۱۲۰٬۰۰۰ نفر بود که از این میان ۸۹۰۰۰ نفرشان ارمنی بودند (حدود ۷۴٪) ترکهای مسختی ۸۰۰۰ نفر (۷٪) و سایر اقوام ۲۳٬۰۰۰ نفر (۱۹٪) بودند. در این دوره در آخالکالاکی ۱۱۱ روستا وجود داشت که ۶۶ تای
امروزه با جمعیت ارمنی بومی سامتسخه-جاواختی و تسالکا سعی میشود به نوعی در جهت سیاست ضد ارمنی دولت گرجستان مقابله گردد. در سالهای اولیه حکومت شوروی در گرجستان در سرزمینی که امروزه سامتسخه-جاواختی نامیده میشود ۲۰۰٬۴۰۳ نفر زندگی میکردند و ترکیب ملی این منطقه به قرار زیر
* ارمنیان ۱۰۹۷۴۸ نفر ۵۴٫۸٪
* ترکهای مسختی ۵۷۰۷۹ نفر ۲۸٫۵٪
خط ۷۳:
بنابراین ارمنیان اکثریت جمعیت این منطقه را دارا بودند. ترکهای مسختی، یک چهارم جمعیت و گرجیها نیز اقلیت مشهودی بودند.
در سال ۱۹۴۴ میلادی بنا بر تصمیم دولت اتحاد شوروی، جمعیت ترکهای مسختی، سامتسخه-جاواختی (که تقریباً ۱۰۰٬۰۰۰ نفر بودند) به [[آسیای مرکزی]] ([[قزاقستان]] و [[ازبکستان]]) تبعید شدند. محل اقامت قبلی
از ۱۲۰ روستای خالی شده از ترکهای مسختی ۱۱۵ تای
دولت محلی گرجستان، جمعیت ارمنی را از سکونت در روستاهای دورافتاده منع کرده و تنها وقتی با اقامت آنان موافقت
== ارمنیهای آبخازیا ==
ارمنیها در [[آبخاز]] بعد از آبخازها دومین گروه بزرگ جمعیتی قومی را تشکیل میدهند. ارمنیان در اواخر سده نوزدهم و اوائل سده بیستم در آبخازیا ساکن شدند و
== ارمنیهای آجاریا ==
خط ۸۶:
== ارمنیهای باتومی ==
در شهر [[باتومی]] بعد از گرجیها که جمعیت
== پانتئون ارمنیان تفلیس ==
{{اصلی|پانتئون ارمنیان تفلیس}}
[[پرونده:Armenian Pantheon of Tbilisi.JPG|250px|بندانگشتی]]
پانتئون ارمنیان تفلیس مجموعه بناهای ارمنی است که در بخش شمال شرقی ناحیه [[آولاباری]] [[تفلیس]]، [[گرجستان]] واقع
== کلیساهای متعلق به ارمنیهای گرجستان ==
[[پرونده:The church armenie אחלכלכי 3.jpg|بندانگشتی|چپ|250px|کلیسای ارمنی در آخالکالاکی]]
اکثریت ارمنیهای ساکن در گرجستان ارمنیهای [[ارتدکس]] تابع [[کلیسای حواری ارمنی]] و زیر نظر آستان قدس اچمیادزین در ارمنستان میباشند. مسائل مربوط به ارمنیهای گرجستان از سوی مقر اسقفی ارمنی در گرجستان حل و فصل میشود که به ارمنی «ویراهایوتس تم»<ref group="پانویس">Virahayots Tem</ref> نامیده شده و رئیس آن اسقف «وازگن میراخانیان»<ref group="پانویس">Vazgen Mirzakhanyan</ref> است. امروزه تنها دو کلیسای ارمنی فعال در تفلیس وجود دارد. چندین کلیسای ارمنی قبلاً تخریب شده یا تبدیل به کلیسای گرجی شده یا در شرف تبدیل شدن به کلیسای گرجی هستند. کلیسای ارمنی تقاضای مالکیت و اعمال حقوق مجدد بر شش کلیسا را
'''پنج کلیسای مهم حواری ارمنی گرجستان عبارتند از''':
خط ۱۰۵:
* کلیسای میناس مقدس<ref group="پانویس">Surb Minas</ref>
کلیسای دیگری موسوم به نشان مقدس در شهرستان [[آخالکالاکی]] در جاواخک است که منطقهای با اکثریت جمعیت ارمنی است. از کلیه این کلیساها که در طی سدهها برای ارمنیان خدمت نمودهاند و هیچ استفادهای تحت هیچ عنوانی از
=== تاریخ اولیه مذهب ===
کلیسای ارمنی در گرجستان حدود پانزده سده حضور داشته چنانکه حضور آن از اوائل سده پنجم آغاز
مورخ دیگر ارمنی «ماتئوس آرخا»<ref group="پانویس">Matheos of Urkha</ref> مینویسد که در طی سلطنت شاه [[داویت چهارم]] به قلمرو اسقف نشین کلیسای ارمنی حالت رسمیت داده شد؛ بنابراین [[کلیسای جامع]] کلیسای گئورگ مقدس تفلیس مرکز اداری ارمنیان شد. بیش از ششصد مکان فرهنگی و مذهبی نظیر کلیساها، مدارس علوم دینی و دیرها موجود بودهاند با وجود این بخش وسیعی از این اماکن به خاطر [[بلایای طبیعی]]، تعصب و سایر عوامل از بین رفتهاند.
خط ۱۱۵:
=== ارمنیهای کاتولیک در گرجستان ===
در گرجستان همچنین یک حوزه ارمنی کاتولیک وجود دارد. ارمنیهای کاتولیک
کاتولیکهای ارمنی تابع حوزه کاتولیکی ارمنستان، گرجستان و [[اروپای شرقی]] میباشند که بعد از تعطیلی طولانی در دوره [[اتحاد شوروی]] در سال ۱۹۹۱ میلادی مجدداً بازگشایی شد. «اسقف نرسس در نرسسیان»<ref group="پانویس">Nerses Ter-Nersesian</ref> عضو جماعت مخیتاریستهای ونیز برای چندین سال عهدهدار ریاست این حوزه بود که به علت کهولت سن جای خود را به «اسقف نشان گاراکهیان»<ref group="پانویس">Nshan Garakeheyan</ref> داد.
خط ۱۲۷:
== آموزش و پرورش ==
تفلیس دارای سه مدرسه ویژه ارمنیان است همچنین پنج مدرسه ارمنی - روسی و ارمنی – گرجی وجود دارد که همه
== رسانههای گروهی ==
تفلیس یک مرکز مهم برای انتشارات زبان ارمنی از قبیل انتشار «نشریه هاراچ»<ref group="پانویس">Haratch</ref> از سوی فدراسیون انقلابی ارمنی از ۱۹۰۶ تا ۱۹۰۹ میلادی
== روابط ارمنستان و گرجستان ==
ارمنستان و گرجستان دارای تاریخ طولانی روابط فرهنگی و سیاسی بودهاند. تعامل این روابط در [[قرون وسطی]] زمانی که گفتگوی فرهنگی باروری علیه امپراتور همسایه خود به عمل آوردند نمایان گشت. ازدواجهای پرشماری میان خانوادههای مشهور و سلطنتی ارمنی و گرجی و نیز میان خانوادههای چندین نواحی مرزی صورت
باوجود اینکه و جود شمار زیادی ارمنی در گرجستان و داشتن پنج نماینده، مجلس گرجستان هنوز قانونی برای شناسایی [[نسلکشی ارمنیان]] تصویب
== احساسات ضد ارمنی ==
این امر بیشتر در مشاجره در خصوص بیطرفی عقائد یا اظهار نظر در مورد موضوعی اعمال شده از سوی مقامات است تا اعمال فعالیتهای بالفعل.
برخی از ارمنیان معتقدند که
[[جمهوری خودمختار]] [[آبخاز]]یا نیز دارای جمعیت مهمی از ارمنیان است که بیست درصد از جمعیت این جمهوری را تشکیل میدهند و لیکن مقامات غیررسمی آبخازی متهم شدهاند که عمداً از تعداد ارمنیان محلی آبخازیا کاستهاند.
خط ۱۴۷:
از خانواده برجسته گرجی با اصلیت ارمنی که نقش مهمی در زندگی اقتصادی و اجتماعی در تفلیس در سدههای هفدهم و هجدهم اعمال کرد و سپس در [[نیروی نظامی]] [[امپراتوری روسیه]] خدمت نمود.
* [[خوجامیناسیشویلی]] از خانواده تجار ثروتمند ارمنی در گرجستان که با نشان پرنس از سوی پادشاه گرجی ارکل دوم<ref group="پانویس">Heraclius II of Georgia</ref> در ۱۷۷۵ میلادی مورد تجلیل قرار گرفت و سمتها و عناوینش از سوی دولت امپراتوری روسیه در ۱۸۵۷ میلادی مورد تأیید قرار گرفت.
* [[آلکساندر خاتیسیان]] یک [[روزنامهنگار]] و سیاستمدار ارمنی بود او بین
* [[هوهانس کاچازنونی]] اولین نخست وزیر جمهوری ارمنستان از ۳۰ می ۱۹۱۸ تا ۲۸ می ۱۹۱۹ میلادی بود. او عضو فدراسیون انقلابی ارمنی بود.
* [[سایاتنووا]]
* [[رافی]]
* [[گابریل سوندوکیان]] نویسنده و [[نمایشنامهنویس]] برجسته ارمنی و مؤسس درام نوین ارمنی بود. سوندوکیان هم [[ارمنی کلاسیک]] و مدرن و زبانهای فرانسه، ایتالیایی و روسی را در [[دانشگاه سن پترزبورگ]] فرا گرفت یعنی جائی که او مقالهای در اصول نظم فارسی نگاشت.
سپس او به تفلیس برگشته و خدمات اجتماعی انجام داد. در سال ۱۸۶۳ میلادی کمپانی تئاتر ارمنی تفلیس اولین نمایش او را با نام «عطسه در شب خوشاقبال» را به صحنه برد. نمایشنامه معروف او یعنی «پپو»<ref group="پانویس">Pepo 1871</ref> در سال ۱۸۳۵ میلادی مبدل به اولین فیلم ارمنی شد. فیلم دیگر بر اساس آثار او «خاتابالا»<ref group="پانویس">1971 Khatabala</ref> است. تئاتر دولتی ارمنستان به افتخار او نام گذاری
* [[هوهانس تومانیان]]
* [[آرام خاچاتوریان]]
|