لامبدا-سی دی ام: تفاوت میان نسخه‌ها

'''لامبدا-سی‌دی‌ام''' {{انگلیسی|Lambda-CDM(ΛCDM )}} یا '''ماده تاریک سرد لامبدا'''، حاصل پارامتری‌سازی [[مه‌بانگ|مدل مه‌بانگ]] در [[کیهان‌شناسی فیزیکی]] است. در این مدل [[گیتی|جهان]] شامل یک [[ثابت کیهانی]](Λ) - که وجود آن به [[انرژی تاریک]] نسبت داده می‌شود - و همچنین [[ماده تاریک سرد]] (CDM) است. اغلب از این مدل با نام '''مدل استاندارد''' کیهان شناسیکیهان‌شناسی مه‌بانگ یاد می‌شود زیرا ساده‌ترین مدلی است که توضیح خوبی برای این ویژگی‌های کیهان ارائه می‌دهد:

بیشتر مدل‌های کیهان شناسیکیهان‌شناسی برپایه [[اصل کیهان شناختی]] بنا شده‌اند. این اصل بیان می‌کند که مکان ما به عنوان مشاهده گر در جهان مکان غیرمعمول و ویژه‌ای نیست؛ دریک مقیاس به اندازه کافی بزرگ، جهان در همه جهات(همسانگردی) و از هر نقطه ای(همگنی) یکسان به نظر می رسدمی‌رسد.

Λ برای نمایش ثابت کیهانی به کار می‌رود که در حال حاضر آن را به انرژی خلا یا [[انرژی تاریک]] نسبت می دهند که درفضای خالی وجود دارد و عاملی است که باعث می‌شود با وجود نیروهای جاذبه گرانشی جهان به انبساط شتابدارش ادامه دهد. یک ثابت کیهانی دارای فشار منفی است، <math> p = - \rho c^{2} </math>؛ این فشار منفی به گشتاور انرژی-استرس در نسیبت عام کمک می‌کند و باعث انبساط شتابدار می‌شود. ثابت کیهان شناسیکیهان‌شناسی به صورت <math>\Omega_{\Lambda}</math> نمایش داده می‌شود و عبارت است از کسری از چگالی جرم-انرژی کل یک جهان تخت که مربوط به انرژی تاریک است. در حال حاضر تخمین زده می‌شود که ۷۳٪ کل چگالی انرژی جهان کنونی را انرژی تاریک تشکیل می دهدمی‌دهد.

[[ماده تاریک سرد]] شکلی از ماده است که برای توجیه آثار گرانشی مشاهده شده در ساختارهای بسیار بزرگ مقدار(مانند آنومالی‌ها در چرخش کهکشانها، همگرایی گرانشی نور توسط خوشه‌های کهکشانی و خوشه بندی بهبود یافته کهکشانها) ضروری است. زیرا این مشاهدات را نمی توان با توجه به جرم ماده معمولی موجود در جهان توجیه نمود. ماده تاریک را سرد(به این معنی که سرعت آن در دوره برابری تابش-ماده غیر نسبیتی و بسیار کمتر از سرعت نور بوده‌است)، غیرباریونی (از پروتون و نوترون تشکیل نشده)، بدون اتلاف (نمی تواند با تابش فوتون سردتر شود). ماده تاریک امروزه ۲۳٪ چگالی جرم انرژی جهان را تشکیل می دهدمی‌دهد.

۴٫۵٪ باقی‌مانده را ماده معمولی باریونی قابل مشاهده تشکیل می دهدمی‌دهد. همچنین چگالی انرژی شامل کسر بسیار کوچکی (تقریبا ۰٫۰۱٪) به شکل تابش زمینه کیهانی، و ۰٫۰۵ به شکل نوترینو وجود دارد.