انگلبرت کمپفر: تفاوت میان نسخه‌ها

کمپفر در دهم ژوئن در مراسمی رسمی که برای تسلیم اعتبارنامه سفیر سوئد به [[تزار]] [[روسیه]] تشکیل شده‌بود، شرکت کرد. این زمان مصادف بود با حکومت دو شاهزاده جوان روسی به نامهاینام‌های [[ایوان پنجم|ایوان]]<ref>http://en.wikipedia.org/wiki/Ivan_V</ref> و [[پتر اول|پتر]]. هیئت نمایندگی پس از از آن پایتخت روسیه را ترک کرده و توسط کشتی از طریق رود [[ولگا]] به سوی [[دریای خزر]] روانه و در هفتم نوامبر ۱۶۸۳ به [[آستراخان]] وارد شدند.{{سخ}}

کمپفر از ابتدای سفر خود به نوشتن سفرنامه خود به [[زبان آلمانی]] مشغول بود. این کتاب که بصورت سفرنامه تنظیم شده است،شده‌است، اکنون در [[موزه بریتانیا]] در شهر [[لندن]] نگهداری می‌شود. سفیر سوئد و هیئت همراهش در هشتم نوامبر همان سال برای دیدار شاه ایران آستراخان را ترک کرد. در این سفر سفرای کشورهای روسیه و لهستان نیز این هیئت را همراهی می‌کردند. آنهاآن‌ها در هفدهم دسامبر به [[شماخی]]، مرکز [[شروان]] که در آن زمان بخشی از خاک ایران بود رسیدند. یک ماه به انتظار اذن ورود از سوی دربار ایران در [[اصفهان]] بودند، سرانجام پس از آن که این اجازه صادر شد به سوی پایتخت حرکت کردند.{{سخ}}[[پرونده:Great Square of Isfahan - Engelbert Kaempfer's Amoenitates Exoticae.jpg|550px|بندانگشتی|[[میدان نقش‌جهان]]، اصفهان به قلم کمپفر]]

کمپفر حین عبور از [[تخت جمشید]] قسمتی از [[کتیبه‌های پی‌بنای کاخ آپادانا تخت جمشید|کتیبه‌های]] آن را رونویسی کرد.<ref>زبان و ادب فارسی در جهان، شعبان آزادی کناری، فصلنامه نامه پارسی، تابستان ۱۳۷۶، شماره ۵</ref> پس از [[توماس هاید]] که برای اولین بار از اصطلاح [[خط میخی]]، علی‌رغم تردید در این که این نشانه‌ها یک [[سیستم خطی]] هستند، برای این گونه خط استفاده کرده بود،<ref>[http://www.jadidonline.com/story/19102012/bhr/iran_ancient_script نام شما به پارسی باستان، منوچهر دین‌پرست، جدید آنلاین، ۲۸ مهر ۱۳۹۱]</ref> این انگلبرت کمپفر بود که در سال ۱۷۱۲ این اصطلاح را به طوربه‌طور جدی به کار برد.<ref>[http://irania.ir/ie/3947 انگلبرت کمپفر در فرهنگنامه ایران، فرهنگ و تمدن فلات ایران، کاشیان و دیگر مردمان پامیروایرانی]</ref> کمپفر در سفرنامه‌اش اطلاعات بیشتری دربارهٔ این محوطه باستانی می‌دهد.{{سخ}}

سفرنامه کمپفر پس از گذشت هفده سال از مراجعت کمپفر به میهنش در ۱۷۱۲ در شهر لمگو در نهصد صفحه به چاپ رسید. این کتاب شامل پنج جلد است. جلد اول و چهارم آن به تمامی و بخشهایبخش‌های زیادی از جلد دوم و سوم این کتاب مختص به ایران است. کمپفر در جلد دوم این کتاب مطالب جالبی دربارهٔ نواحی مازندران و باکو آورده‌است که در آن زمان برای مردم دنیا کاملاً تازگی داشت. در این جلد راجع به تخت جمشید، [[شاهان هخامنشی]] و [[آرامگاه سعدی]]، حافظ و منار شاخ گوزن اصفهان مطالبی نوشته شده‌است. او در کتاب سوم تلاش کرده‌است در مورد عقاید [[مردم ایران]] و تجربیات آنهاآن‌ها در [[علم پزشکی]] اطلاعاتی به خواننده بدهد.{{سخ}}

سرانجام پروفسور [[والتر هینتس]] که در سالهایسال‌های ۱۹۳۶–۱۹۳۵ در دانشگاه [[برلین]] مشغول تدریس بود، کتاب کمپفر را به عنوان ماده درسی برای رشته ایران‌شناسی انتخاب و به ترجمه آن به آلمانی اقدام کرد. او تا بهار سال ۱۹۳۸ با همراهی عده بی‌شماری از همکارانش در [[دانشگاه گوتینگن]] روی ترجمه خام کار کرد و موفق به ترجمه کتاب به زبان آلمانی ساده و روان شد. در سفرنامه کمپفر به اصطلاحات اداری و قوانین ایران در [[عهد صفویه]] برمی‌خوریم که به دو زبان فارسی و ترکی نوشته شده‌اند. به همین دلیل برگرداندن این اصطلاحات به زبان آلمانی کار ساده ای نبوده استنبوده‌است.

* فصل اول کتاب با عنوان «شاه ایران و دربار وی» به مسائلی مثل [[اقتدار]] شاه، مبری بودن فرمانروا از معصیت و گناه، القاب شاه، وسعت ایران و به طوربه‌طور کلی توصیف کلی از وضع سلطنت و دربار می‌پردازد. از نظر کمپفر شاهان صفوی هر چند پادشاهانی کاملاً آزاد هستند اما در کار مملکت‌داری جانب عدل، انصاف و عطوفت را رعایت می‌کنند. او در محدوده [[قاره آسیا]] به استثنای چین و ژاپن ایران را از نظر سیاست و علوم و فنون از سایر کشورها برتر می‌داند و بیان می‌دارد که آن‌سوی مرزهای گسترده ایران اقوامی چون روس‌ها، تاتارها، هندی‌ها، عرب‌ها و ترک‌ها ساکنند و برای اینکه بتوان با این اقوام [[همزیستی مسالمت‌آمیز]] داشت باید در سیاست و مملکت‌داری زیرک و هوشیار بود. چرا که اگر جنگی درگیرد، پیروزی فقط با به کار بردن تمام قوا، ابزار و دلیری بسیار میسر می‌شود. در بخش دوم از فصل اول به بررسی پیشینه خاندان صفوی پرداخته و چگونگی به قدرت رسیدن این سلسله در ایران شرح داده می‌شود. از دیگر موارد ذکر شده در این بخش داستان ملاقات تیمور با خواجه علی از مرشدان طریفت صفویه است. بخش سوم از فصل اول عنوان «ولیعهد» را بر خود دارد و از نحوه انتخاب جانشین پادشاه گفتگو کرده، وضعیت دربار ایران را شرح می‌دهد. کمپفر می‌گوید در تعیین ولیعهد تنها تبار پدری که از خاندان سلاطین صفوی است مطرح است و به اصالت خانوادگی مادر ولیعهد چندان توجهی نمی‌شود. سپس در انتقاد از وضعیت انتخاب و تعلیم ولیعهد می‌نویسد: «آینده ولیعهد مملکت نه با تربیت منظم تعیین می‌گردد، نه با تعلیم جدی و نه با نشست و برخاست با مردان لایق و شایسته، زندگی ولیعهد سراسر در اتاقهای حرمسرا می‌گذرد… و مصاحبینش خواجه‌های زنگی هستند.» بخش چهارم از فصل اول از تاجگذاری ولیعهد و عواقب تغییر سلطنت صحبت می‌کند. او از نفوذ وزیر اعظم در پادشاه سخن می‌گوید و تلاش درباریان برای کسب نظر مساعد و مثبت شاه جدید. سپس به بررسی محافل و مجالسی می‌پردازد که برای اداره کشور برپا می‌شد اما بیشتر ساعات این مجالس به خوشگذرانی و نمایش و تشریفات می‌گذشت. بخش پنجم از فصل اول از طرز زندگی شاه صفوی می‌نویسد که بیشتر دوران جوانی خود را با عیاشی و خوشگذرانی گذرانده‌است و تنها در پایان عمر به فکر رعایا و نظم و امنیت مردم می‌افتد.

* فصل پنجم با نام «قشون ایران و فرمانده آن» در دو بخش نوشته شده. در بخش اول از قورچی‌ها، غلامان، تفنگچیان، توپخانه، سپهسالار و سردار و ویژگی‌ها و خصوصیات آنهاآن‌ها صحبت رفته است. بخش دوم به ترتیب پرداخت حقوق به افراد قشون اشاره شده اسست. کمپفر موقعیت ارتش و سپاه ایران را شرح داده و تعداد آنهاآن‌ها را نود هزار تن برآورد کرده که در زمان صلح آنهاآن‌ها را به نواحی مختلف مملکت فرستاده بودند. کمپفر به مشکلاتی نظیر نبودن نظم و تربیت نظامی و متحدالشکل نبودن یونیفرم آنهاآن‌ها صحبت کرده‌است.

* فصل دهم تشریح «اداره ایالات و شهرها» و وضعیت اداری دربار است. مؤلف به مسائلی چون [[تقسیمات کشوری]]، دستگاه خان و درآمد و مخارچ آن، بیگلربیگی‌ها، سلطان‌ها و نحوه اداره شهرها پرداخته‌است. او همچنین از رسم راهداری که از [[زمان شاه]] عباس اول برای حفظ امنیت جاده‌ها و عبور و مرور ایمن کاروان‌ها رایج شده، یاد کرده، اشاره می‌کند به دلیل بی‌توجهی [[سلطان سلیمان]]، این تمهید مفید به مرور تبدیل به مشکل لاعلاجی در تجارت و داد و ستد شده‌است، چرا که عواید راهداری را به راهداران اجاره می‌دادند و آنهاآن‌ها برای کسب درآمد بیشتر، در نبود کنترل و نظارت دولت، تبدیل به راهزنانی می‌شدند که مبالغ هنگفتی برای عوارض سفر تعیین می‌کردند.

* فصل سیزدهم با عنوان «کاخ‌ها و باغ‌های اصفهان» با دقت هر چه تمامتر به طرح باغ‌ها و کاخ‌های سلطنتی اصفهان به همراه نقشه می‌پردازد و از شکوه، ابهت و زیبایی آنهاآن‌ها در مقایسه با باغ‌های مغرب‌زمین سخن می‌گوید. کمپفر در مورد کاخ‌های عالی‌قاپو، چهلستون، باغ خلوت، انگورستان، [[باغ گلستان]]، باغ اوچ مرتبه، باغ بلبل یا هشت بهشت، [[باغ هزار جریب]] و [[تخت سلیمان]] توضیحات بیشتری داده ارائه داده‌است. با با ریزبینی به شرح موقعیت [[ارتش ایران]] پرداخته و رقم کل قشون ایران را در دوره شاه سلیمان نود هزار تن برآورد کرده‌است.

* فصل شانزدهم یا فصل پایانی کتاب به «پذیرایی‌های رسمی دربار» می‌پردازد. شرح ورود سفرا، اقامت و نحوه پذیرایی آنهاآن‌ها از مسائل طرح شده در این فصل است.<ref>ایران عصر صفوی از نگاه انگلبرت کمپفر، ابوالحسن مبین، ماهنامه کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، آذر ۱۳۷۹، شماره ۳۷ و ۳۸</ref>

کمپفر هنگام اقامت در ایران و ژاپن نقاشی‌های دقیقی کشیده بود تا در انتشار کتب خود از آنهاآن‌ها استفاده کند. برای چاپ این نقاشی‌ها ناچار بود آنهاآن‌ها رو بر روی لوحه‌های مسی کلیشه نماید که تهیه آن مستلزم وقت زیادی بود. به همین دلیل یادداشت‌های او سال‌ها گوشه‌ای تلنبار شده و رو به نابودی می‌رفت. او در نامه‌ای که خطاب به یکی از دوستانش به این موضوع اشاره می‌کند که مدت دو سال است چاپ کتابش به دلیل مشکل تهیه کلیشه به تأخیر افتاده و هنوز نتیجه آن معلوم نیست.<ref>سیاحان آلمانی که در عصر صفویه از ایران دیدن نموده‌اند، سیروس شفیعی، مهدی روشن‌ضمیر، ماهنامه هنر و مردم، آبان ۱۳۵۰ - شماره ۱۰۹</ref>{{سخ}}

سوای نقاشی‌هایی که از خود کمپفر به یادگار مانده است، در بعضی موارد او دست‌نوشته‌هایش را با نقاشی‌های دقیقی تکمیل کرده استکرده‌است که نگارگران ایرانی می‌کشیدند. از آن جمله می‌توان به کارهایی که نگارگر ایرانی، جانی پسر بهرام ملقب به فرنگی‌ساز کشیده‌است، اشاره کرد.<ref>[http://www.britishmuseum.org/research/search_the_collection_database/term_details.aspx?bioId=140070 جانی پسر بهرام، ملقب به فرنگی‌ساز، تارنمای موزه بریتانیا]</ref> نقاشی‌های جانی فرنگی‌ساز در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود.