علی‌شیر نوایی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۳:
| image = 9o8i9o.jpg
| imagesize = امیرعلی‌شیر نوایی
| caption =
| pseudonym =
| birth_date = {{Birth date|1441|02|09}}
| birth_place = [[هرات]],، [[دودمان تیمور]]
| death_date = {{Death date and age|1501|01|03|1441|02|09}}
| death_place = [[هرات]],، [[دودمان تیمور]]
| occupation = شاعر,شاعر، نویسنده,نویسنده، سیاستمدار,سیاستمدار، زبانشناس,زبانشناس، عارف,عارف، و نقاش
| nationality =
| period =
| genre =
| subject =
| movement =
| signature =
}}
'''میرنظام‌الدین علی‌شیر نوائی''' (۸۴۴ هه‍. ق در [[هرات]] - ۹۰۶ هه‍. ق) شاعر، دانشمند و سیاستمدار برجسته روزگار فرمانروایی [[تیموریان]] و معاصر [[سلطان حسین بایقرا]] (۸۷۵ – ۹۱۱ ه‍.ق.) بوده‌است.
 
== زندگی ==
'''امیر علی‌شیر نوایی''' نام او علی‌شیر بن غیاث الدین کیچکنه بخشی یا کیچکینه بهادر و ملقب به «نظام‌الدین» است. او از نامدارترین سیاستمداران و فرهنگمردان روزگار فرمانروایی [[تیموریان]] به شماربه‌شمار می‌آید.
 
او مردی نیکوصفت و دانشمند و شاعر بوده اشعار بسیاری به دو زبان [[فارسی]] و [[ترکی جغتایی]]([[ازبکی]]) دارد به همین جهت مشهور به «'''ذواللسانین'''» بود. تخلص او در اشعار ترکی «نوائی» و در اشعار فارسی «فانی» است.
 
وی در سال ۸۴۴ ه‍. ق. در [[هرات]] متولد شد و تحصیلات اولیه خود را نزد پدرش کیچکینه بخشی -که از جمله امرای دربار تیموریان بود - کسب کرد و سپس برای ادامه تحصیل به [[سمرقند]] رفت. علی‌شیر در خردسالی با [[سلطان حسین بایقرا|سلطان حسین میرزا]] همدرس و هم‌مدرسه بود. نوائی از آن پس به منظور تحصیل معارف و کمالات [[خراسان]] و سمرقند و بسیاری از شهرهای دیگر را سیاحت کرد و در آن میان گرفتار فقر و فاقه‌ای سخت شد. با به سلطنت رسیدن [[سلطان حسین بایقرا|سلطان حسین میرزا]] امیر علی‌شیر به‌حکم دوستی دیرینه به نزد او رفت و به گرمی از سوی وی مورد استقبال واقع گردید. آنچه روشن است او در این هنگام از جمله توانمندترین چهره‌های سیاسی دربار به شما می‌آمده استمی‌آمده‌است. از جمله مقام‌ها و مناصبی که از سوی [[سلطان حسین بایقرا|سلطان حسین میرزا]] به امیر علی‌شیر واگذار گردید می‌توان به تصدی مقام مهرداری، امارت دیوان اعلی<ref>خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین، مکارم الاخلاق: شرح احوال امیر علی‌شیر نوایی، مقدمه و تصحیح و تعلیق محمداکبر عشیق، تهران: میراث مکتوب، ۱۳۷۸ ص۹۰–۸۹.</ref> حکومت هرات<ref>نعمتی لیمایی، امیر. بررسی زندگی سیاسی و واکاوی کارنامه علمی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی امیر علی‌شیر نوایی، تهران: وزارت امور خارجه و مشهد: دانشگاه فردوسی، ۱۳۹۳، ص۴۳.</ref> و حکومت استرآباد.<ref>فرهانی منفرد، مهدی. پیوند سیاست و فرهنگ در عصر زوال تیموریان و ظهور صفویان، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۸۱، ص۱۸۸.</ref> اشاره داشت. با وجود این، گفتنی است امیر علی‌شیر بیشتر مایل بود تنها ندیم و مشاور سلطان باشد و بدین سبب به تقریب از پذیرش مناصب سیاسی گریزان بود. امیر علی‌شیر سرانجام به سال ۹۰۶ در شهر هرات درگذشت.<ref>خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین، مکارم الاخلاق: شرح احوال امیر علی‌شیر نوایی، مقدمه و تصحیح و تعلیق محمداکبر عشیق، تهران: میراث مکتوب، ۱۳۷۸ ص۱۶۲.</ref>
 
== مذهب ==
خط ۳۹:
# دیوان اشعار فارسی (دیوان فانی). ازجمله مشهورترین اشعار این دیوان مرثیه‌ای است که امیر علی‌شیر آن را در پی درگذشت مراد و دوست یکرنگ خویش، نورالدین عبدالرحمن جامی، سرود. سرآغاز این مرثیه چنین است: هر دم از انجم دهر جفایی دگر است / هر یک از انجم او داغ بلایی دگر است<ref>نوایی، امیرعلیشیر. دیوان امیر علی‌شیر نوایی، به اهتمام رکن الدین همایونفرخ، تهران: اساطیر، ۱۳۷۵، ص۳۱۹.</ref>
# سراج‌المسلمین. به ترکی
# مثنوی لسان‌الطیر. به ترکی. مشتمل بر سه هزار و پانصد بیت است. امیر علی‌شیر این مثنوی را به صورت ترجمه و نظیره‌ای بر کتاب مشهور منطق الطیر اثر عارف و شاعر پرآوازه قرن هفتم هجری، شیخ فریدالدین عطار نیشابوری، سروده استسروده‌است.<ref name="ReferenceA">نعمتی لیمایی، امیر. بررسی زندگی سیاسی و واکاوی کارنامه علمی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی امیر علی‌شیر نوایی، تهران: وزارت امور خارجه و مشهد: دانشگاه فردوسی، ۱۳۹۳، ص۱۹۷.</ref> گفتنی است لسان الطیر تنها اثر ترکی امیر علی‌شیر است که در آن به جای تخلص نوایی از تخلص فانی (تخلص او در اشعار فارسی) سود جسته شده‌است.<ref name="ReferenceA" />
# مجالس النفائس. به ترکی. تذکره‌ای است در شرح حال قریب به سیصد و پنجاه تن از بزرگان و شعرای معاصر خود و دو ترجمه آن در تهران به چاپ رسیده استرسیده‌است.<ref>نوایی، امیرعلیشیر. تذکره مجالس النفائس، به سعی و اهتمام علی اصغر حکمت، تهران: کتابخانه منوچهری، ۱۳۶۳.</ref>
# محاکمةاللغتین، به ترکی در مقایسهٔ دو زبان ترکی و فارسی<ref>نوایی، امیرعلیشیر. محاکمة اللغتین، تصحیح و ترجمه دکتر حسین محمدزاده صدیق، تبریز، نشر اختر، ۱۳۸۸.</ref>
# محبوب‌القلوب. به ترکی. امیر علی‌شیر در نگارش این کتاب پرحجم و سترگ که به نثر مسجع نوشته شده و از تکلف و تصنع نیز خارج نیست، از سبک سعدی در گلستان و جامی در بهارستان پیروی کرده و به گفته برخی پژوهندگان، انیس القلوب امیرخسرو دهلوی را نیز از نظر دور نداشته‌است.<ref>نعمتی لیمایی، امیر. بررسی زندگی سیاسی و واکاوی کارنامه علمی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی امیر علی‌شیر نوایی، تهران: وزارت امور خارجه و مشهد: دانشگاه فردوسی، ۱۳۹۳، ص۱۸۴.</ref>
خط ۴۹:
# حالات پهلوان محمد ابوسعید. به ترکی
# حالات سید حسن اردشیر. به ترکی
# [[مناجات امیرعلیشیر نوایی]]. به ترکی. برخی پژوهشگران بر آن باورند که این اثر رساله مستقلی نبوده، بلکه مقدمه ای است که امیرعلیشیر بر کلیات دیوان خود نگاشته استنگاشته‌است.<ref>نوایی، امیرعلیشیر. مناجات، ترجمه، مقدمه، توضیح و تحشیه دکتر امیر نعمتی لیمائی، تهران: انتشارات جنگل و دانشگاه عدالت، ۱۳۹۵،ص۵۱۳۹۵، ص۵</ref>
# میزان الاوزان. به ترکی.<ref>نوایی، امیرعلیشیر، میزان الاوزان، ترجمه و تصحیح حسین محمدزاده صدیق، تهران: تکدرخت، ۱۳۹۱</ref>
# رساله تیرانداختن. به ترکی<ref>نعمتی لیمایی، امیر. بررسی زندگی سیاسی و واکاوی کارنامه علمی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی امیر علی‌شیر نوایی، تهران: وزارت امور خارجه و مشهد: دانشگاه فردوسی، ۱۳۹۳، ص۱۸۲.</ref>
خط ۶۹:
# خلاصه عباسی/ محمه بن عبدالصبور خویی
# اللغه علی لسان نوایی/ نویسنده گمنام<ref>نعمتی لیمایی، امیر. بررسی زندگی سیاسی و واکاوی کارنامه علمی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی امیر علی‌شیر نوایی، تهران: وزارت امور خارجه و مشهد: دانشگاه فردوسی، ۱۳۹۳، ص۲۳۲–۲۲۹.</ref>
 
 
=== نمونه اشعار به [[زبان فارسی]] ===