در سال [[۱۵۱۷ (میلادی)|۱۵۱۷]] (احتمالاً در ماه اکتبر)، طبق رسوم [[دانشگاه]]ی آن دوره، به‌منظور ایجاد بحث، [[اعلامیه نود و پنج ماده‌ای مارتین لوتر|اعلامیه‌ای مبنی بر ۹۵ تز]] در زمینه کاربرد دریافت [[مالیات]] از طرف کلیسا و نقش [[پاپ]]، صادر کرد.<ref name=Brecht204>Brecht, Martin. ''Martin Luther''. tr. James L. Schaaf, Philadelphia: Fortress Press, 1985–93, 1:204–205.</ref> این اعلامیه که در افکارعمومی با اقبال و طرفداری از لوتر همراه بود، آغاز جنبش [[اصلاحات پروتستانی|اصلاحات (رفورماسیون)]] محسوب می‌شود. کلیسای رم، لوتر را [[کافر]] اعلام کرد و خواهان تحویل وی به رم و مجازات نامبرده شد. [[فریدریش سوم، امپراتور مقدس روم|فریدریش سوم]]، حاکم [[زاکسن|ساکسونی]] با [[سیاست]] بی‌طرفانه‌ای موفق شد که محاکمه و بازجوئی لوتر را از رم به [[آوگسبورگ|آگسبورگ]] منتقل کند و لوتر توسط نماینده پاپ، [[اسقف]] [[توماس کایتان]] بازجویی شد. لوتر از پس‌گرفتن نظرات خود سر باز زد و بازجویی بدون نتیجه ماند. حکمران نیز از تحویل لوتر به کلیسای رم خودداری نمود.
در مباحثه عقیدتی که در [[لایپزیگ|لایپزیک]] بین لوتر و استاد الهیات و مفسر [[انجیل]] یوهان اک (Johann Eck) انجام گرفت، لوتر درمقابلدر مقابل سؤالات، معصومیت پاپ را زیر سؤال برد.<ref>Marius, 87–89; Bainton, Mentor edition, 82.</ref> پاسخ شورای کلیسایی به گردن‌کشی لوتر، مصوبهٔ [[پاپ]] و حکم تبعید وی بود که نامبرده به‌جای رعایت مهلت شصت‌روزه، نامه‌ای به نجیب‌زادگان [[مسیحی]] [[ملت]] [[آلمان]] ارسال و مصوبهٔ پاپ را در برابر دروازه شهر ویتنبرگ همراه با رسالات احکام [[دین|شرعی]] به آتش کشید. با این عمل، جدائی لوتر از کلیسای رومی مسجل گردید. هم‌زمان با تاجگذاری [[کارل پنجم]] در شهر [[آخن]] به تاریخ [[۲۳ اکتبر]] [[۱۵۲۰ (میلادی)|۱۵۲۰]]، به لوتر اجازه داده‌شد که به منظور رعایت سلسله مراتب سلطنتی و دریافت مصونیت [[سیاسی]]، در مجلس حکومتی [[شهر]] [[ورمز]] برای پاسخ‌گویی به جرایمش، حاضر شود. در دو جلسه متوالی، مارتین لوتر از مواضع خود به‌ویژه در ارتباط با ''رسالات رفورماسیونی''، نامهٔ سرگشاده به «نجیب‌زادگان مسیحی ملت آلمان» و تشبیه مسؤلان کلیسای رم به زندان‌بانانِ [[بابل (دولت‌شهر)|بابیلون]] و نظریهٔ «[[آزادی]] یک انسان [[مسیحی]]»، دفاع نمود و هرگونه عقب‌نشینی از جایگاه عقیدتی خود را منتفی اعلام کرد. فرمان دادگاه علیه لوتر و طرف‌دارانش در سرتاسر منطقهٔ حکومتی آلمان رسمیت یافت و از آن پس زندگی لوتر در خطر قرار گرفت. فریدریش سوم برای خنثی کردن توطئه‌های احتمالی علیه لوتر، مخفیانه در راه بازگشت از وُرمز، دستور ربودن وی را صادر کرد. لوتر، به مدت ده ماه در [[وارتبورگ]] با نام مستعار زندگی می‌کرد. در این فرصت، مارتین لوتر ترجمهٔ «عهد جدید» را آغاز نمود و این کار را در مدت کوتاه یازده ماه به پایان رساند ''(از ماه مه [[۱۵۲۱ (میلادی)|۱۵۲۱]] تا مارس [[۱۵۲۲ (میلادی)|۱۵۲۲]])''.<ref>Letter of 7 March 1522. Schaff, Philip, [http://www.ccel.org/s/schaff/history/7_ch04.htm ''History of the Christian Church, Vol VII, Ch IV'']; Brecht, 2:57.</ref> در سال [[۱۵۲۵ (میلادی)|۱۵۲۵]] هم‌زمان با [[انقلاب دهقانی]] در آلمان، جنبش [[انسان‌گرایی|اومانیسم]] مسیحیان و نظرات آزادی‌خواهی درعملِ [[دسیدریوس اراسموس|اراسموس فن روتردام]]، همچنین جنبش تجددخواهی اسپیریتوالیسم که همگی از پشتیبانان لوتر بودند، مورد انتقاد وی قرار گرفتند و بدین ترتیب لوتر خط تمایزی بین خود و دیگران ترسیم نمود.<ref>Hughes, 51.</ref>
