روانشناسی محیطی: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
FreshmanBot (بحث | مشارکت‌ها) جز اصلاح فاصله مجازی + اصلاح نویسه با ویرایشگر خودکار فارسی |
Aghajanpour (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱:
هیچگاه، نظریه های طراحی، از یافته های رشته های دیگر، بی نیاز نبوده اند؛ به ویژه، در مورد ادعای طراحان، در زمینه اثر طراحی بر زندگی مردم. در این خصوص، نقش دیدگاه های فلسفی، قابل انکار نیست. ولی، برای رشد نظریه طراحی، کافی نیستند.
== تعریف ==▼
روانشناسی
روانشناسی محیطی حوزه‌ای است که تعریف آن به شکلی خاص و در قالب چند کلمه نمی‌گنجد. در واقع برخی روان شناسان عنوان داشته‌اند که تعریف آن غیرممکن است و گفته‌اند که روانشناسی محیطی اساساً هر چیزی است که روان شناسان محیطی انجام می دهند.<ref> Proshansky</ref> با این وجود، می‌توان چنین گفت که: روانشناسی محیطی رشته‌ای است که با تعاملات و روابط میان مردم و محیطشان سر و کار دارد.<ref>ٍ Environmental Psychology by Francis T. MC Andrew </ref>▼
== تاریخچه ==
[[انقلاب صنعتی]]، به عنوان محرکی نیرومند، با ایجاد نهادهای اقتصادی، اداری، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، ساختار شهرها را دگرگون کرد. بلکه تغییرات و تحولات شگرفی را در حیات اجتماعی شهر، به وجود آورد. بهرحال، شهرهای امروزی، با درهم شکستن بسیاری از سنت ها و ارزشهای گذشته، نه تنها، سنگ بنای اولیه جامعه، یعنی [[خانواده]] را نابود کرده است. بلکه، به رغم تماسهای فیزیکی نزدیک و صمیمانه میان افراد، روابط اجتماعی آنان را تضعیف کرده است. به قول پارک، پیشگام مطالعات مستقل جامعه شناسی شهری در [[آمریکا]]:<ref>شکیبامقدم، محمد، مدیریت سازمان های محلی و شهرداری ها، موسسه انتشاراتی میر، تهران، ۱۳۸۴، صص ۲۵۳ تا ۲۵۷</ref>
{{نقل قول|شهر، محل سکونت انسان های منجمدی است که بهم نزدیک هستند. اما، رابطه ای با یکدیگر ندارند.}}
صحبت در مورد آغاز روانشناسی محیطی به تبع تشریفات افتتاح‌کنندهٔ مرسوم در نخستین پژوهش‌های انجام گرفته در این حوزه، امری گمراه‌کننده است. معماران، جغرافی دانان و دانش مندان اجتماعی مدت زیادی است که به موضوعات مرتبط با رابطهٔ محیط و رفتار علاقه نشان می دهند و بسیاری از روان شناسان محیطی فعلی نیز می‌توانند رد ریشه‌های پژهشی خود را در کارهای صورت گرفته توسط چهره‌های نخستین روانشناسی بیابند.
برای نمونه، روان شناسان علاقه‌مند به ادراک محیطی به شدت تحت تأثیر نظریات نخستین ادراک [[گشتالت]] رشد یافته در [[آلمان]] توسط [[مکس ورتایمر]] (۱۹۴۳-۱۸۸۰)، [[ولفگانگ کهلر]] (۱۹۶۷-۱۸۸۷) و [[کورت کافکا]] (۱۹۴۱-۱۸۸۶) بوده‌اند.
▲== تعریف ==
معماری و دیگر رشته های علمی طراحی مرتبط با آن، مانند طراحی شهری، معماری منظر، طراحی داخلی و ... در کنار هم، طراحی محیط را بوجود می آورند.<ref>راپاپورت، آموس، ''فرهنگ، معماری و طراحی''، ص ۱۵</ref>معماری، تمام محیط بیرونی زندگی بشر را دربرمی گیرد. امروزه، این قلمرو، از [[شهرسازی]] گرفته تا معماری و [[طراحی صنعتی]]، تحت کنترل معماران است. این اندیشه که کار معماری، طراحی مصنوعات (ساختمان ها) است؛ در جامعه ای معنا دارد که تدارک سیمای شهر، تقسیم شده و سلسله مراتبی باشد. در این چشم انداز، روابط معماری و [[سیاست]]، باید که از بیخ و بن، دگرگون شود. معماری، بخشی از سیاست است.<ref>بنه ولو، لئونارد، ''آشنایی با تاریخ معماری''، ترجمه: دکتر علی محمد سادات افسری، ویراسته: دکتر رضا قیصریه، مرکز نشر دانشگاهی تهران، ۱۳۸۱، صص ۲۱۵ تا ۲۱۸.</ref>
''[[روانشناسی محیط]]'': «مطالعه روانشناختی رفتار، در محیط کالبدی زندگی روزمره» است.<ref>دکتر آقاجانپور، علی. ''روان شناسی محیط''. تهران: انتشارات سیمیا، ۱۳۹۷ خ.</ref>
موضوعات کارشده در حوزه روانشناسی محیط، شامل: نظریه [[ادراک]]، [[شناخت]]، [[روانشناسی اجتماعی]] و مطالعه [[فرهنگ]] است. واژگان '''رابطه انسان - محیط''' و '''روانشناسی محیط'''، بیشتر این زمینه ها را شامل می شوند؛ هرچند که روانشناسی محیط، بیشتر به همبستگی عضویت در گروه های اجتماعی و استفاده از الگوهای خاص محیط و ارزشگذاری آنها، مربوط است.
مطالعات سنتی روانشناسی، روی پدیده های فردی یا درون روانی محیط، متمرکز است و رفتار را در زمینه رابطه بین افراد یا حالات درونی فرد، تحلیل می کند. در مواردی، چون مطالعه ادراک که محیط کالبدی، درنظرگرفته می شود؛ بیشتر، مقیاس ملکولی (مثل طول موج نور) و مقیاس ریز رفتار انسان (مثل عکس العمل پوست در مقابل برق) مورد نظر است. در مواردی که مطالعات روانشناختی، از این الگوها، رهایی یافته و به مقیاس کلی تر محیط (مثل روانشناسی گشتالت) پرداخته اند؛ با تمام نکات مثبت و منفی، مورد استفاده طراحان قرار گرفته اند. در جامعه شناسی، به محیط کالبدی، به عنوان محیطی برای فرآیندهای گروهی، توجه کمی شده است. [[مکتب شیکاگو]]، در اکولوژی انسانی، مدعی ست که ماهیت کالبدی، اهمیت زیادی برای جامعه شناسان این مکتب، داشته است. بررسی دقیق تر، نشان می دهد که این ادعا «در هاله ای از ابهام رها شده» و در واقعیت، جایگاهی در برنامه پژوهشی مکتب شیکاگو نداشته است. هنگامی که [[مردم شناس]]، [[روانشناس]] یا [[جامعه شناس]]ی، راجع به آینده، اظهارنظری ارزشی کند؛ در واقع، بجای رفتارشناس، به [[برنامه ریز]]، تبدیل می شود. هر عملی که معمار، طراح منظر یا طراح شهری انجام می دهد؛ انتخاب آینده ای بجای آینده دیگر است.<ref>پرفسور لنگ، جان. ''آفرینش نظریه معماری (نقش علوم رفتاری در طراحی محیط)''. ترجمه: دکتر علیرضا عینی فر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ هشتم، ۱۳۹۴ خ.</ref>
▲روانشناسی محیطی حوزه‌ای است که تعریف آن به شکلی خاص و در قالب چند کلمه نمی‌گنجد. در واقع برخی روان شناسان عنوان داشته‌اند که تعریف آن غیرممکن است و گفته‌اند که روانشناسی محیطی اساساً هر چیزی است که روان شناسان محیطی انجام می دهند.<ref> Proshansky</ref> با این وجود، می‌توان چنین گفت که: روانشناسی محیطی رشته‌ای است که با تعاملات و روابط میان مردم و محیطشان سر و کار دارد.<ref>ٍ Environmental Psychology by Francis T. MC Andrew </ref>
== رفتارگرائی در معماری ==
[[انسان]]، برای ارضای [[نیاز]]های خود، در بستری از دگرگونی های معنایی ([[نماد]]ین)، [[اقتصاد]]ی، سیاسی و [[اجتماع]]ی، [[فضا]] را نیز، دگرگون می کند. این دگرگونی، از خلال [[فرآیند]] تخریب/ساختن، انجام می گیرد؛ بدین معنی که برای ساختن فضاهای جدید؛ همواره، نیاز اولیه ای به تخریب فضاهای پیشین، وجود دارد. این امر، چرخه ای بی پایان از تخریب ها و ساختن ها را به وجود می آورد که شاید، بتوان گفت که هرگز، متوقف نمی شود.
فضا، به گونه ای حیرت انگیز و با سازوکارهایی که گاه، کشف چند و چون آن ها، برای ما، ممکن نمی نماید؛ تمامی ابعاد زندگی انسانی را در خود جای داده و منتقل می کند. تحلیل فضا می تواند، همچون در نزد انسان شناسانی چون ادوارد ت. هال، از تحلیل فضاهای کالبدی و شخصی، آغاز شود و تا بزرگترین ابعاد فضایی در [[شهر]]، تداوم یابد. در این تحلیل ها، نباید که سهم سایر [[پارامتر]]ها را در شکل دادن به فضا و دگرگون ساختن بارهای معنایی آن، از یاد برد.<ref>فکوهی، ناصر، ''انسان شناسی شهری''، تهران: نشر نی، چاپ دوم، ۱۳۸۳ خ، صص ۳۲ و ۳۳.</ref>
معماری، به عنوان [[تصور]]، [[طراحی]]، [[درک]] و [[ساخت و ساز|ساختن]] (با توجه به شرایط)، تعریف می شود. این شرایط، ممکن است که در ذات خود، کاملاً عملکردی بوده یا به درجات متفاوتی، بازتاب شرایط [[اقتصاد|اقتصادی]]، [[سیاسی]] و [[اجتماع|اجتماعی]] [[پروژه]] باشند. انتظار ما از معماری، به عنوان یک هنر، چیزی بیش از پاسخگویی به [[برنامه|برنامه های]] عملکردی [[ساختمان]] است. تجلیات فیزیکی معماری، با فعالیت های انسانی، تطابق دارد و نحوه سازماندهی و انتظام فرم و [[فضا|فضاها]] در معماری، می تواند که تلاش ها را به ثمر رسانده، به استخراج پاسخ ها کمک کند و معانی را انتقال دهد.<ref>چینگ، فرانسیس دی. کی، ''معماری: فرم، فضا و نظم''، ص یازده</ref>
هریک از ما، دانشجوی علوم رفتاری هستیم. همواره، از نخستین سال های [[زندگی]]، نظاره گر کارهای دیگران بوده؛ کوشیده ایم تا آنچه که مشاهده می کنیم را تفسیر نماییم. در سراسر زندگی؛ فرد، مشغول مطالعه دیگران است.
انسان، شیوه رفتار دیگران را تعمیم می دهد تا بتواند، آنچه که انجام خواهند داد را پیش بینی و توجیه کند. [[رفتار]]، امری تصادفی نیست؛ بلکه معلول است و در جهتی میل می کند که فرد (بر اساس منافعش)، آن را باور دارد. بدیهی ست که افراد، با هم متفاوت اند. افرادی که در وضعیت یکسان، قرار گیرند؛ کار مشابهی، نخواهند کرد. ولی، ثبات رویه، منشأ رفتار همه افراد است.
[[علوم رفتاری]]، واژه ای کلی ست که معمولاً، شامل [[مردم شناسی]]، [[جامعه شناسی]]، [[روانشناسی]] و [[اقتصاد]] و [[علوم سیاسی]] و مباحث میان رشته ای بیا آنها، مانند [[روانشناسی اجتماعی]] می شود.<ref>دکتر آقاجانپور، علی. ''روان شناسی محیط''. تهران: انتشارات سیمیا، ۱۳۹۷ خ.</ref>
رفتارگرایی، مکتبی در [[روانشناسی]] است که اعتقاد دارد برایِ شناختِ یک موجودِ زنده، نیازی به بررسی حالت‌هایِ درونیِ او (مثلِ فکر کردن) نیست و تنها بررسیِ محرک‌های خارجی و رفتارهایِ بیرونیِ آن موجود (همانندِ گریه کردن) کافی است. این مکتب، در نیمه‌یِ ابتداییِ قرنِ ۲۰م، یکی از تاثیرگذارترین قطب‌هایِ روان‌شناسیِ جهان بود و علاوه بر آن، بر [[فلسفه ذهن|فلسفهٔ ذهن]]، [[زبان‌شناسی]] و [[فلسفه علم|فلسفهٔ علمِ]] آن دوران نیز تأثیری بسیار عمیق و ژرف گذاشته بود.<ref>{{یادکرد-ویکی |پیوند=http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Behaviorism&oldid=466290606 |عنوان=Behaviorism |زبان=انگلیسی |بازیابی=۱۷ دسامبر ۲۰۱۱}}</ref>
هرگاه که طراحان، برای مردمی با الگوهای رفتاری و دیدگاه های ارزشی متفاوت، طراحی کرده اند؛ در درک اثر طراحی بر زندگی مردم به نتایج اشتباهی رسیده اند. [[علوم رفتاری]]، به رشد نظریه های اثباتی و درک نظریه های هنجاری کمک زیادی می کنند.<ref>پرفسور لنگ، جان. ''آفرینش نظریه معماری (نقش علوم رفتاری در طراحی محیط)''. ترجمه: دکتر علیرضا عینی فر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ هشتم، ۱۳۹۴ خ.</ref>
== پانویس ==
| |||