زیست‌شناسی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
FreshmanBot (بحث | مشارکت‌ها)
جز اصلاح فاصله مجازی + اصلاح نویسه با ویرایشگر خودکار فارسی
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۶:
* پایین: [[سوسک جالوت]] و [[سرخس درختی]].
|}
'''زیست‌شناسی''' یا '''بیولوژی''' از [[علوم طبیعی]] و [[دانش]] مربوط به کاوش دربارهٔ جانداران است. این دانش به بررسی ویژگی‌ها و رفتار [[سازواره]]‌ها، چگونگی پیدایش [[گونه (زیست‌شناسی)|گونه]]‌ها و افراد (کاهش گرایی)، و نیز به بررسی [[تعامل]] جانداران با یکدیگر و محیط پیرامونشان می‌پردازد. (زیست‌شناسی سیستم‌ها) زیست‌شناسی شامل موضوعات گسترده ایست که دارای تقسیم‌بندی بسیاری از مباحث و رشته‌های مختلف است. از جمله مهم‌ترین موضوعات آن عبارت از پنج اصل به هم وابسته است که می‌توان آن‌ها را اساس زیست‌شناسی مدرن نامید:<ref name="avila_biology">{{cite book |author=Avila, Vernon L. |title=Biology: Investigating life on earth |publisher=Jones and Bartlett |location=Boston |year=۱۹۹۵1995 |pages=۱۱–۱۸11–18|isbn=۰0-۸۶۷۲۰86720-۹۴۲942-۹9 |oclc= |doi= |accessdate=}}</ref>
# سلول‌ها به عنوان واحد اصلی [[حیات]] هستند. (نظریه یاخته)
# گونه‌های جدید و صفات موروثی، محصول [[فرگشت]] هستند.
خط ۲۷:
== تاریخچه ==
{{Main|تاریخ زیست‌شناسی}}
[[پرونده:Tree of life by Haeckel.jpg|بندانگشتی|چپ|درخت حیات [[ارنست هکل]] به سال ۱۸۷۹1879]]
 
اصطلاح بیولوژی {{به فرانسوی|Biologie|بیولوژی}}{{به انگلیسی|Biology|بایالوجی}} از واژه [[زبان یونانی|یونانی]] βίος- ''بیوس'' «به معنی زندگی»، و پسوند λογία- ''لوژیا'' «به معنی مطالعه چیزی»، مشتق شده‌است. این واژه در آلمان در اوایل سال ۱۷۹۱1791 ممکن است از [[پسین‌سازی]] واژه قدیمی‌تر ''دوزیستان‌شناسی'' با حذف واژه دوزیستان، به وجود آمده باشد.
 
فرم [[زبان لاتین|لاتین]] این اصطلاح نخستین بار در ۱۷۳۶1736 زمانی که [[کارل لینه]]، از واژه biologi در کتاب Bibliotheca botanica خود استفاده کرد، ظاهر شده‌است.
 
اگرچه زیست‌شناسی در قالب مدرن خود پیشرفت‌های بسیاری یافته‌است، اما علوم مرتبط و وابسته به آن، از زمان‌های قدیم مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. فلسفه طبیعی در اوایل تمدن‌های باستانی [[میان‌رودان]]، [[مصر باستان|مصر]]، [[شبه‌قاره هند]] و [[چین]] مورد مطالعه قرار گرفت. با این حال، ریشه‌های زیست‌شناسی مدرن و گرایش به مطالعه طبیعت اغلب به [[یونان باستان]] برمی‌گردد.<ref>Magner, ''A History of the Life Sciences''</ref> در حالی که مطالعه رسمی پزشکی به [[بقراط]] (حدود ۴۶۰460 سال قبل از میلاد – حدود ۳۷۰370 سال قبل از میلاد) برمی گردد، اما [[ارسطو]] (۳۲۲322 سال قبل از میلاد – ۳۸۴384 پیش از میلاد) گسترده‌ترین سهم را برای توسعه زیست‌شناسی به کار گرفت. نقش برجسته او در تاریخچه جانوران و کارهای دیگری با تکیه بر طبیعت‌گرایی، و فعالیت‌های تجربی دیگری که بر روی علت و معلولی زیستی و تنوع زندگی متمرکز بود، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. [[ثئوفراستوس]] جانشین ارسطو در [[لیسه (آموزش)|لیسه]]، سلسله کتاب‌هایی در زمینه گیاه‌شناسی نوشت که تا به امروز سالم مانده‌اند و به عنوان مهم‌ترین سهم از دوران باستان و حتی [[قرون وسطی]] از علوم گیاهی به حساب می‌آید.
 
دانشمندان قرون وسطی جهان [[اسلام]] که در مورد زیست‌شناسی کتاب نوشته‌اند شامل [[جاحظ]] (۸۶۹–۷۸۱869–781)، [[ابوحنیفه دینوری]] (۸۹۶–۸۲۸896–828)، که در مورد گیاه‌شناسی کتاب نوشته‌است،<ref name=Fahd-815>{{Cite journal|last=Fahd|first=Toufic|contribution=Botany and agriculture|page=815|ref=harv}}, in {{Cite book |last1=Morelon |first1=Régis |last2=Rashed |first2=Roshdi |year=1996 |title=[[Encyclopedia of the History of Arabic Science]] |volume=3 |publisher=[[روتلج|Routledge]] |isbn=0-415-12410-7}}</ref> و [[رازی]] (۹۲۵–۸۶۵925–865) که در مورد [[کالبدشناسی]] و [[فیزیولوژی]] کتاب نوشته‌است، می‌باشند. دانش پزشکی با تحقیقات دانشمندان اسلامی در مورد سنت‌های فیلسوف یونانی، به خوبی مطالعه شده‌است، در حالیکه تاریخ طبیعی، تفکر ارسطو را به خصوص در حفظ سلسله مراتب ثابت زندگی، به شدت جذب کرده بود.
 
زیست‌شناسی با ساخت [[میکروسکوپ]] [[آنتونی وان لیوون هوک]]، شروع به رشد و پیشرفت سریع کرد. این‌گونه بود که دانشمندان [[اسپرم]]، [[باکتری]]، [[مژه‌داران]] و تنوع زندگی میکروسکوپی را کشف کردند. تحقیقات انجام شده توسط [[یان سوامردام]] منجر به اطلاعات جدید در [[حشره‌شناسی]] شده و به توسعه روش‌های اساسی [[کالبدشکافی]] میکروسکوپی و [[رنگ‌آمیزی]] کمک بسیاری کرده‌است.<ref>{{cite book|author=Magner, Lois N. |title=A History of the Life Sciences, Revised and Expanded|url=http://books.google.com/books?id=YKJ6gVYbrGwC|year=2002|publisher=CRC Press|isbn=978-0-203-91100-6|pages= 133–144}}</ref>
 
پیشرفت در تکنیک‌های [[میکروسکوپی]] تأثیر بسیاری در تفکرات زیست‌شناسی داشت. در آغاز سده ۱۹،19، تعدادی از زیست‌شناسان به اهمیت سلول اشاره کردند. سپس، در ۱۸۳۸،1838، [[ماتیاس یاکوب اشلایدن|اشلایدن]] و [[تئودور شوان]] شروع به ترویج ایده‌های کنونی جهانی کردند که شامل این موارد بودند: (۱1) واحد اصلی موجودات زنده سلول می‌باشد و (۲2) سلول‌های هر موجود تمام ویژگی‌های زندگی را دارد، اگرچه آن‌ها با این ایده مخالف بودند که (۳3) همه سلول‌ها از تقسیم دیگر سلول‌ها به وجود می‌آیند. به لطف کارهای [[روبرت ریماک]] و [[رودولف فیرخو]]، در ۱۸۶۰1860 بیشتر زیست‌شناسان همه سه اصلی را که به عنوان [[نظریه یاخته]] شناخته می‌شد، قبول کردند.<ref>[[Jan Sapp|Sapp, Jan]] (2003) ''Genesis: The Evolution of Biology'', Ch. 7. Oxford University Press: New York. {{ISBN|0-19-515618-8|en}}</ref><ref>Coleman, William (1977) ''Biology in the Nineteenth Century: Problems of Form, Function, and Transformation'', Ch. 2. Cambridge University Press: New York. ISBN 0-521-29293-X</ref>
 
در همین هنگام، طبقه‌بندی موجودات زنده و رده‌بندی آن‌ها عامل تمرکز تاریخ‌دانان طبیعی شد. [[کارل لینه]]، طبقه‌بندی اساسی برای جهان طبیعی را در سال ۱۷۳۵1735 (گونه‌هایی که تا آن زمان شناخته شده بودند) منتشر کرد، و در سال‌های ۱۷۵۰1750 نام‌های علمی را برای تمام گونه‌های خود معرفی کرد.<ref>Mayr, ''The Growth of Biological Thought'', chapter 4</ref> [[ژرژ-لوئی لکرک کنت دو بوفون]]، جانوران را به عنوان طبقه‌بندی‌های مصنوعی و گونه‌های زنده را به عنوان تطبیق‌پذیر معرفی کرد – حتی پیشنهاد داد که آن‌ها احتمالاً از [[نسب مشترک]] هستند. اگرچه او با فرگشت مخالف بود، بوفون یک چهره کلیدی در [[تاریخچه اندیشه فرگشتی]] بود چرا که کارهایش بعدها بر نظریه‌های فرگشتی [[لامارک]] و [[داروین]] تأثیر گذاشت.<ref>Mayr, ''The Growth of Biological Thought'', chapter 7</ref>
 
آغاز جدی اندیشه فرگشتی با آثار [[ژان-باپتیست لامارک]] می‌باشد، که برای نخستین بار یک نظریه منسجم از فرگشت را ارائه کرد.<ref name="Gould 2002 187">[[استیون جی گولد|Gould, Stephen Jay]]. ''The Structure of Evolutionary Theory''. The Belknap Press of Harvard University Press: Cambridge, 2002. {{ISBN|0-674-00613-5|en}}. p. 187.</ref> او فرض کرد که فرگشت نتیجه فشارهای محیطی بر ویژگی‌های جانوران می‌باشد، به این معنی که هرچه یک عضو بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد، پیچیده‌تر و کارآمدتر می‌شود، بنابراین جانور با محیط خود [[سازگاری (زیست‌شناسی)|سازگار]] می‌شود. لامارک اعتقاد داشت که این صفات به دست آمده می‌تواند به فرزندان منتقل شود، و آن‌ها را کامل کرده و توسعه دهد.<ref name=Lam1914>[[#Lamarck1914|Lamarck (1914)]]</ref> با این حال، این زیست‌شناس بریتانیایی [[چارلز داروین]] بود که روش‌های جغرافیایی زیستی [[الکساندر فون هومبولت|هومبولت]]، زمین‌شناسی مبتنی بر شکل‌گیری یکتای [[چارلز لایل]]، نوشته‌های رشد جمعیت [[رابرت مالتوس]]، و تخصص ریخت‌شناسی و مشاهدات طبیعی خود را ترکیب کرد، و با موفقیت نظریه فرگشت بر پایه سازوکار [[انتخاب طبیعی]] را ارائه داد. دلایل و شواهد مشابه نیز، [[آلفرد راسل والاس]] را به‌طور مستقل به همان نتایج رسانید.<ref>Mayr, ''The Growth of Biological Thought'', chapter 10: "Darwin's evidence for evolution and common descent"; and chapter 11: "The causation of evolution: natural selection"</ref><ref>{{cite book|author=Larson, Edward J. |title=Evolution: The Remarkable History of a Scientific Theory|url=http://books.google.com/books?id=xzLRvxlJhzkC|year=2006|publisher=Random House Publishing Group|isbn=978-1-58836-538-5|chapter=Ch. 3}}</ref> هرچند که این موضوع باعث بحث فراوان شد (که تا امروز نیز ادامه دارد)، اما نگرهٔ داروین به سرعت از طریق جامعه علمی گسترش یافته و به زودی به یک اصل مرکزی در سرعت توسعه علم زیست‌شناسی تبدیل شد.
 
کشف دلیل فیزیکی روی دادن وراثت هم‌زمان با کشف اصول فرگشتی و [[ژنتیک جمعیت]] شد. در سال‌های ۱۹۴۰1940 و اوایل سال‌های ۱۹۵۰،1950، آزمایش‌ها به [[دی ان ای]] به عنوان بخشی از [[کروموزوم]] اشاره کردند که واحدهای صفاتی را حمل می‌کنند که به نام [[ژن]] شناخته می‌شوند. تمرکز بر روی انواع جدیدی از مدل‌های موجودات زنده مانند [[ویروس]]‌ها و [[باکتری]]‌ها، همراه با کشف ساختار مارپیچ دو رشته‌ای دی ان ای در ۱۹۵۳،1953، راه را برگزار به [[ژنتیک مولکولی]] باز کردند. از سال‌های ۱۹۵۰1950 تا زمان حال، زیست‌شناسی در حوزه مولکولی بسیاری گسترده شده‌است. [[رمز ژنتیکی]] توسط [[هار گوبیند کورانا]]، [[رابرت دبلیو. هالی]] و [[مارشال وارن نایرنبرگ]] بعد از درک اینکه دی ان ای از واحدهایی به نام [[رمز ژنتیکی|کودون]] تشکیل شده‌است، شکسته شد. در نهایت، [[پروژه ژنوم انسان]] در سال ۱۹۹۰1990 با هدف ترسیم نقشه ژنتیکی انسان به‌طور کلی راه‌اندازی شد. این پروژه در اصل در سال ۲۰۰۳2003 تکمیل شد، و تجزیه و تحلیل بیشتر آن هنوز در حال انتشار است.<ref>{{cite news | url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/2940601.stm | title=BBC NEWS &#124; Science/Nature &#124; Human genome finally complete | accessdate=2006-07-22 | date=2003-04-14 | work=BBC News | first=Ivan | last=Noble}}</ref> پروژه ژنوم انسان نخستین تلاش جهانی در ترکیب دانش زیست‌شناسی عملکردی، با تعریف مولکولی برای توضیح چگونگی کارکرد بدن انسان و دیگر موجودات بود.
 
== مبانی زیست‌شناسی مدرن ==
خط ۶۲:
{{Main|تکامل}}
 
مفهوم سازماندهی مرکزی در زیست‌شناسی این است که تغییر و توسعه در زندگی در طول فرگشت اتفاق می‌افتد، و تمام موجودات زنده شناخته شده [[نسب مشترک]] دارند. نظریه فرگشت ادعا می‌کند که تمام موجودات زنده روی زمین، موجودات زنده و منقرض شده، از یک نیای مشترک یا یک [[خزانه ژنی]] نیایی به وجود آمده‌اند. این باور وجود دارد که آخرین نیای مشترک تمام موجودات زنده حدود ۳٫۵3٫5 میلیارد سال پیش ظاهر شده‌است. هر چند که فسیل‌هایی از مولکول‌های آلی مربوط به ۳3 میلیارد و ۸۵۰850 میلیون سال پیش کشف شده‌است.<ref>{{cite book | title = Life Evolving: Molecules, Mind, and Meaning | author = De Duve, Christian | location = New York | publisher = Oxford University Press | year = 2002| page = 44 | isbn = 0-19-515605-6}}</ref> به‌طور کلی زیست‌شناسان حضور همه‌جانبه و جهانی [[رمز ژنتیکی]] را به عنوان شاهد قطعی در حمایت از نظریه نیای مشترک جهانی برای همه باکتری‌ها، آرکی باکتری‌ها ([[باستانیان]]) و [[یوکاریوت]]‌ها در نظر می‌گیرند ([[پیدایش حیات]] را ببینید).
 
معرفی در واژه‌نامه علمی توسط [[ژان-باتیست لامارک]] در ۱۸۰۹،1809، نظریه فرگشت تدریجی توسط [[چارلز داروین]] ۵۰50 سال بعد به عنوان مدل علمی، زمانی که او نیروی محرکه را بیان می‌کرد، ایجاد شد: انتخاب طبیعی.<ref>[http://darwin-online.org.uk/biography.html The Complete Works of Darwin Online – Biography.] ''darwin-online.org.uk''. Retrieved on 2006-12-15</ref><ref>{{cite journal|url=http://www.phil.vt.edu/Burian/NothingInBiolChFina.pdf |last1 = Dobzhansky |first1 = T. |year = 1973 |title = Nothing in biology makes sense except in the light of evolution |journal = The American Biology Teacher |volume = 35 |issue = 3 |pages = 125–129 |doi=10.2307/4444260}}</ref> ([[آلفرد راسل والاس]] به عنوان همکار کاشف، زمانی که به تحقیق و پژوهش مفهوم تکامل کمک می‌کرد، شناخته شد).<ref>Shermer p. 149.</ref> در حال حاضر، فرگشت برای توضیح تغییرات بزرگ یافته شده بر روی زمین استفاده می‌شود.
 
نظریه داروین بیان می‌کند که گونه‌ها و نژادها در طول فرایندهای [[انتخاب طبیعی]] و [[انتخاب مصنوعی]] یا [[پرورش انتخابی]] توسعه یافته‌اند.<ref>Darwin, Charles (1859). ''On the Origin of Species'', John Murray.</ref> [[رانش ژن]] به عنوان یک مکانیسم اضافی از توسعه تکاملی در [[سنتز مدرن]] نظریه بیان می‌شود.<ref name = GGS>{{Cite book | last = Simpson | first = George Gaylord | author-link = George Gaylord Simpson | year = 1967 | title = The Meaning of Evolution | publisher = Yale University Press | edition = Second | isbn = 0-300-00952-6}}</ref>
خط ۱۱۸:
[[پژوهش‌های تکاملی]] به اصل و نسب گونه‌ها علاقه‌مند است، و در طول زمان تغییر می‌کند، و شامل دانشمندان بسیاری از رشته‌های طبقه‌بندی می‌باشد. به عنوان مثال، به‌طور کلی شامل دانشمندانی می‌شود که آموزش ویژه‌ای در مورد [[ارگانیسم]]‌های خاص دیده‌اند از جمله [[پستاندارشناسی]]، [[پرنده‌شناسی]]، [[گیاه‌شناسی]]، یا [[خزنده‌شناسی]]، اما از آن ارگانیسم‌ها به عنوان سیستم‌هایی برای پاسخگویی به سوالات اصلی دربارهٔ تکامل استفاده می‌کنند.
 
زیست‌شناسی تکاملی تاحدودی بر اساس [[دیرینه‌شناسی]] می‌باشد، که با استفاده از [[فسیل|سنگواره‌ها]] به پرسش‌هایی در مورد حالت و سرعت تکامل،<ref name=Jablonski>{{cite journal |author=Jablonski D |title=The future of the fossil record |journal=Science |volume=284 |issue=5423 |pages=2114–16 |year=1999 |pmid=10381868 |doi=10.1126/science.284.5423.2114}}</ref> و تا حدی بر تحولاتی در زمینه [[ژنتیک جمعیت]] پاسخ می‌دهد.<ref>[[John H. Gillespie|Gillespie, John H.]] (1998) ''Population Genetics: A Concise Guide'', Johns Hopkins Press. {{ISBN|0-8018-5755-4|en}}.</ref> در سال‌های ۱۹۸۰،1980، [[زیست‌شناسی رشد]]، با حذف اولیه از [[سنتز مدرن]]، از طریق مطالعه [[زیست‌شناسی رشد تکاملی]]، دوباره وارد زیست‌شناسی تکاملی شد.<ref>Vassiliki Betta Smocovitis (1996) ''Unifiying Biology: the evolutionary synthesis and evolutionary biology''. Princeton University Press. ISBN 0-691-03343-9.</ref> رشته‌های مرتبط که اغلب بخشی از زیست‌شناسی تکاملی در نظر گرفته می‌شوند [[تبارزایش]]، [[سامانه‌شناسی]] و [[آرایه‌شناسی]] می‌باشند.
 
=== سامانه‌شناسی ===
خط ۲۵۵:
* Biology: Concepts and Connections by Neil A. Campbell, Jane B. Reece, Martha R. Taylor and Eric J. Simon, Publisher: Benjamin Cummings, 2008
* Biology by Peter Raven, George Johnson, Kenneth Mason, and Jonathan Losos, Publisher: McGraw-Hill Science, 2007
{{پانویس|۲2}}
{{پایان چپ‌چین}}
{{زیست‌شناسی}}