سیاه‌چاله کلان‌جرم: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سیاه‌چاله کلان جرم''' بزرگترین نوع [[سیاه‌چاله]] در [[کهکشان|کهکشان‌هاست]] که گمان می‌رود در مرکز تقریباً همه کهکشان‌ها من‌جمله [[کهکشان راه شیری]]<ref>{{cite journal

|arxiv = astro-ph/0210426 |bibcode = 2002Natur.419..694S}}</ref>([[کمان ای*]] با جرم سه میلیون [[جرم خورشیدی]]<ref name="Springer" />) نیز یافت شود<ref>{{Cite journal

|bibcode = 1993ARA&A..31..473A}}</ref><ref>{{Cite journal

|arxiv = astro-ph/9506063 |bibcode = 1995PASP..107..803U}}</ref> که دارای جرمی معادل صدها هزار تا چندین میلیارد برابر [[جرم خورشید]] هستند. این سیاه‌چاله‌ها پر [[جرم (فیزیک)|جرم‌ترین]] نوع سیاه‌چاله‌ها هستند و [[گرانش]] بسیار زیادی دارند که در [[جهان]] بی نظیر است.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.iasa.ir/IASA%20Project/IASA/Cosmology3.htm| عنوان =طبقه بندی طبقه‌بندی سیاه چاله| ناشر = وبگاه آکادمی علوم فضایی ایران}}</ref> همچنین تصور می‌رود که [[مرکز کهکشان]] [[ان‌جی‌سی ۴۲۶۱]] سیاه‌چاله‌ای کلان‌جرم با ۴۰۰ میلیون جرم خورشید باشد.

یکی از تفاوت‌های اصلی این سیاه‌چاله [[چگالی]] کمتر آن‌هاست. چگالی سیاه‌چاله‌ها جرم آن تقسیم بر حجم ناشی از [[شعاع شوارتزشیلد]] است. این مقدار می‌تواند کمتر از چگالی [[آب]] باشد.<ref name="CMS1999">{{Cite journal|last1=Celotti |first1=A. |last2=Miller |first2=J.C. |last3=Sciama |first3=D.W. |title= Astrophysical evidence for the existence of black holes |year=۱۹۹۹|pages=A3–A21|issue=12A |journal=Class. Quant. Grav. |volume=۱۶ |arxiv=astro-ph/9912186 |doi = 10.1088/0264-9381/16/12A/301| ref=harv}}</ref> علت آن این است که شعاع شوارتزشیلد سیاهچاله به طوربه‌طور خطی با جرم افزایش می‌یابد پس می‌توان آن را به صورت زیر نوشت:

که در آن R، شعاع سیاه‌چاله، M، جرم آن و k ضریب تناسب است.است؛ و بنابرین داریم:

جرم این سیاه‌چاله‌ها به خاطر بلعیدن اجرام دور خود همواره افزایش می‌یابد و این بلعیدن موجب فعال شدن ظاهر مرکز سیاه‌چاله در [[طیف الکترومغناطیسی]] و مخصوصامخصوصاً انرژی بالا می‌شود به همین دلیل تصور می‌رود این سیاه‌چاله مسئول فعالیت قوی [[اختروش|اختروش‌ها]]‌ها باشند.<ref>{{یادکرد کتاب | عنوان=Oxford Dictionary of Astronomy | ناشر=[[انتشارات دانشگاه اکسفورد|Oxford University Press]] | نویسنده=Ridpath, Ian | پیوند نویسنده=ایان ردپیت | سال=۲۰۱۰ | isbn=۹۷۸-۰-۱۹-۹۲۱۴۹۳-۸ | صفحات=۴۸۴}}</ref> درخشندگی سیاه‌چاله‌های کلان‌جرم در اختروش‌ها بین ده تا صدبرابر درخشندگی بقیه اختروش است.<ref name="Springer">{{یادکرد کتاب | زبان=English | سال=۲۰۱۰ | شابک=۹۷۸-۱-۴۴۱۹-۰۸۶۷-۴ | عنوان=Mystries of Galaxy Formation | تاریخ بازبینی=۲۹ مه ۲۰۱۲ | ترجمه عنوان=رازهای تشکیل کهکشان | فصل=The origins of black holes | ناشر=[[اشپرینگر|Springer]] | نام=Françoise | نام خانوادگی=Combes | صفحه=۶۹-۷۰۶۹–۷۰}}</ref> همچنین تصور بر این است که [[هسته کهکشانی فعال]] (AGN) نیز سیاه‌چاله باشد.<ref name="Springer" />

ستاره‌شناسان معتقدند که [[کهکشان راه شیری]] در مرکز خود یعنی، ۲۶٬۰۰۰ [[سال نوری]] از [[منظومه شمسی]],، یک سیاه‌چاله کلان‌جرم دارد. این ناحیه [[کمان ای*]] نامیده می‌شود<ref name="Henderson">{{یادکرد خبر|url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/uk/science/article5316001.ece|title=Astronomers confirm black hole at the heart of the Milky Way|last=Henderson|first=Mark|date=December 9, 2008 |publisher= Times Online|accessdate=۲۰۰۹-۰۵-۱۷|location=London}}</ref> دلیل بیان شده این است:

* [[ستاره اس۲]] در یک مسیر [[بیضی]] با [[تناوب مداری]] ۱۵٫۲ سال [[اوج و حضیض|حضیض]] (نزدیک‌ترین فاصله) ۱۷ ساعت نوری ({{val|1.8|e=13|u=m}} یا 120 AU) از مرکز کهکشان می‌گذرد.<ref>{{یادکرد ژورنال|first=R. |last=Schödel |coauthors=et. al. |date=17 October 2002 |title=A star in a 15.2-year orbit around the supermassive black hole at the centre of the Milky Way |journal=Nature |volume=۴۱۹ |issue= ۶۹۰۸|pages=۶۹۴–۶۹۶ | doi= 10.1038/nature01121 |arxiv=astro-ph/0210426 |pmid=۱۲۳۸۴۶۹۰|bibcode = 2002Natur.419..694S}}</ref>

* اندازه این جرم مرکزی وضوحاًًوضوحاً باید کمتر از ۱۷ ساعت نوری باشد و گرنه ستاره اس۲ با آن برخورد می‌کند یا به خاطر [[نیروی تیدال]] تکه‌تکه می‌شد. در واقع در مشاهدات جدید<ref>{{یادکرد ژورنال|last=Ghez |first=A. M. |authorlink=Andrea Ghez |coauthors=Salim, S. ; Hornstein, S. D. ; Tanner, A. ; Lu, J. R. ; Morris, M. ; Becklin, E. E. ; Duchêne, G. |title=Stellar Orbits around the Galactic Center Black Hole |journal=The Astrophysical Journal |volume=۶۲۰ |issue=۲ |pages=۷۴۴–۷۵۷ |year=۲۰۰۵ |month=May |arxiv=astro-ph/0306130 |doi=۱۰٫۱۰۸۶/۴۲۷۱۷۵|bibcode = 2005ApJ...620..744G}}</ref> نشان می‌دهد که این شعاع نباید بیشتر ۶٫۲۵ ساعت نوری یعنی به اندازه قطر مدار اورانوس باشد.

[[موسسهمؤسسه ماکس پلانک برای فیزیک فراستاره‌ای]] و گروه مرکز کهکشان [[دانشگاه کالیفرنیا، لس‌آنجلس]]<ref>[http://www.astro.ucla.edu/~ghezgroup/gc/ UCLA Galactic Center Group<!-- Bot generated title -->]</ref> قوی‌ترین مدارک برای بیان این که ناحیه کمان ای* یک سیاه‌چاله کلان‌جرم است ارائه کرده‌اند،<ref name="Henderson" /> اطلاعات آنها بر اساس مشاهدات [[رصدخانه جنوبی اروپا]]<ref>[http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2002/pr-17-02.html ESO - 2002<!-- Bot generated title -->]</ref> و [[تلسکوپ کک]] است.<ref>[http://www.keckobservatory.org/news/old_pages/andreaghez.html W. M. Keck Observatory<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> محاسبات نشان می‌دهد که جرم کمان ای* تقریباً برابر ۴٫۱ میلیون جرم خورشید،<ref>[https://archive.is/20120910010925/www.skyandtelescope.com/news/27621359.html Milky Way's Central Monster Measured - News from Sky & Telescope - SkyandTelescope.com<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> یا حدود ۸٫۲{{e|۳۶}} kg است.