ربع نیشابور: تفاوت میان نسخه‌ها

این ناحیه یا بخشی از آن، در دوران پیش از اسلام [[ابرشهر]] نام داشت و یکی از مناطق ایران‌زمین در دوران هخامشیان، سلوکیان و اشکانیان بوده‌است.<ref>{{یادکرد |نویسنده=بهزاد نعمتی |مقاله= نام‌شناخت؛ ابرشهر، نیشابور |نشریه= خراسان‌پژوهی |تاریخ= سال اول، پاییز و زمستان ١٣٧٧ |شماره=شماره ٢ |صفحه= ص١٩٣}}</ref> در دوره [[شاهنشاهی اشکانی|پارتیان]] (اشکانیان)، ناحیه [[ریوند (ربع)|رِیوَند]] [[رئونت|نیشابور]] یکی از نیایشگاه‌ها و زیارتگاه‌های مشهور ایران باستان به شماربه‌شمار می‌آمد و آتشکده [[آذربرزین مهر]] که در نزد پارت‌ها احترام بخصوصی داشت، در [[ریوند (کوه)|کوه رِیوَند]] جای داشت و وجود این آتشکده، زائران بی‌شماری را در سرتاسر دوره پارتی به این منطقه می‌کشانید.<ref>{{یادکرد |کتاب= زردشتیان؛ باورها و آداب دینی‌آن‌ها |نویسنده= مری بویس| مترجم= ترجمه عسگر بهرامی |ناشر= انتشارات ققنوس |شهر=تهران |سال= ١٣٨٩ |صفحه= ص١١٧}}</ref> ابرشهر، در طی دوران اشکانی، رونقی فراوان یافت؛ چنان‌که در پایان عهد اشکانیان و آغاز روزگار ساسانیان، منطقه‌ای شناخته شده بود.<ref name="ReferenceA">{{یادکرد |کتاب= دانشنامه ایران |ناشر= مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی |شهر=تهران |سال= ١٣٨٤ |صفحه= ص١١١}}</ref>

در دوره [[شاهنشاهی ساسانی|ساسانیان]]؛ [[خراسان]]، یکی از چهار استان مهم کشور به شماربه‌شمار می‌آمد؛ این استان، به چهار بخش تقسیم می‌شد و این بخش‌ها عبارت بودند از: [[ربع مرو|مرو]]، نیشابور، [[ربع هرات|هرات]] و [[ربع بلخ|بلخ]].<ref>{{یادکرد |کتاب= تاریخ سیاسی و اجتماعی خراسان در آغاز حکومت عباسیان|نویسنده= دانیل آل آلتون |مترجم= مسعود رجب‌نیا |ناشر= شرکت سهامی انتشار |شهر=تهران |سال= ١٣٦٧ |صفحه= ص١٢}}</ref> از دوره ساسانیان است که این ناحیه، برگرفته از نام شاپور ساسانی، نام ''نیوشاپوهر'' (نیشاپور، [[نیشابور]]) گرفته و به عنوان کرسی ولایت [[ابرشهر]]<ref>{{یادکرد |کتاب= ایران در زمان ساسانیان |نویسنده: آرتور کریستنسن| مترجم= رشید یاسمی | ناشر= صدای معاصر |شهر=تهران |سال= ١٣٩٣ |صفحه= ص١٦١}}</ref> دوره رونق روزافزون خود را آغاز نمود. [[محمد بن جریر طبری|طبری]]، ابرشهر (نیشابور) را در کنار مرو، بلخ، گرگان، سیستان و خوارزم، جزو متصرفات [[اردشیر بابکان]]، بنیان‌گذار سلسله ساسانیان آورده و در کتیبهٔ شاپور در [[کعبه زرتشت]]، نام ابرشهر، نیز در حدود مرزهای ایرانشهر و از باج‌گذاران ساسانی ذکر شده‌است. ابرشهر در این زمان، یکی از استان‌های وسیع مملکت محسوب می‌شد<ref name="ReferenceA" /> و ارغیجان، اسپراین، جوین، بیهک، بیهق، باخرز، خواف، زوزن، زام (جام) و زاوه، رستاک‌های مهم آن بودند.<ref>{{یادکرد |کتاب= تاریخ فرهنگ و تمدن ایران در دوره ساسانیان|ناشر= فرهنگ مکتوب |شهر=تهران |سال= ١٣٨٥ |صفحه= ص٢٥}}</ref> مرزبان یا فرمانروای این منطقه، دارای لقب اختصاصی [[کنارنگ]] بود.<ref>{{یادکرد |کتاب= ایران در زمان ساسانیان |نویسنده: آرتور کریستنسن| مترجم= رشید یاسمی | ناشر= صدای معاصر |شهر=تهران |سال= ١٣٩٣ |صفحه= ص٩٨}}</ref> در این دوران، حاکمانی که از خانواده سلطنت بودند لقب «[[شاه]]» داشتند و نیشابور یکی از ولایت‌های ۲۶گانه در ایران بود که حاکم آن، شاه نامیده می‌شد.<ref>{{یادکرد |کتاب= تاریخ ایران باستان |نویسنده: حسن پیرنیا|مترجم= | ناشر= دنیای کتاب |شهر=تهران |سال= ١٣٧٥ |صفحه= ج٤، ص ٢٨٤٨-٢٨٤٩}}</ref>

کتاب «تاریخ نیشابور» ابوعبدالله حاکم نیشابوری، مهم‌ترین منبع جغرافیای تاریخی نیشابور کهن به شماربه‌شمار می‌آید. نویسنده، دوازده ولایت (شهرستان)، در زمره ولایت‌هایی که آنهاآن‌ها را به نیشابور نسبت می‌دهند و بزرگان آن ولایت‌ها را نیشابوری می‌خوانند، برشمرده است:<ref>{{یادکرد |کتاب= تاریخ نیشابور |نویسنده= ابوعبدالله حاکم نیشابوری | مترجم= محمد بن حسین خلیفه نیشابوری، با مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی |ناشر=آگه |شهر=تهران |سال=١٣٧٥ |صفحه= ص ١٤، ٢١٥-٢١٧}}</ref>

| [[ولایت استوا]] || [[استوا]]، [[خوجان]]، [[دوین (شهر باستانی)|دوین]] || ولایتی بزرگ و تأمین کنندهتأمین‌کننده میوه نیشابور