فقه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''فقه'''، دانش به دست آوردن احکام شرعی اسلامی فرعی، با روش‌های معینی از منابع فقه است.<ref>مشکینی، میرزا علی، اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها، در یک جلد، نشر الهادی، قم - ایران، ششم، ۱۴۱۶ ه‍ .ق ص ۱۸۰</ref>

تعریف معروف: فقه در اصطلاح عبارت است از: علمی که به‌وسیلهٔ آن [[احکام شرعی]] را از ادلهٔ تفصیلی به دست می‌آوریم. «دلایل تفصیلی» از نظر بیشتر علمای شیعه عبارتند از: قرآن، سنّت، اجماع و عقل.<ref>شب خیز، محمد رضا، اصول فقه دانشگاهی، نشر لقاء، قم - ایران، اول، ۱۳۹۲ ه‍. ش.</ref>

واژه فقه به معنی درک کردن و فهمیدن عمیق است<ref>فیومی، احمد بن محمد مقری، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، در یک جلد، منشورات دارالرضی، قم - ایران، اول، ه‍ .ق :الفِقْهُ: فَهم الشَّیءِ قَالَ ابْنُ فَارِسٍ وَ کُلُّ عِلْمٍ لِشَیءٍ فَهُوَ فِقْهٌ.</ref><ref>مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، 14 جلد، مرکز الکتاب للترجمة و النشر، تهران - ایران، اول، 1402 ه‍. ق:(أنّ الأصل الواحد فی المادّة: هو فهم علی دقّة و تأمّل، و بهذا القید یفترق عن موادّ العلم و المعرفة و الفهم و غیرها)</ref> اما از آنجا که مسلمانان علم و فهم از دین را شریفتر از سایر علوم می‌دانسته‌اند، فقط فهم دین را فقه نامیده‌اند و این‌گونه بود که اصطلاح علم فقه به وجود آمد.<ref>ابن منظور، ابو الفضل، جمال الدین، محمد بن مکرم، لسان العرب، 15 جلد، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر، بیروت - لبنان، سوم، 1414 ه‍ .ق (مدخل فقه:الفِقْهُ: العلم بالشیء و الفهمُ له، و غلبَ علی عِلْم الدین لسِیادَتِه و شرفه و فَضْلِه علی سائر أَنواع العلم کما غلب النجمُ علی الثُّرَیَّا و العُودُ علی المَنْدَل؛ قال ابن الأَثیر: و اشْتِقاقهُ من الشَّقِّ و الفَتْح، و قد جَعَله العُرْفُ خاصّاً بعلم الشریعة، شَرَّفَها الله تعالی، و تَخْصیصاً بعلم الفروع منه)</ref>

منابع فقه اسلامی عبارتند از مجموعه گزاره‌هایی (اعم از آنکه عقل به این گزاره‌ها پی برده باشد یا فقط توسط [[شارع]] بیان شده باشد) که فرد آگاه به علوم لازم (مثل فقه، [[اصول فقه]]، [[علم الحدیث]] و...و…) می‌تواند با استفاده از آن‌ها احکام شرعی فرعی را بدست آورد.<ref>(آیت الله العظمی) خویی، حسین. شرح العروة الوثقی. مقدمه، تعریف اجتهاد.</ref>{{سخ}}

از دیدگاه فقهای شیعه، این منابع در اصل دو عددند و عبارت اند از [[نقل]] و [[عقل]] ما به‌طور سنتی و برای مقایسه پذیرتر شدن با سایر [[مذاهب اسلامی]] به صورت چهار دسته شمرده شده‌اند: [[قرآن|کتاب]]، [[سنت]]، [[عقل]] و [[اجماع]].<ref name="ReferenceA" />

:* غیر جائز: که [[حرام]] نامیده می‌شود: نباید آن کار انجام شود.<ref>سعدی ابو جیب، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحاً، در یک جلد، دارالفکر، دمشق - سوریه، دوم، ۱۴۰۸ ه‍ .ق مدخل‌های احکام پنج‌گانه.</ref>

* دوره‌های جدید فقهی که در آن نقش اجتهاد پر رنگ تر شد و تکیه فقها بر تعقل بیشتر. اما بعد از مدتی هم‌زمان با افول عقل گراییعقل‌گرایی در غرب جریانی در بین شیعیان نفوذ کردند که عقل را بر زمین گذاشتند. تا آنکه [[شیخ انصاری]] بار دیگر موفق شد تعقل را با صحنه برگرداند و عصر طلائی اجتهاد را آغاز کرد.<ref>تاریخ فقه و فقهای امامیه. محل نشر: ناشر، سال نشر: تهران: دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۸۷.</ref>

اما مکتب فقهی [[شیعه]] که به [[مذهب جعفری]] موسوم است، برای هر مجتهدی و در هر زمانی قدرت استنباط قائل است و در نتیجه معتقد است که باید هر مؤمن مکلف یا خود [[مجتهد]] باشد یا در فروع فقهی از یک مجتهد واجد شرایط پیروی و تقلید کند.<ref>توضیح المسائل مراجع. دو جلدی. مسئله اول التقلید.</ref> اهل سنت تنها روایات موثقی را که از [[محمد]] رسیده، و حاکی از قول یا فعل اوست، به عنوان یکی از منابع استنباط قبول دارند، اما [[شیعیان]] در استنباط احکام، علاوه بر عقل، قرآن و [[سیره نبوی]] پیامبر بر روایاتی که از [[ائمه اطهار]] به‌طور قابل اعتماد رسیده باشد، نیز اتکا می‌کنند.<ref>زین الدین العاملی. کتاب القضاء. ذیل (و من السنة...السنة…).</ref>

* [[مشکینی]]، میرزا علی، ا''صطلاحات الأصول و معظم أبحاثها''، در یک جلد، نشر الهادی، قم - ایران، ششم، ۱۴۱۶ ه‍. ق.

* فیومی، احمد بن محمد مقری، ''المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی''، در یک جلد، منشورات دارالرضی، قم - ایران، اول، ه‍. ق.

* مصطفوی، حسن، ''التحقیق فی کلمات القرآن الکریم''، ۱۴ جلد، مرکز الکتاب للترجمة و النشر، تهران - ایران، اول، ۱۴۰۲ ه‍ .ق

* [[ابن منظور]]، ابو الفضل، جمال الدین، محمد بن مکرم، ''لسان العرب''، ۱۵ جلد، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر، بیروت - لبنان، سوم، ۱۴۱۴ ه‍. ق.

* شب خیز، محمد رضا، اصول فقه دانشگاهی، نشر لقاء، قم - ایران، اول، ۱۳۹۲ ه‍. ش.

* ''تاریخ فقه و فقهای امامیه''. محل نشر: ناشر، سال نشر: تهران: دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۸۷

* [https://www.elmemonir.com/ سایت آموزش معارف اسلامی علم‌علم منیر]