دستگاه (موسیقی): تفاوت میان نسخه‌ها

=== تعداد دستگاه‌ها ===

{{همچنین ببینید|ردیف (موسیقی)}}

 

با این حال در تقسیم‌بندی‌های قدیمی‌تر (اوایل [[سده ۲۰ (میلادی)|قرن بیستم]])، برخی نظریه‌پردازان دوازده دستگاه برمی‌شمردند، و پنج مورد از آوازهای یادشده را نیز جزو دستگاه‌ها برمی‌شمردند. برای مثال، [[گن‌ایچی تسوگه]] ابوعطا را جزو دستگاه‌ها برمی‌شمرد<ref dir=ltr>{{cite web|author = Gen'ichi Tsuge|url = http://www.iranicaonline.org/articles/abu-ata |title = Abu Ata | publisher = Encyclopedia Iranica |ate = |accessdate = Feb 23, 2017| archive-url = http://www.webcitation.org/71unjb9xs | archive-date = 24 August 2018}}</ref> و [[ژان دورینگ]] نیز تعداد دستگاه‌ها را دوازده عدد ذکر می‌کند (که در شش یا هفت گام اجرا می‌شوند).<ref dir=ltr name=during>{{cite web|author = Jean During|url = http://www.iranicaonline.org/articles/dastgah |title = Dastgah | publisher = Encyclopedia Iranica |date = |accessdate = Feb 23, 2016| archive-url = http://www.webcitation.org/71unmKUgY | archive-date = 24 August 2018}}</ref> [[هرمز فرهت]] نیز تعداد دستگاه‌ها را دوازده عدد ذکر می‌کند،<ref dir=ltr>{{پک|Farhat|2004|ک=The Dastgah Concept|ص=|زبان=en}}</ref> که این امر اساساً به آن خاطر است که ''فرود'' (بازگشت به درآمد دستگاه) در این‌ها متفاوت است (مثلاً فرود بیات اصفهان متفاوت از فرود دستگاه همایون است).<ref dir=ltr>{{پک|Hajarian|1999|ک=Ghazal as a Determining Factor|ص=148|زبان=en}}</ref> [[برونو نتل]] با استناد به تحقیقات دیگران نشان داده‌است که گوشه‌هایی که قابلیت [[پرده‌گردانی]] دارند در قرن اخیر بیشتر مورد توجه بوده‌اند، چنان که حتی برخی از آن‌ها به‌طور مستقل از دستگاهی که به آن وابسته بودند، اجرا می‌شوند و در حال تبدیل به یک دستگاه مستقل هستند؛ او از این جمله به [[بیات کرد]] اشاره می‌کند (مشتق از دستگاه شور، با افزودن درجهٔ پنجم به اندازهٔ نیم پرده) و آن را در حال تبدیل به یک دستگاه جداگانه می‌داند.<ref dir=ltr>{{پک|Nettl|1987|ک=The Radif of Persian Classical Music|ص=45|زبان=en}}</ref> برخی محققان دیگر از جمله [[ژان دورینگ]] و [[هرمز فرهت]] هم به این روند شکل‌گیری دستگاه‌های جدید صحه گذاشته‌اند.<ref dir=ltr>{{پک|During|ک=Iranica|ص=|زبان=en}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|Farhat|2004|ک=The Dastgah Concept|ص=|زبان=en}}</ref> همچنین آقابابا مخمور که اولین کاربرد واژهٔ «دستگاه» به او نسبت داده شده نیز دوازده دستگاه بر شمرده‌است اگر چه نام‌های آن‌ها با نام دستگاه‌های امروزی مطابقت کامل ندارد.<ref>{{پک|محمدی|۱۳۹۱|ک=رساله دوازده دستگاه|ص={{چر}}۹۳۰-۹۳۱}}</ref> رسالهٔ دیگری که احتمالاً در دورهٔ قاجار نوشته شده‌است نیز موجود است که عنوان آن ''درباره شش دستگاه اصل و شش دستگاه فرع'' است که یعنی تعداد دستگاه‌ها را ۶ یا ۱۲ بر می‌شمرد.<ref>{{پک|میثمی|۱۳۹۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ص=مدخل «دستگاه»}}</ref> دست آخر آن که حجاریان از شخصی با نام خانوادگی «پرورش» نام می‌برد که در سال ۱۹۳۸ در کتابی با نام «''راهنمای موسیقی''» با دستگاه خواندن بیات کرد و سایر آوازها، جمعاً سیزده دستگاه بر می‌شمرد.<ref dir=ltr>{{پک|Hajarian|1999|ک=Ghazal as a Determining Factor|ص=149|زبان=en}}</ref> اما از سوی دیگر، حجاریان خود معتقد است که دستگاه‌ها برای «دستگاه بودن» نیاز دارند که یک «اوج» داشته باشند، و او آوازهایی نظیر شوشتری را به دلیل نداشتن اوج، دستگاه نمی‌داند. در همین راستا او همچنین اشاره می‌کند که اگر چه ردیف میرزاعبدالله و ردیف معروفی برای آواز بیات کرد اوج قائل نمی‌شوند، اما ردیف دوامی یک گوشهٔ اوج برای آن ذکر می‌کند و خودِ دوامی هم بیات کرد را در راه دستگاه شدن توصیف می‌کند.<ref dir=ltr>{{پک|Hajarian|1999|ک=Ghazal as a Determining Factor|ص=149-150|زبان=en}}</ref>