علیت: تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
Amin(امین) (بحث | مشارکتها) |
Fatranslator (بحث | مشارکتها) جز افزودن ناوباکس ۷.۵> الگو:فلسفه اسلامی (درخواست کاربر:Modern Sciences)+تمیز+ |
||
خط ۴۶:
# وجود گرفتن: موجود شدن
بدون شک چنین تصوری از رابطهٔ علیت نادرست است. برای روشنتر شدن مطلب، هریک از مؤلفههای بالا را بررسی میکنیم:
# وجوددهنده یا علت هستیبخش وجودی مستقل و ناوابسته به دیگر مؤلفههای فوق دارد؛ بنابراین، وجود آن نهتنها دارای هیچ مشکلی نیست، بلکه امری ضروری و لازم است و بدون آن هیچ حادثهای رخ نخواهد داد.
# دومین مؤلفه (معلول) هرگز نمیتواند وجودی جدا از شیء دادهشده (وجود، واقعیت) داشته باشد؛ زیرا اگر معلول گسسته از وجودی که از علت دریافت میدارد، دارای وجود و واقعیت باشد، خُلف فرض و تناقض لازم میآید. زیرا فرض این است که معلول وجود خود را از علت دریافت میکند، درحالیکه اگر معلول واقعیتی غیر از آنچه از علت دریافت میکند دارا باشد، پس بدون دریافت وجود از علت، موجود است، و این دقیقاً به معنای آن است که معلول آن نیست و چنین چیزی تناقض است و محال؛ بنابراین، وجودگیرنده (معلول) عیناً همان شیء دادهشده (وجود، واقعیت) است و دوگانگی آنها ناشی از اعتبار و تحلیل ذهنی است، نه تفاوت واقعی و عینی.
# مؤلفهٔ سوم (شیء دادهشده؛ وجود، واقعیت معلول) هرگز نمیتواند مستقل از عنصر چهارم (وجود دادن؛ ایجاد) باشد؛ زیرا اگر واقعیت دادهشده هویتی جدا از عمل دادن (ایجاد) داشته باشد، لازمهاش آن است که علت با آن واقعیت مستقل، اضافه و ارتباط برقرار کند و آن را بردارد و به معلول بدهد. چنین فرضی مستلزم این است که برای گیرنده (معلول) نیز واقعیتی مستقل فرض کنیم، درحالیکه قبلاً محال بودن این فرض روشن شد؛ بنابراین، با کنار هم نهادن این مقدمات بهخوبی روشن میشود که واقعیت معلول چیزی جز ''ایجاد'' نیست و در رابطهٔ علت و معلول، گیرنده و شیء دادهشده و عملِ دادن، یکی بیش نیست که براساس اختلاف زاویهٔ نگرش و اعتبارات ذهنی، با تعابیر گوناگون از آن یاد میشود.
# مؤلفهٔ چهارم (ایجاد) نیز هیچ استقلالی ندارد، زیرا ایجاد فعل و کار فاعل است و هر فعلی قائم به فاعل، بلکه عین ربط و تعلق به آن است و بدون آن هیچ حقیقتی ندارد؛ بنابراین، تا اینجا آنچه هست علت است و فعل او و دیگر هیچ.
# عملِ گرفتن نیز به لحاظ آن که فعل است هیچگونه استقلال وجودی ندارد و قوام آن به وجود و کنش فاعل است. از طرف دیگر، چنانکه گذشت، وجودگیرنده (معلول) نیز هیچگونه استقلالِ وجود نداشت؛ بنابراین، وجودگرفتن به معنای صدور نوعی فعل از معلول نیز بیمعناست، زیرا لازمهٔ آن وجود معلول در مرحلهٔ پیش از اخذ ''وجود'' است؛ بنابراین، وجودگرفتنِ معلول معنایی جز تحقق عینی آن، که همان افاضه و ایجاد علت است، نیست.
نتیجه آنکه در رابطهٔ ''علت هستبخش'' و ''معلول'' تنها دو واقعیت در کار است:
خط ۶۴:
در آمار مسائل علیت بهاینگونه مطرح میشوند:<ref name = "Arnold">A. Arnold, Y. Liu, and N. Abe, “Temporal causal modeling with graphical granger methods,” in Proceedings of the 13th ACM SIGKDD international conference on Knowledge discovery and data mining - KDD ’07, 2007, p. 66.</ref>
{{نقل قول|فرض کنید دو [[فرایند تصادفی]] <math>X \!</math> و <math>Y\!</math> <!--به همراه [[سری زمانی|سریهای زمانی]] حاصل از مشاهدهٔ این دو فرایند در زمانهای <math>t = 1, 2, ... , T\!</math> --> دادهشدهاند. آیا فرایند <math>X \!</math> میتواند علت فرایند <math>Y \!</math> باشد؟}}
تعبیرهای آماری مختلفی از این مسئله ارائه شدهاست.<ref name = "Pearl">J. Pearl, “Causal inference in statistics: An overview,” Statistics Surveys, vol. 3, pp. 96-146, 2009.</ref> از موردقبولترین تعبیرها<ref name="Arnold"
== جستارهای وابسته ==
خط ۷۸:
{{دادههای کتابخانهای}}
{{جهانبینی}}
{{فلسفه اسلامی}}
[[رده:علیت]]
[[رده:استنباط علی]]
|