سیده ملک‌خاتون: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سیده ملک خاتون''' یا '''شیرین دختِ اسپهبدْ رستمِ طبری''' معروف به '''ام‌الملوک''' ملکه و از فرمانروایان [[آل بویه]] بود.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = ألتونجی | نام = محمد | پیوند نویسنده = محمد تونجی | عنوان = معجم أعلام النساء | سال =[[۲۰۰۱ (میلادی)|۲۰۰۱]] | ناشر = دارالعلم للملایین |مکان = بیروت | شابک = | صفحه = ۱۰۹}}</ref> او اولین زن حکومت‌گر [[شیعی]] مذهب در تاریخ [[ایران]] و از خاندان [[باوندیان]] طبرستان بود. وی همسر [[فخرالدوله دیلمی]] و همچنین مادر دو تن از شاهان آل بویه به نام‌های [[شمس‌الدوله دیلمی]] و [[مجدالدوله دیلمی]] بود. پس از مرگ همسرش در شعبان ۳۸۷ قمری، دو پسر او به پادشاهی [[ری]] و [[همدان]] رسیدند و به سبب اینکه هنوز در سنین خردسالی به سر می‌برند، ادارهٔ امور و نیابت سلطنت به ملکهٔ فخرالدوله واگذار شد. او از شعبان ۳۸۷ تا مرگ اش در ۴۰۷ [[هجری قمری]] در عمل حکومت را در دست داشت.<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/buyids Encyclopædia Iranica | Articles<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref>

 

سرآغاز قدرت سیاسی خاندان «باوندی» در طبرستان را می‌توان به زمان اسپهبد [[قارن]] باوندی (قرن سوم هجری) مربوط دانست. از این زمان، آنان را «ملک الجبال» لقب دادند. شیرین دختر رستم بن شروین بن رستم بن قارن بود. «نام او شیرین بود بنت سپهبد [رستم بن [شروین و نیاکان سیده همه پادشاهان طبرستان و دیلم بودند».<ref>(مجمل التواریخ و القصص، ۱۳۱۸، ص ۳۹۵)</ref>

فخرالدوله، از شاهان آل بویه در ارتباط با خاندان «باوندی»، با شیرین ازدواج کرد و او سیده خاتون لقب گرفت.

 

[[محمود غزنوی]] در مدتی که ملکه سیده خاتون زمام کارها را در دست داشت، اندیشهٔ تسخیر ری را داشت و یک بار با نامه و پیام از وی درخواست تا در ری خطبه و سکه به نام سلطان کند اما جواب سنجیدهٔ وی او را ازین درخواست خویش منفعل کرد و از اندیشهٔ درگیری با پیرزنی که شکست از او مایهٔ رسوایی بود و پیروزی بر او هم چنان‌که خود وی در جواب سلطان خاطر نشان کرده بود، افتخاری نداشت، منصرف کرد.

اما زمانی که شوهر او [[فخرالدوله دیلمی]] در [[قلعه طبرک]] درگذشت، سیده خاتون جانشین او شد و بر بخشی از مناطق شمالی و مرکزی ایران از جمله ایالت [[ری]] فرمانروایی کرد. فرزند آن‌ها ابوطالب رستم، لقب [[مجدالدوله دیلمی]] گرفت.<ref name="ReferenceA">نجمی، ناصر، ملک خاتون شیرزن دیالمه، تهران: نشر علم، ۱۳۷۶ خ.</ref>