ادوارد اسنودن: تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
جز ربات ردهٔ همسنگ (۳۰.۱) +املا+مرتب (۱۴.۹ core): + رده:فعالان اهل کارولینای شمالی |
جز ویکیسازی رباتیک (درخواست کاربر:Freshman404)(۷.۶) >وزارت دادگستری ایالات متحده، وزارت دفاع ایالات متحده، دادستان کل ایالات متحده، وزارت خارجه آمریکا، رئیسجمهور آمریکا، سازمانهای خیریه، ارتش ایالات متحده، کنفرانس مطبوعاتی، قانون حریم خصوصی، فعالیتهای جنسی، پایگاه اینترنتی، وزیر امور خارجه، پروتکل اینترنت، شبکه کامپیوتری، صدر اعظم آلمان، صدر اعظم المان، مرکز تحقیقاتی، وزیر دادگستری، حسابرسی داخلی، [[دادگاه... |
||
خط ۸۳:
افشاگریهای ادوارد اسنودن از عملیات عظیم «جاسوسی و [[افشاگریهای جاسوسی گسترده (از سال ۲۰۱۳ تا کنون)|مراقبت در سطح جهانی]]» و [[پریزم]] پرده برداشت. بنا به مدارک اسنودن، این برنامهها که شامل جاسوسی از مردم عادی و شخصیتها در مکالمات تلفنی، [[ایمیل]] و [[موتور جستجو]]<nowiki/>ی [[اینترنت]] در تمام کشورها و بدون رعایت مرزهای سیاسی صورت میگیرند، در درجه اول توسط آژانس امنیت ملی ایالات متحده آمریکا انجام میشوند. گروه [[فایو ایز]]، دولتهای اروپایی و شرکتهای تلفن نیز همکاری مستقیم و نزدیکی در این جاسوسیها دارند. افشاگریهای اسنودن آغاز رسانهای شدن اطلاعات مربوط به [[افشاگریهای جاسوسی گسترده (از سال ۲۰۱۳ تا کنون)|افشاگریهای جاسوسی گسترده]] بود.<ref name="ReferenceA">''[[:en:Edward Snowden|wikipedia edward snowden]]''</ref>
[[ادوارد اسنودن]] کارمند سابق [[بوز آلن همیلتون]] و پیمانکار سابق آژانس امنیت ملی ایالات متحده آمریکا، پیشتر برای کامپیوترسازی [[دل (شرکت)|دل]] و سازمان [[سیا]] نیز کار کرده بود.
در ۲۰ مه ۲۰۱۳ (۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۲) اسنودن از محل کارش که تأسیسات متعلق به آژانس امنیت ملی آمریکا در [[هاوایی]] بود به [[هنگ کنگ]] پرواز کرد و در اوایل ژوئن هزاران مدرک طبقهبندی شدهٔ آژانس را در اختیار روزنامهنگاران [[گلن گرینوالد]]، [[لورا پویترس]] و [[اون مکاسکیل]] قرار داد. هنگامیکه مطالب در روزنامه [[گاردین]] و [[واشینگتن پست]] به چاپ رسیدند اسنودن مورد توجه خبرگزاریهای بینالمللی قرار گرفت. مدارک بیشتری بعداً توسط [[اشپیگل]] و [[نیویورک تایمز]] انتشار یافتند. در ۲۱ ژوئن ۲۰۱۳ (۳۱ خرداد ۱۳۹۲) [[وزارت دادگستری ایالات متحده]] اسنودن را به دو جرم متهم نمود اول؛ نقض قانون مربوط به جاسوسی، دوم؛ سرقت اسناد متعلق به دولت آمریکا یا متعلق به یک دولت خارجی.<ref name="ReferenceA"/>
اسنودن در ژوئن ۲۰۱۳ اطلاعات طبقهبندی شدهای از برنامههای فوق سرّی آژانس امنیت ملی آمریکا از جمله برنامه شنود پریزم را به نشریات ''گاردین''، ''[[نیویورک تایمز]]'' و ''واشینگتن پست'' لو داد.<ref name="autogenerated1"/><ref>{{cite news|url=http://edition.cnn.com/2013/06/09/politics/nsa-leak-identity/index.html|title=NSA leaker comes forward, warns of agency's 'existential threat'|last=Smith|first=Matt|date=9 June 2013|work=[[سیانان|CNN]]|accessdate=10 June 2013}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.huffingtonpost.com/2013/06/07/washington-post-prism-guardian_n_3402883.html|date=7 June 2013|accessdate=10 June 2013|work=[[The Huffington Post]] |first=Michael|last=Calderone|title=Washington Post Began PRISM Story Three Weeks Ago, Heard Guardian's 'Footsteps'}}</ref><ref name="WashPost">{{cite news |url=http://www.washingtonpost.com/politics/intelligence-leaders-push-back-on-leakers-media/2013/06/09/fff80160-d122-11e2-a73e-826d299ff459_story.html |title=Edward Snowden identified as source of NSA leaks |work=[[واشینگتن پست|The Washington Post]]|date=9 June 2013 |last1=Gellman| first1=Barton|last2=Blake |first2=Aaron|last3=Miller| first3=Greg|accessdate=9 June 2013}}</ref><ref name="guardian-reveal">{{cite news|url=http://www.guardian.co.uk/world/2013/jun/09/edward-snowden-nsa-whistleblower-surveillance|title=Edward Snowden: the whistleblower behind the NSA surveillance revelations|last=Greenwald|first=Glenn|last2=MacAskill|first2=Ewen|last3=Poitras|first3=Laura|date=9 June 2013|work=[[گاردین|The Guardian]]|accessdate=9 June 2013|location=Hong Kong|publication-place=London}}</ref>
خط ۹۱:
گاردین اسنودن را در خصوص ارزش حفظ محرمانگی اطلاعات خصوصی افراد حقیقی و حقوقی، بسیار مشتاق توصیف میکند؛ بهطوریکه لپتاپ وی با برچسبی حامی سازمانهای هوادار آزادی اینترنت نظیر پروژه [[تور (سامانه نرمافزاری)|تور]] مزین شدهاست.<ref name="guardian-reveal"/> اگرچه او به قولها و وعدههای [[باراک اوباما]] برای رای آوردن بههنوان رئیسجمهور باور داشته، ولی در [[انتخابات ریاستجمهوری ایالات متحده آمریکا (۲۰۰۸)|انتخابات ریاستجمهوری ایالات متحده آمریکا]] در سال ۲۰۰۸ به یک [[حزب سوم (ایالات متحده آمریکا)|حزب سوم]] رای دادهاست.<ref name="guardian-qa">{{cite news|url=http://www.guardian.co.uk/world/2013/jun/09/nsa-whistleblower-edward-snowden-why|title=NSA whistleblower Edward Snowden: 'I do not expect to see home again'|last=MacAskill|first=Ewen|date=9 June 2013|work=[[گاردین|The Guardian]]|accessdate=9 June 2013}}</ref> سیاهه کمکهای او به [[حزب|احزاب سیاسی]] نشان میدهد که وی به کمپین مقدماتی [[ران پال]] کمک کردهاست.<ref>{{cite news|url=http://www.ibtimes.com/nsa-whistleblower-revealed-edward-snowden-donated-500-ron-pauls-2012-presidential-campaign-does-nsa|title=NSA Whistleblower Revealed: Edward Snowden Donated $500 To Ron Paul’s 2012 Presidential Campaign: Does NSA Whistleblower Have Libertarian Leanings?|date=9 June 2013|work=[[International Business Times]]|last=Zara|first=Christopher|accessdate=9 June 2013}}</ref>
او که در پی ابطال گذرنامهاش توسط دولت آمریکا از ۲۳ ژوئن ۲۰۱۳ تا دوم اوت ۲۰۱۳ (۲ تیر تا ۱۱ مرداد ۱۳۹۲) در فرودگاهی در [[مسکو]] به سر میبُرد؛ نخست از کشور [[اکوادور]] و سپس از [[روسیه]] تقاضای پناهندگی کرد. ساعاتی پیش از درخواست پناهندگی وی، [[ولادیمیر پوتین]] در یک [[نشست خبری]] گفته بود: «اگر آقای اسنودن بخواهد در روسیه اقامت کند باید فعالیتهای خود را که به منافع شرکای آمریکایی ما لطمه میزند، متوقف کند.» در آن هنگام، اسنودن از [[هنگکنگ]] به مسکو رفته بود.<ref>[http://persian.euronews.com/2013/07/01/snowden-applies-for-political-asylum-in-russia/ اسنودن از روسیه تقاضای پناهندگی کرد]</ref><ref>[http://persian.euronews.com/2013/06/30/wikileaks-assange-hails-nsa-whistleblower-as-a-hero/ جولیان آسانژ: افشاگری اسنودن ادامه خواهد داشت]</ref><ref>[http://persian.euronews.com/2013/06/30/ecuador-s-correa-says-snowden-has-not-been-given-asylum رئیسجمهور اکوادور: “سرنوشت اسنودن در دستان روسیه است”]</ref><ref>[http://persian.euronews.com/2013/06/27/snowden-in-limbo-awaiting-asylum/ اسنودن در برزخ در انتظار پناهندگی]</ref><ref>[http://persian.euronews.com/2013/06/25/putin-snowden-in-russia-will-not-be-extradited-to-us/ ولادیمیر پوتین: اسنودن در فرودگاه مسکو است]</ref>
در تاریخ یکم اوت ۲۰۱۳ (۱۰ مرداد ۱۳۹۲) [[آناتولی کوچرنا]]، وکیل روس ادوارد اسنودن اعلام کرد موکلش فرودگاه مسکو را ترک کرده، و به مکانی امن رفتهاست.<ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/world/2013/08/130801_l20_sonwden_left_airport.shtmlادوارد اسنودن فرودگاه مسکو را ترک کرد]، بیبیسی فارسی</ref> دوم اوت ۲۰۱۳ (۱۱ مرداد ۱۳۹۲) اعلام شد که بالاخره اسنودن توانسته از دولت روسیه پناهندگی موقت (یکساله) دریافت کند و پا به خاک روسیه بگذارد.<ref>[http://www.dw.de/ادوارد-اسنودن-از-روسیه-پناهندگی-موقت-گرفت/a-16991620ادوارد اسنودن از روسیه پناهندگی موقت گرفت]، دویچهوله فارسی</ref> کتاب «پروندههای اسنودن؛ پشت پردهٔ تحت تعقیبترین فرد جهان» نوشته [[لوک هاردینگ]]، روزنامهنگار گاردین به ماجرای اسنودن میپردازد. این کتاب تابستان ۱۳۹۴ از سوی انتشارات میلکان و با ترجمه ارغوان اشتری منتشر شدهاست.
خط ۹۷:
== اطلاعات افشا شده ==
{{see also|افشاگریهای جاسوسی گسترده در سال ۲۰۱۳}}
سند فوق سری که توسط اسنودن در اختیار روزنامه گاردین قرار گرفت، نشان میدهد که [[سازمان امنیت ملی ایالات متحده آمریکا]] این اختیار قانونی را داشته تا بدون نیاز به حکم قضایی، اقدام به [[جاسوسی]] از «[[ایمیل]]ها»، «[[پیامک]]ها» و «مکالمات تلفنی» شهروندان آمریکایی کند. این قانون که در سال ۲۰۱۱ میلادی به تصویب رسیده در تضاد با اظهارات [[باراک اوباما]] [[رئیسجمهور آمریکا]] و سایر مقامهای اطلاعاتی در [[کنگره ایالات متحده آمریکا|کنگره]] و سنا مبنی بر حمایت و حفاظت دولت از [[حریم خصوصی]] شهروندان این کشور است. بر اساس این قانون اطلاعات مربوط به شهروندان آمریکایی که ارتباط مستقیمی با اهداف خارجی دارند نیز توسط [[سازمان امنیت]] ملی آمریکا بدون اخذ حکم قانونی و قضایی قابل جمعآوری و جاسوسی بودهاست. جمعآوری اطلاعات شهروندان آمریکایی بر اساس بند ۷۰۲ اصلاحیه قانون موسوم به «فیسا» از سوی سازمان امنیت ملی آمریکا انجام شدهاست.<ref>[http://www.jahannews.com/vdcfjtdmtw6dxya.igiw.html افشاگری جدید اسنودن]، جهان نیوز</ref> تعدادی از اسناد که در تاریخ ۱۵ اوت ۲۰۱۳ (۲۵ مرداد ۱۳۹۲) توسط اسنودن در سایت اینترنتی واشینگتن پست منتشر شد فاش کرد که روش جمعآوری اطلاعات اتباع آمریکایی و افراد خارجی در خاک آمریکا از طریق کنترل مکالمات تلفنی و پیامهای ایمیلی ناقض [[قانون اساسی]] آمریکا بودهاست. همچنین نتیجه یک [[حسابرسی داخلی]] در آژانس امنیت ملی آمریکا نشان دادهاست که در مدت یکساله بین [[ماه مه]] ۲۰۱۱ و مه ۲۰۱۲، مجموعاً ۲۷۷۶ مورد نقض قانون در جمعآوری اطلاعات صورت گرفتهاست.<ref name="bbc.co.uk">[http://www.bbc.co.uk/persian/world/2013/08/130816_em-snowden-us.shtml اسنودن اسناد نقض قانون اساسی توسط آژانس امنیت ملی آمریکا را منتشر کرد]، بیبیسی فارسی</ref>
در ۲۳ اوت ۲۰۱۳ (۱ شهریور ۱۳۹۲) روزنامه بریتانیایی [[ایندیپندنت]] در تیتر نخست خود نوشت:
خط ۱۰۳:
{{گفتاورد|بریتانیا تشکیلاتی بزرگ در یکی از کشورهای خاورمیانه دارد تا بهطور گسترده تلفنها، ایمیلها و دیگر تبادلات اطلاعاتی در منطقه خاورمیانه را مورد شنود قرار دهد. از میان اسناد افشاشده توسط ادوارد اسنودن دربارهٔ فعالیتهای جاسوسی آژانس امنیت ملی آمریکا اطلاعاتی وجود دارد که نشان میدهد این تشکیلات قادر است با قرار گرفتن در مسیر فیبرهای نوری به اطلاعات در حال مبادله به واسطه آنها رخنه کند. اطلاعات به دست آمده از این راه در مرکز دولتی ارتباطات بریتانیا بررسی میشوند و نتایج آن در اختیار آژانس امنیت ملی آمریکا قرار میگیرد. تشکیلات جاسوسی بریتانیا در یک کشور خاورمیانهای (که نامش فاش نشده) به کابلهای زیر دریا دسترسی دارد و همه اطلاعاتی که از طریق آنها مبادله میشده در رایانههای بزرگ ویژهٔ ذخیرهسازی اطلاعات کپی میشدهاند. اطلاعات ذخیرهشده بعدتر در صورت نیاز در موارد مشخص مورد بازیابی قرار میگرفتند.||}}
روزنامه گاردین پس از فشار شدید امنیتی بر تحریریه خود، ۲۳ اوت (یکم شهریور) در [[پایگاه اینترنتی]] خود اعلام کرد که قصد همکاری با [[نیویورک تایمز]] برای انتشار اسناد افشاگرانه اسنودن را دارد. در این روز گاردین فاش کرد که آژانس امنیت ملی آمریکا، به [[گوگل]]، [[یاهو]] و [[مایکروسافت]] نیز پول دادهاست.<ref name="dw.de">[http://www.dw.de/نیویورک-تایمز-در-افشای-رسوایی-اطلاعاتی-آمریکا-به-کمک-گاردین-میآید/a-17042918 نیویورک تایمز در افشای رسوایی اطلاعاتی آمریکا به کمک گاردین میآید]، دویچهوله فارسی</ref> به نقل از روزنامه [[ایندیپندنت]]، فشار دولتی علیه گاردین، مستقیماً از سوی [[دیوید کامرون]]، [[نخستوزیر بریتانیا]] هدایت میشود.<ref name="dw.de"/>
روزنامههای گاردین انگلیس، واشینگتن پست آمریکا و [[ایندیپندنت]] بریتانیا شیوههای مؤسسه امنیت ملی آمریکا را برای شنود مکالمات تلفنی و الکترونیکی که اسنودن فاش کردهاست، منتشر کردند.<ref>[http://www.yjc.ir/fa/news/4443109/پنتاگون-اطلاعات-فاش-شده-توسط-اسنودن-را-در-شبکه-هاي-خود-مسدود-مي-کند پنتاگون اطلاعات فاش شده توسط اسنودن را در شبکههای خود مسدود میکند]، باشگاه خبرنگاران جوان</ref>
خط ۱۱۰:
== سوابق شغلی ==
در ۷ مه ۲۰۰۴ (۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۳) اسنودن به نیروی ذخیره [[ارتش ایالات متحده]] وارد شد و به عنوان «نیروی ویژه» مورد آموزش قرار گرفت ولی تعلیمات آموزشی را به پایان نرساند. او گفت:
{{گفتاورد|مایلم در عراق بجنگم، زیرا میخواهم بهعنوان یک انسان به آزاد شدن ملت این کشور از یوغ ستم کمک کنم.||}}
او پس از شکستن هر دو پایش در طی یک عملیات آموزشی، در ۲۸ سپتامبر ۲۰۰۴ (۷ مهر ۱۳۸۳) از خدمت معاف شد.<ref>{{یادکرد وب|نام خانوادگی=Greenwald|نام خانوادگی۲=MacAskill|نام خانوادگی۳=Poitras|نام=Glenn|نام۲=Ewen|نام۳=Laura|کد زبان=en|تاریخ=2013-06-11|وبگاه=the Guardian|نشانی=http://www.theguardian.com/world/2013/jun/09/edward-snowden-nsa-whistleblower-surveillance|عنوان=Edward Snowden: the whistleblower behind the NSA surveillance revelations|بازبینی=2018-08-16}}</ref> سپس او به مدت کمتر از یکسال بهعنوان «متخصص امنیتی» مرکز مطالعات زبانشناسی [[دانشگاه مریلند]] که یک تأسیسات غیر طبقهبندی شدهاست، به کار مشغول گشت. در ژوئن ۲۰۱۴ اسنودن به وایرد گفت که آنجا یک تأسیسات کاملاً محرمانه بود که برای کار کردن در آن کارمندان تحت کنترل جدی سوابق امنیتی قرار میگرفتند و بایست از آزمایش [[پلیگراف|دستگاه دروغ سنج پلیگراف]] میگذشتند. اسنودن در ۲۰۱۳ توسط [[بوز آلن همیلتون]] برای پیمانکاری در آژانس امنیت ملی ایالات متحده آمریکا استخدام شد.<ref>{{یادکرد وب|کد زبان=en-US|وبگاه=www.defenseinnovationmarketplace.mil|نشانی=http://www.defenseinnovationmarketplace.mil/FFRDC_UARC.html|عنوان=Defense Innovation Marketplace – Connecting Industry and the Department of Defense|بازبینی=2018-08-16}}</ref><ref>{{یادکرد خبر|کوشش=The Balance Careers|عنوان=How to Enlist in the Army Special Forces|نشانی=http://usmilitary.about.com/od/enlistedjobs/a/18x.htm|زبان=en|تاریخ بازبینی=2018-08-16}}</ref> البته اسنودن پیش از آن در شرکت کامپیوترسازی [[دل (شرکت)|دل]] و سازمان [[سیا]] کار کرده بود.<ref>''[[:en:Edward Snowden#Career|Wikipedia Edward Snowden Career]]''</ref>
=== اشتغال در سازمان سیا ===
در سال ۲۰۰۶، پس از حضور در یک نمایشگاه مشاغل اطلاعاتی و امنیتی، به اسنودن شغلی در آژانس اطلاعات مرکزی «[[سیا]]» پیشنهاد شد و او به سازمان ملحق گشت.<ref>{{یادکرد خبر|نام خانوادگی=Jacob|نام=Jijo|کوشش=International Business Times UK|تاریخ=2013-10-11|عنوان=Edward Snowden Scandal: 'CIA Sent Him Home But NSA Hired Him Later'|نشانی=http://www.ibtimes.co.uk/edward-snowden-scandal-cia-nsa-hired-warning-513190|زبان=en|تاریخ بازبینی=2018-08-16}}</ref><ref name=":0">{{یادکرد خبر|نام خانوادگی=Bamford|نام=James|کوشش=WIRED|عنوان=Edward Snowden: The Untold Story|نشانی=https://www.wired.com/2014/08/edward-snowden/|زبان=en-US|تاریخ بازبینی=2018-08-16}}</ref> اسنودن در بخش ارتباطات جهانی ستاد مرکزی [[سیا]] واقع در [[لانگلی، ویرجینیا]] به کار گمارده شد.<ref name=":0"/> در مه ۲۰۰۶، اسنودن در نشریه [[هنر فناوری (وب سایت)|هنر فناوری]] نوشت که او هیچ مشکلی برای یافتن کار ندارد زیرا او یک «جادوگر کامپیوتر» است.<ref>{{یادکرد خبر|نام خانوادگی=Shane|نام=John M. Broder and Scott|عنوان=For Snowden, a Life of Ambition, Despite the Drifting|نشانی=https://www.nytimes.com/2013/06/16/us/for-snowden-a-life-of-ambition-despite-the-drifting.html|زبان=en|تاریخ بازبینی=2018-08-16}}</ref> دیری نپایید که او به عنوان یک کارمند مبتدی در یک تیم عالی کامپیوتر نظرها را به خود جلب نمود. اسنودن به مدرسه سری [[سیا]] برای متخصصین فناوری فرستاده شد. او در آنجا برای ۶ ماه در هتل اقامت نمود و یک برنامه آموزشی تمام وقت را دنبال کرد. سازمان سیا در مارس ۲۰۰۷ اسنودن را با [[مصونیت دیپلماتیک]] در [[ژنو]] [[سوئیس]] مستقر نمود، مسئولیت او حفاظت از امنیت [[شبکه کامپیوتری]] بود. با مأموریتش در [[سفارت]] آمریکا در [[سازمان ملل]]، یک آپارتمان چهار اتاق خوابه در نزدیکی دریاچه [[ژنو]] در اختیار او قرار گرفت. بنا به گفتهٔ [[گلن گرینوالد]]، در این زمان اسنودن یک «متخصص فنی عالی سایبری» در آمریکا به حساب میآمد و توسط سیا دستچین شده بود تا رئیسجمهور را در گردهمایی ۲۰۰۸ پیمان [[ناتو]] در [[رومانی]] پشتیبانی نماید.<ref>{{Cite journal|date=2018-02-20|title=Henry Holt and Company|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Henry_Holt_and_Company&oldid=826603489|journal=Wikipedia|language=en}}</ref> اسنودن تجربه کارش با سیا در ژنو را آموزنده توصیف میکند؛ یکبار مأمورین سیا یک بانکدار سوئیس را مست کرده و تشویقش میکنند که اتومبیل را به سوی خانهاش رانندگی کند و هنگامی که پلیس او را متوقف مینماید سیا پیشنهاد میکند که او را از این مخمصه نجات دهد در صورتی که بانکدار خبرچین سازمان بشود.<ref>{{یادکرد خبر|کوشش=Handelszeitung|عنوان=Wie die CIA sich in Genf Bankdaten beschaffte - Handelszeitung|نشانی=http://www.handelszeitung.ch/politik/wie-die-cia-sich-genf-bankdaten-beschaffte|زبان=de-DE|تاریخ بازبینی=2018-08-16}}</ref> [[اولی ماورر]]، سیاستمدار و رئیس کنفدراسیون سوئیس در سال ۲۰۱۳، این اظهارات اسنودن را بهطور علنی انکار نمود. او اظهار داشت:
{{گفتاورد|این بدین معناست که سیا به پلیس و دادگاه سوئیس رشوه دادهاست. با احترام باید بگویم که این موضوع برای من غیرقابل تصور است.||}}
گفته میشود این بیانات ماورر زمانی ایراد شدهاند که ایالات متحده سوئیس را تحت فشار قرار داده بود تا بر شفافیت سیستم بانکی اش بیفزاید. در فوریه ۲۰۰۹ اسنودن از سیا استعفا نمود.<ref>''[[:en:Edward Snowden#Employment_at_CIA|Edward Snowden Employment at CIA]]''</ref><ref>{{یادکرد وب|نام خانوادگی=Harding|نام=Luke|کد زبان=en|تاریخ=2014-02-01|وبگاه=the Guardian|نشانی=http://www.theguardian.com/world/2014/feb/01/edward-snowden-intelligence-leak-nsa-contractor-extract|عنوان=How Edward Snowden went from loyal NSA contractor to whistleblower|بازبینی=2018-08-16}}</ref>
=== پیمانکاری برای آژانس امنیت ملی آمریکا و کارمند دل ===
در ۲۰۰۹ اسنودن شروع بهکار برای شرکت کامپیوترسازی [[دل (شرکت)|دل]] نمود، شرکتی که مدیریت ساخت کامپیوترهای چندین [[سازمان دولتی]] را به عهده دارد.<ref name=":1">{{یادکرد خبر|نام خانوادگی=Hosenball|نام=Mark|کوشش=U.S.|عنوان=Snowden downloaded NSA secrets while working for Dell, sources say|نشانی=https://www.reuters.com/article/2013/08/15/us-usa-security-snowden-dell-idUSBRE97E17P20130815|زبان=en-US|تاریخ بازبینی=2018-08-16}}</ref> [[مأموریت کاری]] اسنودن در تأسیسات آژانس امنیت ملی آمریکا واقع در [[پایگاه هوایی یاکوتا]] شهر [[توکیو]]، شامل آموزش افسران [[ارتش آمریکا]] در نحوه حفاظت از شبکه کامپیوتریشان در مقابل [[هکر]]های [[چین]]ی بود.<ref name=":0"/> در طی چهار سال اشتغالش در [[دل (شرکت)|دل]]، او از پُست ناظر سیستم کامپیوتری آژانس امنیت ملی ایالات متحده آمریکا به متخصص «استراتژی سایبری» و «ضداطلاعات سایبری» در چندین مکان مختلف ارتقا رتبه یافت. در ۲۰۱۱، او به [[مریلند]] بازگشت و به مدت یکسال به عنوان فنشناس ارشد حساب سازمان [[سیا]] در دل بهکار مشغول شد. در آن پست، رییسهای بخش فناوری [[سیا]] با او مشورت میکردند، از جمله آنان "[[مدیر ارشد فناوری اطلاعات]] و "مدیر ارشد فناوری" بودند.<ref name=":0"/> مقامات دولت آمریکا و سایر مراکز نزدیک به تحقیقات میگویند که اسنودن از اوریل ۲۰۱۲ که در دل مشغول بهکار بود شروع به بارگیری اطلاعات محرمانه در مورد جاسوسی الکترونیکی دولت نمود. محققین معتقدند که ۵۰۰۰۰ تا ۲۰۰۰۰۰ مدرکی که اسنودن به [[گلن گرینوالد]] و [[لورا پویترس]] داده، زمانی کپی شدهاند که اسنودن برای [[دل (شرکت)|دل]] کار میکردهاست. در مارس ۲۰۱۲، دل اسنودن را به عنوان فنشناس ارشد برای دفتر اشتراک اطلاعات آژانس امنیت ملی آمریکا در [[هاوایی]] بهکار گمارد. در هنگام عزیمتش از ایالات متحده در مه ۲۰۱۳، او بمدت ۱۵ ماه در تأسیسات آژانس امنیت ملی آمریکا در هاوایی کار کرده بود، و فعالیتشان متمرکز بر نظارت الکترونیکی بروی چین و [[کره شمالی]] بود که حد اقل سه ماه ان را با شرکت [[بوز آلن همیلتون]] همکاری نمود.<ref>{{یادکرد خبر|نام خانوادگی=Greenberg|نام=Andy|کوشش=Forbes|عنوان=NSA Implementing 'Two-Person' Rule To Stop The Next Edward Snowden|نشانی=https://www.forbes.com/sites/andygreenberg/2013/06/18/nsa-director-says-agency-implementing-two-person-rule-to-stop-the-next-edward-snowden/|زبان=en|تاریخ بازبینی=2018-08-16}}</ref> مسئولین اطلاعاتی، پست اسنودن را " [[مدیر سیستم]] بیان نمودهاند، در حالیکه اسنودن آن را «تحلیلگر زیر ساخت» معرفی کردهاست، و بدین معنیست که کار او یافتن راههای جدید برای نفوذ در شبکههای [[اینترنت]] و تلفن جهانی بودهاست.<ref>{{یادکرد خبر|نام خانوادگی=Sanger|نام=Scott Shane and David E.|عنوان=Job Title Key to Inner Access Held by Snowden|نشانی=https://www.nytimes.com/2013/07/01/us/job-title-key-to-inner-access-held-by-snowden.html|زبان=en|تاریخ بازبینی=2018-08-16}}</ref> در ۱۵ مارس ۲۰۱۳ (۲۵ اسفند ۱۳۹۱)، سه روز پس آنکه [[جیمز کلپر]] رئیس آژانس امنیت ملی ایالات متحده آمریکا با قید قسم به کنگره ایالات متحده دروغ گفت،<ref>{{یادکرد وب|کد زبان=en-US|وبگاه=edwardsnowden.com|نشانی=https://edwardsnowden.com/2014/01/27/video-ard-interview-with-edward-snowden/|عنوان=Transcript: ARD interview with Edward Snowden {{!}} Courage Snowden|بازبینی=2018-08-16}}</ref> و اسنودن آن را «''[[نقطه عطف]]''» خود مینامد، او شغلش را در شرکت کامپیوترسازی دل رها کرد و گفت: «هر چند با شروع کار در [[بوز آلن همیلتون]]، حقوقش که در شرکت دل سالیانه تا ۲۰۰٬۰۰۰ دلار هم رسیده بود کاهش مییافت، او پست جدید را انتخاب نمود تا بتواند اطلاعات محرمانه پیرامون جاسوسیهای آژانس امنیت ملی ایالات متحده آمریکا را جمعآوری و بارگیری کند.»<ref name=":1"/> بنا به گزارش [[مارک هوسنبال]] در [[رویترز]]، احتمالاً اسنودن حدود ۲۰–۲۵ نفر از همکارانش را متقاعد کرده بود که [[گذرواژه]] خود را در اختیار او بگذارند به این بهانه که به عنوان [[مدیر سیستم]] کامپیوتری برای کار به آنها نیاز دارد. شبکه خبری [[انبیسی|ان بی سی]] اعلام داشت که آژانس امنیت ملی ایالات متحده آمریکا در یک گزارش به [[کنگره ایالات متحده آمریکا|کنگره]] چنین اظهار داشته که اسنودن با حیله توانستهاست به یک گنجینه متشکل از هزاران اسناد طبقهبندیشده دست یابد. اسنودن ادعای فوق را رد کرد و گفت با احترام به مارک هوسنبال باید بگویم که خبر رویترز حقیقت ندارد. من هرگز کد رمزی را ندزدیدهام و به همکارانم نیرنگ نزدهام. فردای افشاگری اسنودن در مورد فعالیتهای آژانس امنیت ملی، کارفرمایش [[بوز آلن همیلتون|بوز الن همیلتون]] وی را به دلیل نقض قوانین داخلی شرکت اخراج نمود. یکی از کارمندان سابق آژانس امنیت ملی آمریکا به مجله [[فوربز]] گفت:
{{گفتاورد|هر چند اینجا پر از افراد باهوش است، ولی اسنودن «یک نابغه در بین نوابغ» بود. سیستم پشتیبانی که اسنودن ساختهبود بهطور گستردهای مورد استفاده قرار میگیرد و قادر به یافتن و معرفی نقاط ضعفها و باگهای امنیتی هر سیستمی است. اسنودن حداکثر قدرت و امکان عبور به عنوان مدیر سیستم را داشت و میتوانست به هر نوع اطلاعات یا دادهای در آژانس امنیت ملی آمریکا دسترسی داشته باشد.||}}
آژانس امنیت ملی آمریکا به اسنودن پست [[هکر]] در یک تیم نخبه با هدف جنگ سایبری را پیشنهاد کرد ولی او این پیشنهاد را نپذیرفت و به بوز الن ملحق گشت. یک منبع خبر با اطلاعات دقیق به رویتر گفته بود که: «مسئولین بوز الن در هنگام استخدام اسنودن متوجه نکات مبهمی در سوابق تحصیلی او شده بودند، اینکه این ابهامات چه بودند و اسنودن چگونه این مشکل را رفع و رجوع نمودهاست، روشن نیست.» در «[[رزومه]]» او بیان شده که اسنودن کلاسهای کامپیوتر خود را در [[دانشگاه جانز هاپکینز]] گذراندهاست. سخنگوی جانز هاپکینز گفت که هیچ سابقهای از تحصیل اسنودن در این دانشگاه در دست نیست، و اضافه کرد: «ممکن است اسنودن در کلاسهای ''تکنولوژی حرفهای'' آنها که یک مؤسسه خصوصی آموزش کامپیوتر وابسته به جانز هاپکینز است، شرکت کرده باشد.» دانشگاه مریلند تأیید میکند که اسنودن در یک کلاس تابستانی که در [[آسیا]] تشکیل میشد شرکت کردهاست. ''رزومه'' اسنودن نشان میدهد که درجه فوق لیسانس کامپیوتر را از [[دانشگاه لیورپول]] در تاریخ ۲۰۱۳ اخذ نمودهاست. دانشگاه لیورپول اعلام کرد: «اسنودن برای تحصیل در آنجا آنلاین ثبت نام کرده بود اما او در مطالعه فعال نبوده و برنامه تحصیلی را بهپایان نرساندهاست.»
خط ۱۳۰:
{{گفتاورد|«این موارد به آژانس امنیت ملی آمریکا ثابت شدهاست. آنها کپی ایمیلها را در «شواری عالی رایزنی» تحت نظارت و موافقت ایشان در اختیار دارند. فردی مثل من نگرانی خود در مورد نوع تفسیر آزانس امنیت ملی آمریکا از قدرت قانونی اش را مطرح میکند. من دیدگاهم را نه تنها از طریق ایمیل رسمی مطرح نمودم، بلکه با مدیران و همکارانم در بیش از یک دفتر در میان گذاشتم. در فورت مید هاوایی و در بسیاری مکانهای دیگر نگرانیهایم را اعلام کردم و افرادی که برنامهها را برای اولین بار میشنیدند و خودشان آنرا هرگز از نزدیک ندیده بودند شوکه میشدند و آنهایی که میدانستند و از وجود آن خبر داشتند، به من میگفنتد: [می دانی، تو حق داری ولی اگر حرفی این مورد بزنی آنها تو را نابود خواهند کرد.]»||}}
در مه ۲۰۱۴، مسئولین یک ایمیل ارائه کردند که اسنودن در آوریل ۲۰۱۳ در مورد قدرت قانونی کسب اطلاع میکند ولی مقامات میگویند هیچ سابقهای از ابراز نگرانی اسنودن در مورد این برنامه به یکی از مدیران نیافتهاند. در ژوئن ۲۰۱۴ آژانس امنیت ملی ایالات متحده آمریکا اعلام کرد که هیچ سندی مبنی بر اینکه اسنودن شکایتی درون تشکیلاتی از فعالیتهای سازمان کرده باشد موجود نیست. در همان ماه اسنودن توضیح داد که او شخصاً چنین اطلاعیهای را منتشر نساختهاست: «من در حال مذاکره با آژانس امنیت ملی ایالات متحده آمریکا در مورد آن سوابق هستم و نمیخواهم در حال حاضر تمام آنچه که در آینده آشکار خواهد شد را جلوتر بیان کنم.» در مصاحبه با [[شبکه ان بی سی]] در مه ۲۰۱۴، اسنودن دولت آمریکا را متهم کرد که سعی دارد با نمایش برخی پستهای او در سازمان اهمیتش را کاهش داده و او را نوعی «تحلیلگر رده پایین» معرفی کند. جملات اسنودن از این قرارند:
{{گفتاورد|من جاسوسی را بهصورت کلاسیک آموزش دیدهام و آنرا بهطور محرمانه در خارج کار و زندگی اجرا کردهام، با تظاهر به اشتغال در کاری که فعالیت حقیقی من نبود و اسمی که اسم واقعی من نبود. من برای آژانس امنیت ملی آمریکا و [[آژانس اطلاعات دفاعی]] بطور سری کار کردهام و روش و امکاناتی ایجاد کردهبودم تا بدان وسایل در خطرناکترین و دشمنانهترین نقاط جهان امنیت افراد و اطلاعات را تضمین نمایم؛ بنابراین وقتی که آنها (دولت آمریکا) میگویند که من یک [[مدیر سیستم]] رده پایین هستم و نمیدانم که چه میگویم، حرفشان را گمراهسازی مینامم.||}}
خط ۱۳۸:
== افشاگریهای جاسوسی گسترده ==
[[پرونده:Boundless_Informant_data_collection.svg|بندانگشتی|میزان اطلاعات و داده جمعآوری شده از کشورهای مختلف به دست سازمان امنیت ملی ایالات متحده آمریکا؛ رنگ کشور {{پرچمک|ایران}} '''[[ایران]]''' به دلیل بالا بودن میزان اطلاعات مورد سرقت قرار گرفته به چشم میخورد.]]
{{see also|افشاگریهای جاسوسی گسترده در سال ۲۰۱۳}}در ژوئیه ۲۰۱۴، روزنامه واشینگتن پست خبر از وجود مخزنی ارائه شده توسط اسنودن داد؛ این مخزن حاوی حدوداً ۱۶۰۰۰۰ ایمیل و پیامک و ۷۹۰۰ مدرک نشت شده که از ۱۱۰۰ حساب آنلاین برداشت شدهاند، بود.<ref>{{یادکرد وب|کد زبان=en|وبگاه=Washington Post|نشانی=https://www.washingtonpost.com/world/national-security/in-nsa-intercepted-data-those-not-targeted-far-outnumber-the-foreigners-who-are/2014/07/05/8139adf8-045a-11e4-8572-4b1b969b6322_story.html|عنوان=In NSA-intercepted data, those not targeted far outnumber the foreigners who are|بازبینی=2018-08-16}}</ref> مدیر آژانس امنیت ملی آمریکا، [[کیث بی آلکساندر]]، در ابتدا رقم ۵۰۰۰۰ تا ۲۰۰۰۰۰ مدرک افشا شده را تخمین میزد. مدتی بعد این رقم به ۱٫۷ میلیون سند افزایش یافت؛ تخمینی که از [[پنتاگون]]، [[وزارت دفاع ایالات متحده]] میآمد. مقامات استرالیایی حداقل ۱۵۰۰۰ سند اطلاعاتی [[استرالیا]] و مسئولین انگلیسی حداقل ۵۸۰۰۰ سند اطلاعاتی [[بریتانیا]]<ref>{{یادکرد خبر|کوشش=BBC News|تاریخ=2013-08-30|عنوان=Miranda files 'put agents at risk'|نشانی=https://www.bbc.com/news/uk-23898580|زبان=en-GB|تاریخ بازبینی=2018-08-16}}</ref> را افشا شده برآورد کردهاند. یک [[آژانس اطلاعات دفاعی]] گزارش داد که اسنودن ۹۰۰۰۰۰ سند [[وزارت دفاع]] را در اختیار گرفته، یعنی بیش از آنچه که از آژانس امنیت ملی آمریکا [[بارگیری]] کرده بود.<ref>{{یادکرد خبر|نام خانوادگی=Schmidt|نام=Mark Mazzetti and Michael S.|عنوان=Officials Say U.S. May Never Know Extent of Snowden’s Leaks|نشانی=https://www.nytimes.com/2013/12/15/us/officials-say-us-may-never-know-extent-of-snowdens-leaks.html?smid=tw-share|زبان=en|تاریخ بازبینی=2018-08-16}}</ref><ref>{{یادکرد خبر|کوشش=VICE News|عنوان=Exclusive: Inside Washington's Quest to Bring Down Edward Snowden {{!}} VICE News|نشانی=https://news.vice.com/article/exclusive-inside-washingtons-quest-to-bring-down-edward-snowden|زبان=en-US|تاریخ بازبینی=2018-08-16}}</ref>
در ماه مارس ۲۰۱۴، ژنرال [[مارتین دمپسی]] به کمیسیون [[نیروهای مسلح]] مجلس گزارش داد: «اکثریت مدارکی که اسنودن از ارتش [[بارگیری]] کردهاست، ارتباطی با سیستم جاسوسی و مراقبت غیرنظامی ندارند. بیشتر آنها در رابطه با توانایی نظامی، عملیات، تاکتیک و طرز عمل ما هستند.» هنگامیکه در مصاحبه مه ۲۰۱۴ از مدیر بازنشسته آژانس امنیت ملی آمریکا کیت الکساندر خواسته شد تا شمار اسناد برگرفته شده توسط اسنودن را اعلام کند، او جواب داد: «بهسبب روشی که اسنودن بهکار بردهاست تصور نمیکنم که کسی قادر باشد بهدرستی شمار مدارک برداشته شده را تعیین کند، آنچه میتوانیم با دقت مشخص کنیم تعداد اسنادیست که بهدست اسنودن ممکن است هنوز دانلود باشد، و میزان آنها بیش از یک میلیون است.» اسنودن تمام مدارک را به روزنامهنگاران تحویل ندادهاست و میگوید: «من یک یک مدارک را قبل از آزاد ساختن آنها بررسی کردهام تا یقین حاصل کنم که حقیقتاً مناسب در اختیار عموم گذاردن هستند. مدارک گوناگون بسیاری هستند که اگر افشا میشدند ضربه مهمی به کشورها بودند، که من آنها را منتشر نکردم و بدین ترتیب هر مدرکی را قبل از تحویل به روزنامهنگاران معاینه و مطالعه کردم و اگر وقت کافی برای بررسی تمام این اطلاعات داشتم مایل بودم این مدارک را به روزنامهنگاران هر کشوری ارائه کنم.» بهرغم این تلاشها انتشار نسنجیده و نامناسب نیویورک تایمز باعث لو رفتن عملیات علیه [[القاعده]] گردید.
در ژوئن ۲۰۱۴، مدیر جدید آژانس امنیت ملی ایالات متحده آمریکا آدمیرال راجرز اظهار داشت هر چند پس از انتشارات اسنودن، برخی گروههای تروریست هشیار شدند و روشهای مخابراتیشان را تغییر دادند، ولی صدمه آنقدر مهم نیست که بگوییم «آسمان روی سرمان خراب میشود.» راجرز در فوریه ۲۰۱۵ گفت که اظهارات اسنودن یک «اثر مادی» در توانایی «بینش آژانس امنیت ملی آمریکا بر فعالیتهای گروههای تروریست در سطح جهانی» دارد. در آوریل ۲۰۱۵، [[انجمن هنری جکسن]]، یک [[اندیشکده|اندیشکدهی]] [[نومحافظهکاری]] بریتانیایی، در طی گزارشی مدعی شد که افشاگریهای اسنودن تأثیری منفی بر توانایی بریتانیا در جهت مقابله با تروریسم و گروههای جنایتکار داشت. مدیر پرایواسی اینترنشنال از این ادعا انتقاد کرد و اظهار داشت: «گزارش فرض را بر این میگذارد که مردم احمق هستند و فقط پس از اسنودن بود که به حفاظت از حریم خصوصی شان علاقهمند شدند.»<ref>''[[:en:Edward Snowden|Edward Snowden Global surveillance disclosures]]''</ref>
خط ۱۴۷:
روزنامهنگار نیویورک تایمز [[جیمز رایزن]] بیان داشت که ادوارد اسنودن تصمیمش را مبنی بر افشای اسرار آژانس امنیت ملی آمریکا بهطور تدریجی و حداقل از زمان کارش در شعبه سازمان [[سیا]] واقع در [[ژنو]]، اتخاذ نمود. اسنودن ابتدا با [[گلن گرینوالد]] روزنامهنگار گاردین در اواخر ۲۰۱۲ ارتباط حاصل کرد. او با گرین والد بهطور ناشناس تماس گرفت و گفت که مدارک حساسی در اختیار دارد که میخواهد آنها را به اشتراک بگذارد. گرین والد تدابیر امنیتی اسنودن مثل استفاده از [[ایمیل]]های رمزی را پر دردسر و کسلکننده یافت. سپس اسنودن با یک تهیهکننده فیلمهای مستند بنام [[لورا پویترس]] در ژانویه ۲۰۱۳ تماس گرفت. پویتراس میگوید: «اسنودن پس از دیدن فیلمش در مورد یکی از هشدار دهندگان آژانس امنیت ملی آمریکا بنام [[ویلیام بینی]] بود که با او ارتباط برقرار نمود. آنچه که مخصوصاً توجه اسنودن را به گرین والد و پواتراس جلب کرد مقاله گرین والد بود با این شرح که چگونه پواتراس به سبب فیلمش به یک «هدف» برای دولت تبدیل شدهاست.
گرین والد همکاریاش با اسنودن را از فوریه یا آوریل ۲۰۱۳ پس از ملاقاتش با پواتراس در نیویورک آغاز کرد؛ هنگامیکه اسنودن شروع به ارسال مدارک به ایشان نمود. اسنودن ارتباطات اینترنتیاش را با ایمیلهای رمزی انجام میداد و مخصوصاً خواسته بود که اظهاراتش را به عنوان «نقل قول» و استفاده از نام او در متن مشخص نکنند تا خطر شناسایی از طریق «سبک نگارش» را کاهش دهد. بارتون گلمن، روزنامهنگار واشینگتن پست میگوید: اولین «تماس مستقیم» آنها در ۱۶ مه ۲۰۱۳ (۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۲) صورت گرفت. اسنودن زمانی به سوی گرین والد رفت که واشینگتن پست از تضمین چاپ ۴۱ اسلاید پاورپوینت او در ۷۲ ساعت امتناع ورزید و همچنین نتوانست مدارک مربوط به پریزم را با کد رمزی که اسنودن میخواست آنلاین بگذارد تا بدین ترتیب اسنودن بتواند متعاقباً هویت خود را به عنوان عامل [[نشت اطلاعات]] اثبات کند. اسنودن اعلام کرد:
{{گفتاورد|میدانم که این عمل برای من ناراحتی به بار خواهد آورد و تسلیم این اطلاعات به مردم پایان کار من خواهد بود.||}}
خط ۱۵۶:
=== پرده برداری از اسرار ===
{{see also|افشاگریهای جاسوسی گسترده (۲۰۱۳–تاکنون)|پریزم}}روند انتشار مدارک نشتشده، جزئیات تاریک و ناشناخته دستگاه «جاسوسی بینالمللی گسترده» و [[افشاگریهای جاسوسی گسترده (از سال ۲۰۱۳ تا کنون)|افشاگریهای جاسوسی گسترده]] آشکار ساختند که سازمان امنیت ملی آمریکا با همکاری تنگاتنگ گروه [[فایو ایز]] از جمله: [[استرالیا]]، [[بریتانیا]] و [[کانادا]] عمل میکند. سردبیر روزنامه گاردین [[الن راسبریجر|آلن راسبریجر]] گفت: «در نوامبر ۲۰۱۳ هنگامیکه فقط یک درصد اسناد منتشر شده بودند، مسئولین هشدار دادند! بدترینها هنوز در راهاند.» در ۵ ژوئن ۲۰۱۳ (۱۵ خرداد ۱۳۹۲)، گاردین اعلام داشت که مستندسازی وجود و عملکرد برنامه «جاسوسی گسترده جهانی» را شروع کردهاست. این مستندسازیها یک سال طول کشیدند. اولین برنامهای که میبایست افشا میشد، پریزم بود که با تأیید دادگاه اجازه بازرسی حسابهای گوگل و یاهو شهروندان آمریکا را میداد، برنامه پریزم توسط دو نشریه واشینگتن پست و گاردین با فاصله یکساعت از یکدیگر منتشر گردید. بارتون گلمن از واشینگتن پست اولین روزنامهنگاری بود که اسناد اسنودن را افشا ساخت. او گفت دولت آمریکا با اصرار از او خواست که نام شرکتهای درگیر در برنامه پریزم را منتشر نکند ولی گلمن تصمیم گرفت که ذکر نام شرکتها باعث خواهد شد که واقعیت بهتر برای [[مردم آمریکا]] محسوس شود.
این گزارش همچنین از پروژه اطلاعاتی [[تمپورا (پروژه اطلاعاتی)|تمپورا]] خبر میداد. برنامه جاسوسی [[ستاد ارتباطات دولت انگلیس]] که معادل و همکار آژانس امنیت ملی در آمریکا است. گزارش اصلی ستاد ارتباطات دولت انگلیس شامل جزئیات عملیات [[مرکز داده]]های تلفنی آژانس، [[خبرچین بیکران]] و یک دستور محرمانه دادگاه به [[شرکت تلفن]] [[ورایزن کامیونیکیشنز]] مبنی بر تحویل میلیونها سوابق تلفنی شهروندان آمریکایی به آژانس امنیت ملی آمریکا، بهویژه تحویل سوابق مکالمات شخصیتهای مهم دنیای تجارت و سیاست به این سازمان بود. یکی دیگر از پروژههایی که علنی شدند، پروژه [[ایکسکیاسکور]] بود؛ یک [[نرمافزار]] تجزیه و تحلیل که با آن میتوان تقریباً هر حرکتی را که در اینترنت صورت گرفته جمعآوری و بایگانی نمود. گاردین میگوید که ''ایکسکیاسکور'' یکی از بحث برانگیزترین اظهارات اسنودن را روشن میکند: «من از میز کارم میتوانستم هر کسی را بر روی نوار ضبط کنم. شما یا حسابدارتان تا یک قاضی فدرال یا حتی شخص رئیسجمهور، چنانچه فقط یک آدرس ایمیل شخصی دراختیار میداشتم.» بنا به افشاگریهای اسنودن آژانس امنیت ملی ایالات متحده آمریکا مشغول جمعآوری میلیونها ایمیل و لیست مخاطبین [[پیامک]]ها، مطالعه ایمیلها، ردگیری موقعیت جغرافیایی تلفنهای همراه و تخریب [[رمزگذاری]]های کاربران با استفاده از نرمافزار رمز شکن [[بولران]] بودهاست. آژانس امنیت ملی ایالات متحده آمریکا همچنین از کوکیها ([[کوکی اچتیتیپی]]) که به منظور تجاری در اینترنت بهکار برده میشود، برای دقیقتر مشخص نمودن هدفهای جاسوسی دولت و تقویت سیستم مراقبتی استفاده میکند.
همچنین نشان داده شد که آژانس امنیت ملی آمریکا با ورود به مرکز دادههای گوگل و یاهو و با استفاده از برنامه جاسوسی و مراقبت [[ماسکولار]] از کابلهای زیر دریایی ارتباط اینترنت، اطلاعات صدها میلیون کاربر را جمعآوری میکند.
بنا به اسنادی که در دسامبر ۲۰۱۳ افشا شدند؛ سازمانهای آژانس امنیت ملی ایالات متحده آمریکا، سیا، ستاد ارتباطات دولت انگلیس از کاربران «[[زندگی دیگر]]»، «[[ایکسباکس لایو]]» و «[[دنیای وارکرفت]]» جاسوسی مینمودند و سعی در استخدام خبرچین از این وبگاهها را داشتهاند. مدارک منتشر شده آشکار میسازند که کارمندان این آژانس در مورد فعالیت یا علائق جنسی خوشان هم جاسوسی میکردند و این عملیات را [[لاواینت]] نام داده بودند. آژانس امنیت ملی آمریکا [[فعالیتهای جنسی]] آنلاین شهروندانی که بنیادگرا نام نهاده بود را تحت نظر داشت تا از آن برای بیاعتبار کردن فعالان سیاسی استفاده کند.
پس از افشاگری در باب «مروارید سیاه» {{به انگلیسی|Black Pearl}}؛ نرمافزاری که شبکههای خصوصی را هدف قرار میدهد، آژانس امنیت ملی ایالات متحده آمریکا متهم شد که از حدود مأموریتش برای حفظ امنیت ملی فراتر رفتهاست. آژانس در برنامههای جمعآوری اطلاعات خود [[شرکت نفت]] [[برزیل]] [[پتروبراس]] را هدف قرار داده بود. آژانس امنیت ملی ایالات متحده آمریکا و ستاد ارتباطات دولت انگلیس و همچنین [[سازمانهای خیریه]] نظیر [[یونیسف]]، پزشکان جهانی، و متحدینی از قبیل رئیس [[سازمان ملل]] و نخستوزیر [[اسراییل]] را نیز تحت جاسوسی قرار دادهاست. در اکتبر ۲۰۱۳، آشکارسازیهای اسنودن از جاسوسیهای ایالات متحده، تنش مهمی بین آمریکا و نزدیکترین متحدینش ایجاد نمود؛ کشورهای موضوع جاسوسی عبارتاند از [[برزیل]]، [[فرانسه]]، [[مکزیک]]، [[بریتانیا]]، [[چین]]، [[آلمان]]، [[اسپانیا]] و همچنین ۳۵ نفر از رهبران جهانی، به ویژه آ[[آنگلا مرکل|نگلا مرکل]] [[صدر اعظم آلمان]] که در اعتراض به این عملیات اظهار نمود: «جاسوسی بین دوستان غیرقابل قبول است» و آژانس امنیت ملی آمریکا را با سازمان جاسوسی [[اشتازی]] مقایسه کرد. مدارک نشت شدهای که [[اشپیگل]] در ۲۰۱۴ منتشر کرد حاکی از این حقیقت است که آژانس امنیت ملی آمریکا از ۱۲۲ رهبر بلندپایه جهان جاسوسی کردهاست.
سند «بودجه سیاه» آژانس امنیت ملی آمریکا که واشینگتن پست پس از دریافت از اسنودن منتشر کرد، میزان موفقیت و شکست ۱۶ آژانس امنیتی آمریکا را نشان میداد و همچنین آشکار میسازد که آنها با پرداخت پول بهطور غیرقانونی به شبکه ارتباطات و مکالمات شرکتهای خصوصی [[فناوری]] نفوذ کردهاست. در [[سال مالی]] ۲۰۱۳ سازمانهای امنیت آمریکا بودجهای معادل ۵۲ میلیارد دلار در اختیار داشتند.
یک بیانیه مأموریت آژانس امنیت ملی ایالات متحده آمریکا تحت عنوان «استراتژی [[شنود الکترونیک]] ۲۰۱۲–۲۰۱۵»، بیان میدارد که این آژانس قصد دارد فعالیتهای جاسوسی و نظارتش را افزایش دهد. هدف آن «افزایش چشمگیر کنترل شبکههای بینالمللی» و «بهدست آوردن تواناییهای لازم برای جمعآوری اطلاعات از هر کسی، در هر کجا و در هر زمان» مشخص شده بود. [[گلن گرینوالد]] در کتابش که «''جایی برای پنهان شدن نیست''» در مه ۲۰۱۴ منتشر شد با استناد به مدارک اسنودن نشان میدهد که هدف حقیقی آژانس امنیت ملی آمریکا از این قرار است: «جمعآوری تمامی اطلاعات»، «پردازش همه اطلاعات»، «شریک شدن در همه مسائل» و «دانستن همه چیز».
خط ۱۷۲:
او با بیان نمونه شرکت المانی [[زیمنس]] افزود؛ " اگر مطلبی در زیمنس برای آمریکا مفید باشد ـ حتی بدون ارتباط با مسائل امنیت ملی ـ با ین همه آژانس امنیت ملی آمریکا ان مطلب را برداشت میکند.
پس از این اظهارات سازمان امنیت داخلی المان بنا به تقاضای [[حزب چپ (آلمان)]] تحقیقاتی به عمل آورد ولی هیچ گواه جدی مبنی بر جاسوسی صنعتی آمریکا در المان نیافت.
در فوریه ۲۰۱۴، اسنودن در گواهیش در برابر نمایندگان اتحادیه اروپا در مورد " برنامههایی که هنوز افشا نکردهاست " چنین گفت ؛" من تشخیص اینکه دانستن کدامیک از این اسناد اهمیت بیشتری برای [[مردم دارد]] را به وجدان روزنامهنگاران و هماهنگی با مسئولین دولت، واگذار میکنم "
در مارس ۲۰۱۴، [[گلن گرینوالد]] با افشای اسنادی در «اینترسپت» نشان داد که آژانس امنیت ملی آمریکا و ستاد ارتباطات دولت انگلیس در نظر دارند هزاران کامپیوتر را با [[بدافزار]] ی بنام «توربین» ''Turbine'' آلوده کنند. در این نوشته همچنین از کوانتوم هند {{به انگلیسی|QUANTUMHAND}} گفته شدهاست که شامل یک [[فیسبوک]] قلابی است و میتواند حائل ارتباط با [[سرور]] گردد.
خط ۱۹۵:
در ژانویه ۲۰۱۴، اسنودن گفت که نقطه عطف برای او " دیدن [[جیمز کلاپر]] مدیر آژانس امنیت ملی آمریکا بود که با قید سوگند در مقابل [[کنگره ایالات متحده آمریکا]] دروغ گفت "(در تاریخ ۱۲ مارس ۲۰۱۳).
سه ماه پس از ان اسنودن در صدد برآمد هزاران مدارک سرّی آژانس امنیت ملی آمریکا را با
[[گلن گرینوالد]] به اشتراک بگذارد، و ۹ ماه پس از اینکه جیمز کلاپر مدیر آژانس در مقابل کمیسیون ویژه [[سنای
اسنودن گفت، " هیچ نیازی به حفظ سازمان امنیتی نیست که باور دارد به مردم و قانون گذارانی که به ان سازمان اعتماد کردهاند و مسئول تنظیم عملکردش هستند میتواند دروغ بگوید. از آنجایی که این مطلب واقعاً از نظر من مهم است دیگر راه بازگشتی از این نقطه وجود نداشت.
از طرف دیگر، درک این واقعیت بود که کس دیگری این کار را نخواهد کرد. حق مردم است که در مورد این برنامه بدانند. در مه ۲۰۱۴، [[ونتی فر]] بیان داشت که اسنودن در سال ۲۰۰۸ برای اولین بار شروع تفکر در باب افشای اسرار نمود. اما او خودداری کرد، بخشی از ان به دلیل باورش به [[باراک اوباما]] بود که در همان سال انتخاب شد و احتمالاً اصلاحاتی به عمل میآورد. اسنودن اظهار داشت که او مشگلات قانونی در ارتباط با برنامه جاسوسی ان [[اس آی]] را با بیش از ۱۰ فرد مسئول در میان گذاشت، ولی به عنوان یک پیمانکار هیچ راه قانونی در پیش پا نداشت تا [[افشاگر]]<nowiki/>ی مهمی بنماید.<ref>''[[:en:Edward Snowden|wikipedia Edward snowden Motivations]]''</ref>
== هنگ کنگ ==
خط ۲۰۹:
کارمندان میرا هتل به خبر نگاران [[وال استریت جورنال]] گفتند که ورود اسنودن، اول ژوئن رسماً در هتل ثبت شدهاست.
اسنودن قسم خورده بود که با هر گونه تلاش ایالات متحده برای بازگرداندنش به مبارزه برخیزد و به همین منظور یک وکیل حقوق بشر کانادایی مقیم هنگ کنگ بنام رابرت تیبو Robert Tibbo را به عنوان مشاور حقوقی خود انتخاب نمود. اسنودن به روزنامه صبح چین جنونی South China Morning Post گفت قصد دارد در هنگ کنگ بماند تا زمانیکه از او خواسته شود که آنجا را ترک کند و افزود که میخواهد تصمیم این مهم را به مردم و دادگاه هنگ کنگ واگذار کند.
در مدتی که در هنگ کنگ بود او گفت که دولت آمریکا جنایات مهمی در مورد هنگ کنگ مرتکب شدهاست؛ و همچنین چین، " از قبیل شناسایی کردن آدرسهای [[پروتکل اینترنت]] * چینی و جمعآوری دادهها از طریق کنترل پیامکهای شهروندان هنگ کنگ . [...] در اواخر ماه اوت، روزنامه روسی [[کومرسان]] مدعی شد که اسنودن درست قبل از عزیمتش از هنگ کنگ به مقصد [[مسکو]]، در [[کنسول]]گری [[روسیه]] واقع در هنگ کنگ زندگی میکردهاست. [[بن ویزنر]] مشاور حقوقی اسنودن که وکیل در [[اتحادیه آزادیهای شهروندی آمریکا]] است، در ژانویه ۲۰۱۴ چنین اظهار داشت ؛" هر سازمان و شبکه خبری در جهان تلاش نمود تا صحت ان خبر را تأیید کند و هیچکدام نتوانستند، چون که خبر دروغ است ."
[...]
با این همه رئیسجمهور روسیه [[ولادیمیر پوتین]] گفت؛ چند روز قبل از پرواز به مسکو آقای اسنودن با نماینده دیپلماتیک ما در هنگ کنگ ملاقات نمود. [...] در۲۲ ژوئن (۱۸ روز پس از شروع انتشار مدارک اسنودن در مورد آژانس امنیت ملی) مقامات آمریکایی پاسپورت او را باطل کردند.
در ۲۳ ژوئن، اسنودن سوار هواپیمای تجاری [[آئروفلوت]] به مقصد مسکو شد در این سفر سارا هریسون فعالان [[ویکی لیکس]] او همراهی میکرد.
مقامات هنگ کنگ اعلان داشتند که برغم تقاضای دولت آمریکا، اسنودن را دستگیر نکردهاند، زیرا در خواست ایالات متحده کاملاً با قوانین هنگ کنگ مطابقت نمیکند، و توجیه قانونی برای ممانعت از پرواز ایشان وجود ندارد.
در ۲۴ ژوئن سخنگوی [[وزارت خارجه آمریکا]] پاتریک ونترل گفت؛ " این اظهارات قابل قبول نیستند و در واقع تصمیم تکنیکی اداره مهاجرت هنگ کنگ است. این یک انتخاب حساب شده دولت و ازاد کردن یک فراری بود که حکم جلب قانونی و درست برای بازداشتش وجود داشت … هر چند [[قانون حریم خصوصی]] به من اجازه نمیدهد که در مورد جزئیات پاسپورت اقای اسنودن صحبت کنم، ولی میتوانم بگویم که مقامات هنگ کنگ کاملاً از اهمیت اقای اسنودن برای ما آگاه بودند و وقت کافی داشتند تا مانع پرواز او شوند. "
در همان روز [[جولیان اسانژ]] اعلام کرد که ویکی لیکس هزینه اقامت اسنودن در هنگ کنگ و پرواز او را پرداختهاست.
در اکتبر ۲۰۱۳ اسنودن گفت که قبل از عزیمت به مسکو تمامی مدارک محرمانهای را که به همراه داشت به خبرنگارانی که در هنگ کنگ ملاقات کرده بود تحویل داده و هیچ نوع کپی برای خودش نگه نداشتهاست.
خط ۲۲۵:
او افزود؛ من یک بلیط برای ادامه سفر به [[هاوانا]] داشتم و فقط از مسکو عبور میکردم (یک هواپیما پر از گزارشگر شماره صندلی من را هم ثبت کردهاند) ولی دولت آمریکا تصمیم گرفته بود که من مسکو بمانم و پاسپورت مرا باطل نمودند.
اسنودن چنین توجیه میکند؛ مقامات آمریکایی میخواستند او در مسکو بماند تا بدین ترتیب او را جاسوس روسیه نمایان سازند .
[...] یک گزارش روس بیان میکند، اسنودن قرار بود از مسکو عبور کند و با پروازی که در هاوانا توقف میکرد به [[آمریکای لاتین]] برود؛ ولی هنگامیکه او به فرودگاه مسکو رسید، مقامات کوبآیی تحت فشار دولت آمریکا نظرشان را عوض کردند و به مسکو اعلام نمودند که به هواپیمای حامل اسنودن اجازه فرود در هاوانا را نخواهند داد در نتیجه اسنودن با باطل شدن پاسپورتش در منطقه ترانزیت فرودگاه transit area مسکو گیر کرد.
[[فیدل کاسترو]]، مدعی شد که داستان ممانعت کوبا از آمدن اسنودن به ان کشور دروغ محض و یک افترا است.
واشینگتن پست گفت، حقایق موجود با این شایعه را که روسیه هرگز نمیخواستهاست که به اسنودن مأمور سابق [[سیا]] اجازه ادامه سفرش را بدهد مغایرت دارند.
[[ولادیمیر پوتین]] رئیسجمهور روسیه گفت، ورود اسنودن به مسکو غیره منتظره و به مثابه یک هدیه سال نوی
Christmas gift ناخواسته بود. پوتین افزود؛ اسنودن در محدوده ترانزیت فرودگاه مسکو باقی خواهد ماند، و از آنجایی که او هیچ جرمی در روسیه مرتکب نشدهاست آزاد است که برود و بهتر است که اینکار را بکند. او منکر این مطلب شد که مأمورین اطلاعاتی روسیه با اسنودن کار کرده یا کار میکنند.
با رسیدن اسنودن به مسکو [[کاخ سفید]] نا رضایتیش از تصمیم [[هنگ کنگ]] مبنی بر اجازه خروج به اسنودن دادن را اعلام داشت. [[روابط عمومی]] کاخ سفید [[جی کارنی]] Jay Carney گفت ما به روشنی بر این اعتقاد هستیم که آقای اسنودن باید به ایالات متحده بازگردانده شود تا در دادگاه رسیدگی به اتهاماتی که علیه ایشان اقامه شدهاند حضور یابد. مدیر دفتر مطبوعات [[وزارت خارجه]] تأیید کرد: " ما خیلی از تصمیم مقامات هنک کنگ برای اجازه فرار دادن به اسنودن، برغم تقاضای قانونی استرداد ایشان مبنی بر موافقتنامه موجود بین دو کشور مأیوس گشتهایم. ما امیدواریم که دولت روسیه امکانات موجود برای بازگرداندن آقای اسنودن به آمریکا را مورد مطالعه قرار دهد، تا ایشان به دادگستری برای برای پاسخگویی به اتهامات وارده تحویل داده شود .
[...] پس از اینکه با تقاضای پناهندگی اسنودن در روسیه موافقت شد وکیل جنایی بینالمللی دوگلاس مک ناب Douglas McNabb گفت؛ " چون اقای اسنودن دیگر قصد سفر به [[امریکای لاتین]] را ندارد تا زمانیکه در روسیه بماند در امنیت خواهد بود ". [[جولیان اسانژ]] هم که با این نظر موافق است طی مصاحبه با [[رولینگ استون]] در۲۰۱۳ گفت؛ با اینکه اکوادور و ونزوئلا در کوتاه مدت از او حمایت میکردند و لی در بلند مدت این کشورها دستخوش تحولات و تغییرات در دولت میگردند. او در روسیه امنیت دارد و محترم شمرده میشود و بنظر نمیاید که تغییری در این شرایط بوجود اید. این توصیه من به اسنودن بود که او از لحاظ فیزیکی در روسیه در امنیت خواهد بود.
بنا به اسنودن؛ " سیا در [[امریکای جنوبی]] خیلی نیرومند است و دولتها خیلی ضعیفتر از روسیه هستند … و آنها [سیا] میتوانستند مرا بدزدند …"
چهار کشور به اسنودن پناهندگی دائم پیشنهاد کردند: اکوادور، نیکاراگوئه، بولیوی و ونزوئلا.
شبکه اخبار [[ای بی سی]] ABC News گفت هیچ خط مستقیم هوایی بین نیکاراگوئه، بولیوی، ونزوئلا و مسکو وجود ندارد و ایالات متحده تمامی کشورهای واقع در مسیر را تحت فشار قرار داده بود تا اسنودن را تحویل بدهند.
اسنودن در ژوئیه ۲۰۱۳ گفت که او تصمیم گرفت که از روسیه تقاضای پناهندگی کند وقتی که دریافت هیچ راه مطمئنی برای رسیدن به کشورهای آمریکای لاتین وجود ندارد.
اسنودن گفت؛ او در روسیه باقی ماند زیرا هنگامیکه در حال تصمیمگیری در باب تقاضای پناهندگی در [[آمریکای جنوبی]] بودند ایالات متحده بزور هواپیمای رئیسجمهور بولیوی را وادار به فرود نمود.
در این مورد برخی از ممالک اروپای و [[آمریکای شمالی]] نشان دادند که مایلند در خارج از محدوده قانون عمل کنند، این طرز رفتار امروز هم ادامه دارد.
وجود تهدید اعمال غیرقانونی دولتها باعث شد که سفر من به آمریکای لاتین و بهرهمند شدن از پناهندگی در آنجا غیرممکن گردد. او گفت که چنانچه مشگلی با دولت آمریکا وجود نداشت او از روسیه خارج میشد.
در مصاحبه اکتبر۲۰۱۴ با مجله دِ نیشن اسنودن گفت ؛" دولت آمریکا صبر کرد تا هنگ کنگ را ترک کنم و سپس پاسپورت مرا باطل نمود تا بدین ترتیب من در روسیه گیر بیفتم، اگر واقعاً میخواستند مرا دستگیر کنند فقط لازم بود که بگذارند من سفرم به امریکای لاتین را ادامه دهم و در انجا [[سیا]] بیمحابا قادر به هر کاری است. آنها این راه حل را نمیخواستند و برای همین تصمیم گرفتند که من را در روسیه نگه دارند ."<ref>''[[:en:Edward Snowden#Russia|Edward Snowden Russia]]''</ref>
خط ۲۴۶:
با یاد اور شدن قول اوباما مبنی بر اینکه اجازه نمیدهد درموارد و قضایا «زد و بند و معامله» {{به انگلیسی|Wheeling and Dealing}} بهکار رود، گفت: این نوع اغفال گری از جانب یک رهبر جهانی عادلانه نیست، و یک تاوان ماورای قانون در تبعید است ".
چندین روز پس از ان ویکی لیکس اعلام کرد که اسنودن از ۶ کشور دیگر تقاضای پناهندگی نمودهاست، ویکی لیکس از نام بردن آنان اجتناب ورزید " به دلیل نگرانی موجود از دخالت آمریکا در این موضوع ".
[[وزارت کشور]] فرانسه تقاضای پناهندگی اسنودن را رد کرد با این توضیح که " پس از تجزیه تحلیل شرایط متقاضی، فرانسه موافقت نخواهد کرد ".
لهستان از بررسی تقاضای پناهندگی او خود داری کرد به آین دلیل که طبق رویه مرسوم ارائه نشدهاست.
[[وزیر امور خارجه]] برزیل گفت که دولتش در نظر ندارد که به تقاضای پناهندگی اسنودن پاسخ گوید.
المان، فنلاند و هند تقاضای اسنودن را صراحتاً رد کردند، در حالیکه اتریش، اکوادور، نروژ، ایتالیا، هلند و اسپانیا گفتند که تقاضا باید در خاک کشورشان ارائه گردد.
در نوامبر ۲۰۱۴، المان اعلام کرد که اسنودن تقاضای قبلی رد شده اش را تجدید نکردهاست و دیگر به مثابه متقاضای قلمداد نمیشود.
خط ۲۵۵:
در ۱۲ ژوئیه در ملاقاتی با نمایندگان سازمانهای حقوق بشر و وکلا که از جانب دولت روسیه در فرودگاه بینالمللی شرمتیوو شهر مسکو ترتیب داده شده بود، اسنودن اعلام کرد هر پیشنهاد پناهندگی که تا به امروز دریافت کرده یا در آینده دریافت خواهد نمود را میپذیرد، همچنین افزود که که با تقاضای پناهندگی اش از ونزوئلا موافقت شدهاست.
اسنودن گفت به مدتی که برای حل مسائل سفرش نیاز دارد از روسیه تقاضای پناهندگی خواهد نمود.
اداره مهاجرت روسیه تأیید کرد که اسنودن در ۱۶ ژوئیه یک تقاضای پناهندگی موقت ارائه نمودهاست. کوچرنا گفت که موکل او قصد دارد در روسیه کار بیابد، مسافرت کند و زندگی خود را در اینجا آغاز نماید، او اکنون شروع بیادگیری [[زبان روسی]] نمودهاست.
در نامهای به [[وزیر دادگستری]] روسیه الکساندر کونووالوف، [[دادستان کل ایالات متحده]] اریک هلدر سعی نمود که دلایل اسنودن برای تقاضای پناهندگی موقت را یا دائم را بیپایه و اساس نشان دهد. هلدر گفت که جرایمی که آقای اسنودن به آنها متهم است [[مجازات اعدام]] ندارند و دادستانی آمریکا قصد ندارد تقاضای [[حکم اعدام]] کند حتی اگر اتهامات مهمتری که مشمول حکم اعدام هستند در آینده به کیفر خواست اضافه شوند. هلدر افزود؛ برغم ابطال پاسپورت او که در ۲۲ ژوئن صورت گرفتهاست اسنودن میتواند آزادانه از مسکو سفر کند، او یک پاسپورت موقت که فقط برای بازگشت مستقیم به آمریکا قابل استفاده است را دریافت خواهد کرد . [...] همان روز سخنگوی رئیسجمهور گفت که کرملین تکرار میکند که بر موضع خود مبنی بر عدم استرداد اشخاص باقی است. او افزود که پوتین شخصاً در پرونده دخالتی ندارد، و اسنودن در خواستی نکردهاست که نیازمند رسیدگی از جانب [[رئیس حکومت]] باشد، این موضوع بین [[سرویس امنیت فدرال روسیه]] و [[افبیآی|پلیس فدرال آمریکا]] حل و فصل میشود. در مارس ۲۰۱۵، [[گلن گرینوالد]] در [[دی اینترسپت]] گزارش داد که [[زیگمار گابریل]] معاون [[صدر اعظم المان]] به او گفتهاست که دولت آمریکا تهدید کرده بود چنانچه به اسنودن پناهندگی دهند یا امکان مسافرت او را فراهم آورند، دیگر اطلاعات امنیتی در اختیار المان نخواهد گذاشت.<ref>''[[:en:Edward Snowden#Asylum_applications|Wikipedia Edward Snowden Asylum applications]]''</ref>
== دریافت جایزه ==
[[پرونده:Edward_Snowden's_Surprise_Appearance_at_TED.jpg|بندانگشتی|حضور غافلگیرکنندهٔ اسندون در کنفرانس [[تد]]]]
در ۳۰ اوت ۲۰۱۳ سه [[نهاد مدنی]] ضد فساد [[آلمان]] به نامهای «شفافیت بینالملل»، «انجمن دانشپژوهان آلمان» و «حقوقدانان علیه سلاح اتمی» با اهدای [[جایزه افشاگران]] {{به انگلیسی|Whistleblower}} به اسنودن از عمل وی در راستای دفاع از [[حقوق شهروندی]] تقدیر کردند. از نظر این سه نهاد، ادوارد اسنودن در راستای تأمین منافع عمومی عمل کردهاست.<ref name="ReferenceB">[http://www.dw.de/اعطای-جایزه-شهروندی-افشاگران-به-ادوارد-اسنودن/a-17057390 اعطای جایزه شهروندی "افشاگران" به ادوارد اسنودن] دویچهوله فارسی</ref>
ادا مولر، رئیس سازمان «شفافیت بینالملل» آلمان گفت: «ما از اسنودن عمیقاً سپاسگزاریم.» وی گفت که اسنودن با شهامت و احساس مسئولیت خود، بحثی پراهمیت را در پهنه همگانی به راه انداختهاست. مسئله بر سر این پرسش است که [[حقوق اساسی]] ما تا چه اندازه ارزش دارد. همچنین در آیین اهدای جایزه،
خط ۲۷۴:
=== آمریکا ===
{{پرچمک|USA}} '''افشای اطلاعات:''' در ژوئن ۲۰۱۳ ارتش آمریکا دسترسی به بخشهایی از سایت روزنامه گاردین را که مربوط به برنامه جاسوسی حکومت بودهاست برای هزاران پرسنل خود در آمریکا فیلتر کرد و کل سایت گاردین را برای پرسنل خود در [[افغانستان]]، [[خاورمیانه]] و [[جنوب آسیا]] مسدود نمود؛ و این فیلتر اطلاعات را یک روش «بهداشت شبکهای» به قصد تقلیل افشای غیرمجاز اطلاعات طبقهبندی شده توسط رایانههای وزارت دفاع دانست.<ref name="us-army-blocks">{{cite news |last1= Ackerman |first1= Spencer| last2= Roberts| first2=Dan |url= http://www.guardian.co.uk/world/2013/jun/28/us-army-blocks-guardian-website-access |title= US army blocks access to Guardian website to preserve 'network hygiene' |newspaper=The Guardian |location=London |date=June 28, 2013 |accessdate=June 29, 2013}}</ref><ref name="guardmil">{{cite news|last=Ackerman|first=Spencer|title=US military blocks entire Guardian website for troops stationed abroad|url=http://www.guardian.co.uk/world/2013/jul/01/us-military-blocks-guardian-troops|newspaper=The Guardian|date=July 1, 2013}}</ref> هرچند واکنش به افشاگری اسنودن در کنگره آمریکا عموماً منفی بودهاست، و او را یک خائن به کشور و سزاوار پیگرد قانونی و دستگیری دانستهاند،<ref>{{cite news|last=Reeve|first=Elspeth|title=Washington turns on the NSA blinders to target weird 'IT guy' leaker instead|url=http://www.theatlanticwire.com/politics/2013/06/edward-snowden-washington-response/66063/|newspaper=The Atlantic Wire|date=June 10, 2013}}</ref><ref name="20130611sfchron">{{cite news |title=John Boehner: Edward Snowden Is A 'Traitor' |work=[[سانفرانسیسکو کرونیکل|San Francisco Chronicle]] |date=June 11, 2013 |last= LoGiurato |first= Brett |url= http://www.sfgate.com/technology/businessinsider/article/JOHN-BOEHNER-Edward-Snowden-Is-A-Traitor-4593261.php |accessdate=June 11, 2013}}</ref><ref name="thehill.com">{{cite news |last1=Herb |first1=Jeremy |last2=Sink |first2=Justin |title=Sen. Feinstein calls Snowden's NSA leaks an 'act of treason' |publisher=thehill.com |url=http://thehill.com/blogs/defcon-hill/policy-and-strategy/304573-sen-feinstein-snowdens-leaks-are-treason |date=June 10, 2013}}</ref><ref name="thehill.com"/><ref>{{cite news|last=Nelson|first=Bill|title=This man is a traitor|url=http://www.nydailynews.com/opinion/man-traitor-article-1.1369682|newspaper=Daily News|location=New York|date=June 11, 2013}}</ref><ref>{{cite news |title=Edward Snowden: Ex-CIA leaker drops out of sight, faces legal battle |agency=Reuters |work=The Chicago Tribune |date=June 10, 2013 |url=http://articles.chicagotribune.com/2013-06-10/news/chi-edward-snowden-nsa-leaks-20130610_1_u-s-justice-department-regina-ip-hong-kong |accessdate=June 12, 2013}}</ref><ref>{{cite news |title=DNC chair Debbie Wasserman Schultz: Snowden is a coward |first=Aaron|last=Blake|work=[[واشینگتن پست|The Washington Post]] |date=June 11, 2013 |url=http://www.washingtonpost.com/blogs/post-politics/wp/2013/06/11/dnc-chair-debbie-wasserman-schultz-snowden-is-a-coward/ |accessdate=June 13, 2013}}</ref> دو نفر از نمایندگان کنگره درخواست یک اصلاحیه در قانون اختیارات سازمان امنیت ملی آمریکا کردند که به قصد کاهش جمعآوری و ذخیره اطلاعات شخصی افراد بود، ولی با آن مخالفت شد.<ref>[http://www.washingtonpost.com/world/national-security/house-proposal-to-curtail-nsa-in-response-to-edward-snowdens-leaks-fails-narrowly/2013/07/25/b7117338-f54d-11e2-9434-60440856fadf_story.html House proposal to curtail NSA in response to Edward Snowden’s leaks fails narrowly – The Washington Post]</ref><ref>[http://www.theatlanticwire.com/politics/2013/07/amash-amendment-fails-despite-democratic-support/67584/ The Amash Amendment Fails, Barely – Abby Ohlheiser and Philip Bump – The Atlantic Wire]</ref> مفسران سیاسی و شخصیتهای اجتماعی مانند [[نوآم چامسکی]]، [[الیور استون]]، [[مایکل مور]]، [[الکس جونز]]، [[گلن بک]]، [[اندرو ناپولیتانو]] اسنودن را برای افشای جاسوسی مخفیانه حکومت آمریکا تحسین کردند؛ ولی برخی کارشناسان او را تقبیح کردند، کارش را مخالف [[منافع ملی]] آمریکا دانستند و رسانهها نیز او را یک خیانتکار نامیدند.<ref>{{یادکرد خبر|کوشش=The New Yorker|عنوان=Edward Snowden Is No Hero|نشانی=https://www.newyorker.com/news/daily-comment/edward-snowden-is-no-hero|زبان=en-US|تاریخ بازبینی=2018-08-16}}</ref><ref>{{یادکرد خبر|نام خانوادگی=Diplomat|نام=Zachary Keck, The|کوشش=The Diplomat|عنوان=Yes, Edward Snowden Is a Traitor|نشانی=https://thediplomat.com/2013/12/yes-edward-snowden-is-a-traitor/|زبان=en-US|تاریخ بازبینی=2018-08-16}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نام خانوادگی=Segal|نام=Rachel|وبگاه=theperspective.com/|نشانی=https://www.theperspective.com/debates/edward-snowden-hero-traitor/|عنوان=Edward Snowden – Hero or Traitor?|بازبینی=2018-08-16}}</ref> [[باراک اوباما]]، رئیسجمهور آمریکا، از برنامههای آژانس امنیت ملی این کشور دفاع کرد، اما گفتهاست که برای تضمین نظارت بهتر بر قانونی بودن اقدامات آژانس، اصلاحاتی باید انجام پذیرد.<ref name="bbc.co.uk"/>
=== اروپا ===
{{پرچمک|اروپا}} '''افشای اطلاعات:''' سران کشورهای اروپایی خشمگینانه عکسالعمل نشان دادند و [[آنگلا مرکل]] و [[فرانسوا اولاند]] جاسوسی آمریکا را غیرقابل قبول خواندند، و تأکید کردند که آژانس امنیت ملی آمریکا باید فوراً آن را متوقف کند.<ref name="hague">{{cite news |url= http://www.guardian.co.uk/uk/2013/jun/25/germany-uk-gchq-internet-surveillance |title= GCHQ surveillance: Germany blasts UK over mass monitoring |work=The Guardian |location= London |date=June 26, 2013 |author=Travis, Alan; Connolly, Kate; Watt, Nicholas}}</ref><ref>Traynor, Ian (July 1, 2013).[http://www.guardian.co.uk/world/2013/jul/01/nsa-spying-allegations-germany-us-france "NSA spying row: bugging friends is unacceptable, warn Germans"]. ''The Guardian'' (London).</ref><ref>McPartland, Ben (July 1, 2013.). [http://www.thelocal.fr/20130701/france-furious-over-us-spying-allegations "Hollande to US: Stop spying on us now"]. ''[[The Local]]'' (Stockholm). Agence France-Presse.</ref><ref name="spiegel">Hecking, Claus; Schultz, Stefan (June 30, 2013). [http://www.spiegel.de/international/europe/eu-officials-furious-at-nsa-spying-in-brussels-and-germany-a-908614.html "Spying 'Out of Control': EU Official Questions Trade Negotiations"]. ''Der Spiegel'' (Hamburg). Retrieved July 3, 2013.</ref> [[دیپلمات]]<nowiki/>های [[روسیه]]، [[ترکیه]] و [[آفریقای جنوبی]] نیز که در اجلاس سران [[گروه ۲۰]] (جی۲۰) سال ۲۰۰۹ [[لندن]] محاورات و گفتگوهایشان مورد شنود قرار گرفتهبود، واکنش خشمگینانهای داشتند.<ref>[http://www.guardian.co.uk/world/2013/jun/17/turkey-russia-g20-spying-gchq G20 summits: Russia and Turkey react with fury to spying revelations], ''[[گاردین|The Guardian]]'', June 17, 2013. Retrieved Jul 2013.</ref> پس از آنکه نیروهای امنیتی بریتانیا [[دیوید میراندا]]، [[شریک زندگی]] [[گلن گرینوالد]] را در [[فرودگاه هیترو لندن]] [[بازداشت]] کردند، سردبیران چهار روزنامه اروپایی به نامهای [[پولیتیکن]] [[دانمارک]]، [[داگنس نیهتر]] [[سوئد]] و نیز [[آفتنپوستن]] و [[هلسینگین]] [[فنلاند]] با انتشار نامهای سرگشاده خطاب به [[دیوید کامرون]]، نخستوزیر بریتانیا، در هفتهنامه بریتانیایی [[آبزرور]] از نقض [[آزادی بیان]] در بریتانیا ابراز نگرانی کردهاند. سردبیرهای این روزنامهها در نامه خود بازداشت شریک زندگی گلن گرینوالد (یکی از خبرنگاران گاردین) را نمونهای از آزار و اذیت [[روزنامهنگار]]ان توصیف کردهاند. آقای گرینوالد برای نخستین بار اطلاعات ارائه شده از جانب ادوارد اسنودن دربارهٔ جاسوسی غیرقانونی آژانس امنیت ملی آمریکا را در گاردین منتشر کرد.<ref name="ReferenceC">[http://www.bbc.co.uk/persian/arts/2013/08/130825_l45_guardian_european_editors_pm.shtml سردبیران روزنامههای اروپایی به کامرون: نگران آزادی بیان در بریتانیا هستیم]، بیبیسی فارسی</ref>
{{پرچمک|UK}} '''افشای اطلاعات:''' به گفته آلن راسبریجر، سردبیر روزنامه بریتانیایی گاردین در تاریخ ۲۰ اوت (۲۹ مرداد)، نیروهای امنیتی [[بریتانیا]] درایوهای [[کامپیوتر]]ی حاوی اطلاعات فاششده توسط ادوارد اسنودن را از بین بردهاند. وی گفت اقدام به از بین بردن این اطلاعات نقطه اوج فشارهایی است که «چهرههای در سایه» دولت بریتانیا در هفتههای اخیر بر گاردین وارد کردهاند. او میگوید پس از تهدید و فشار طولانی مأموران امنیتی در دفتر گاردین کامپیوترهایی را که اطلاعات اسنودن روی آنها بود از بین بردند. او این اتفاق را یکی از «عجیب و غریبترین لحظاتی» دانسته که در تاریخ گاردین به چشم میخورد. گاردین میگوید به رغم نابود کردن اطلاعات اسنودن در کامپیوترهای لندن، کپی این اطلاعات در دفاتر دیگر گاردین وجود دارد.<ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/world/2013/08/130820_l45_snowden_guardian_uk_brazil.shtml گاردین: نیروهای امنیتی بریتانیا اطلاعات اسنودن را از بین بردند]، بیبیسی فارسی</ref><ref>[http://www.dw.de/گاردین-مأموران-اطلاعاتی-بریتانیا-اسناد-اسنودن-را-نابود-کردند/a-17031503 گاردین: مأموران اطلاعاتی بریتانیا اسناد اسنودن را نابود کردند]، دویچهوله فارسی</ref> همچنین نیروهای امنیتی بریتانیا دیوید میراندا، شریک زندگی [[گلن گرینوالد]] را در [[فرودگاه هیترو لندن]] [[بازداشت]] کردند. آقای گرینوالد برای نخستین بار اطلاعات ارائه شده از جانب ادوارد اسنودن دربارهٔ جاسوسی غیرقانونی آژانس امنیت ملی آمریکا را در گاردین منتشر کرد.<ref name="ReferenceC"/>
خط ۲۹۸:
==== فرود اجباری هواپیمای رئیسجمهور بولیوی ====
{{پرچمک|بولیوی}} در آوریل ۲۰۱۵، ماریا لویس راموس اورزاگاسته، سفیر کشور [[بولیوی]] در [[روسیه]]، [[جولیان اسانژ]] بنیانگذار [[ویکی لیکس]] را متهم کرد که با در جریان گذاشتن شایعات ساختگی این باور را برای مقامات آمریکایی ایجاد کرده بود که رئیسجمهور [[بولیوی]] [[اوو مورالس]] قصد خارج کردن ادوارد اسنودن از روسیه را با هواپیمای [[ریاست جمهوری]] دارد، که در نتیجه در ژوئیه ۲۰۱۳ آمریکا با نقض قوانین بینالمللی ([[قرارداد وین درباره روابط سیاسی]]) هواپیمای مورالس را وادار به فرود در [[اتریش]] نمود که این عملیات جان رئیسجمهور بولیوی را به مخاطره انداخت.
اسانژ در این مورد اظهار داشت؛ طرح دارای شفافیت و صداقت کامل نبود، ولی ما بر این اعتقاد بودیم که نتیجه وسیله را توجیه میکند. نتیجه ان، عملیات ایالات متحده بود، و ما از آنچه رخ داد بسیار متاسفیم. بعدها در یک مصاحبه اسانژ تمام داستان مربوط به فرود اجباری جت رئیسجمهور بولیوی برای جستن اسنودن در هواپیما، توسط دولت آمریکا را از این قرار شرح داد که پس از باطل شدن [[پاسپورت]] ادوارد اسنودن، [[ویکی لیکس]] به این فکر افتاد که اسنودن را با هواپیمای خصوصی یکی از رئیسجمهورهای آمریکای جنوبی که حمایتشان از اسنودن را اعلام کرده بودند از مسکو خارج کنند. جت مورد نظر برای این نقشه، هواپیمای [[نیکلاس مادورو]] رئیسجمهور [[ونزوئلا]] بود، ولی ما تعمداً به جای مادورو در چند مکالمه تلفنی با وکلایمان در آمریکا از هواپیمای رئیسجمهور بولیوی مورالس نام بردیم، بدیهیست که این صحبتها را سازمانهای امنیت آمریکا شنیده بودند …
ولی نهایتاً این طرح را به اجرا نگذاشتیم و اسنودن در [[مسکو]] ماند و از روسیه پناهندگی دریافت نمود.<ref>''[[:en:Julian Assange#Political asylum and life at the Ecuadorian embassy]]''Political asylum and life at the Ecuadorian embassy</ref>
خط ۳۰۸:
در۱۴ ژوئن ۲۰۱۳، دادستانی فدرال ایالات متحده اتهامات زیر را علیه اسنودن اقامه نمود: سرقت اموال دولت و دو مورد نقض قوانین جاسوسی با به مشارکت گذاردن غیرقانونی اطلاعات محرمانه دفاع ملی، و اقدام به مکاتبه مدارک اطلاعاتی سری با افراد غیرمجاز.
هر یک از این سه اتهام میتوانند حداقل حامل مجازات ۱۰ سال زندان باشند. در ابتدا اتهامات محرمانه بودند و یک هفته بعد اعلام گشتند. از اسنودن در مصاحبه ژانویه ۲۰۱۴ خواسته شد به ایالات متحده بازگردد و در دادگاه حضور یابد، همانگونه که اوباما چند روز جلوتر پیشنهاد کرده بود. اسنودن اینگونه توضیح داد که چرا این تقاضا رد میکند: «چیزی که گفته نشده این است که جرائمی که من به ارتکاب آن متهم شدهام از نوعی هستند که به من امکان دفاع از خود در یک دادگاه علنی به منظور متقاعد ساختن یک هیئت منصفه در مورد بیگناهیام و سودمند بودن عملم را نمیدهند، بنابراین باید بگویم: «خیلی جالب است که آقای رئیسجمهور به یکنفر توصیه میکند که از قاعده پیروی کند در حالیکه وی میداند قاعده در این مورد یک [[دادگاه نمایشی]] خواهد بود.» نماینده قانونی اسنودن، جسیلین راداک نوشت: «قانون ضد جاسوسی مانع فرد متهم میشود تا از خود در یک دادگاه علنی و در حضور هیئت منصفه دفاع کند. نمونههای گذشتهٔ آن، [[توماس دریک]]، [[جان کریاکو]] و [[چلسی منینگ]] هستند. راداک همچنین افزود که «قانون سری [[جنگ جهانی]] اول» هرگز به منظور مجازات افشاگران نبودهاست بلکه برای جاسوسانی که اسرار را به دشمن میفروختند وضع شده بود. او گفت: «محاکمه غیر جاسوسان با استفاده از این قانون، عادلانه نیست.» در ۲۹ اکتبر ۲۰۱۵ (۷ آبان ۱۳۹۴)، [[پارلمان اروپا]] با اکثریت ۲۸۵ به ۲۸۱ رای به آزادی دولتهای اروپایی در رفع اتهام اسنودن و جلوگیری از استرداد او داد. اسنودن خود را یک افشاگر که نگران مراقبت عمومی الکترونیکی و جاسوسی وسیع شهروندان اروپایی بودهاست خواند و در طی یک [[توییت]] این تصمیم را یک نقطه عطف، نه یک ضربه به آمریکا و بلکه امیدی برای پیشرفت نامید.<ref>''[[:en:Edward Snowden#Criminal charges]]'' Esnowden Criminal charges</ref>
== احکام دادگاه ==
خط ۳۲۲:
بسیاری از رهبران آمریکای لاتین حمایت خود از اسنودن را اعلام کردند؛ از جمله رئیسجمهور [[آرژانتین]] [[کریستینا فرناندس]]، رئیسجمهور [[برزیل]] [[دیلما روسف]]، رئیسجمهور [[اکوادور]] [[رافائل کورئا]]، رئیسجمهور [[بولیوی]] [[اوو مورالس]]، رئیسجمهور [[ونزوئلا]] [[نیکلاس مادورو]] و رئیسجمهور [[نیکاراگوئه]] [[دانیل اورتگا]].
در یک اعلامیه رسمی منتشر شده بتاریخ اکتبر ۲۰۱۵؛ [[گزارشگر ویژه]] سازمان ملل برای توسعه و حمایت از آزادی بیان، پروفسور دیوید کایل<ref>''[http://www.law.uci.edu/faculty/full-time/kaye/ David Kaye Clinical Professor of Law]''</ref>
از نحوه رفتار خشونت بار ایالات متحده و وارد آوردن اتهامات جنایی به افشاگران
از جمله ادوارد اسنودن ، انتقاد نمود.
خط ۳۳۰:
اسنودن در یک اظهاریه کتبی بیان داشت که از اتحادیه اروپا تقاضای پناهندگی نمودهاست، ولی پارلمان اروپا جواب داد که آمریکا به متحدان اروپاییش اجازه قبول چنین در خواستی را نمیدهد.
او به پارلمان اطلاع داد که آژانس امنیت ملی آمریکا با همکاری سازمانهای امنیتی اروپایی در حال جمعآوری حد اکثر دادهها DATA پیرامون شهروندان اروپا است.
او مدعیست که بخش امور خارجی آژانس امنیت ملی ایالات متحده آمریکا با نفوذ درسیستم مقننه ممالک اروپایی قصد تعویض قوانین را دارد تا هر فردی را بتوان بهطور قانونی تحت جاسوسی قرار داد. در ژوئیه ۲۰۱۴، [[ناوانتم پیلای]]، نماینده عالیرتبه [[سازمان ملل متحد|سازمان ملل]] برای [[حقوق بشر]]، در یک [[کنفرانس مطبوعاتی]] در [[ژنو]] گفت که آمریکا میبایست از تعقیب قانونی اسنودن دست بردارد زیرا افشاگریهای او در سمت منافع عموم مردم است. در اکتبر ۲۰۱۵، پارلمان اروپا با صدور یک مصوبه که پس از افشاگریهای اسنودن صادر گشت به کشورهای عضو توصیه نمود که از اسنودن رفع اتهامات نمایند و با ایجاد یک استراتژی مشترک سعی در بدست آوری [[استقلال]] بیشتر در زمینه فناوری اینترنت و حمایت از [[حریم شخصی|حریم خصوصی]] بنمایند.<ref>''[[:en:Edward Snowden#International_community|Edward Snowden International community]]''</ref>
== اثر اسنودن ==
{{See|اثر اسنودن|۱=اثر اسنودن}}در ژوئیه ۲۰۱۳، جِی روزِن، منتقد رسانهها، تأثیرات اسنودن بر جامعهٔ امروزی را چنین توصیف نمود: «نفع مستقیم و غیر مستقیم مردم از آبشار رویدادها و گزارشهایی که در پی افشاگریهای ادوارد اسنودن در مورد سیستم مراقبت عمومی دولت آمریکا، بوجود آمد ."
در دسامبر همان سال نشریه د نیشن نوشت اقدام اسنودن جرقهای بود که بحث را در مورد مرز بین امنیت ملی و حریم خصوصی را آغاز کرد، که شش ماه جلوتر آن را نداشتیم، در حالیکه بایست میبود. [[اکونومیست]] پیشبینی کرد که نتیجه تأثیر اسنودن این خواهد بود که شرکتها دیوارهای محافظتی [[سایبر]]ی بر پا خواهند نمود.
در [[فوربز]] تأثیر [اسنودن] به صورت تشکل یک نوع کمیاب فعالین از هر دو حزب در کنگره متبلور شدهاست؛ " یک کنگره نا متحد و سخت گیر بر این عقیده است که در سیاستها ی امنیتی پس از حمله۱۱ سپتامبر خیلی زیاده روی شدهاست. گزارش بهار ۲۰۱۴ نگرش و آراء سنجی [[مرکز تحقیقاتی]] تأثیر اسنودن را چنین بیان داشت؛ " چهره ایالات متحده با افشاگریهای اسنودن در مورد عملیات جاسوسی عمومی آژانس امنیت ملی ایالات متحده آمریکا در نزد جهانیان و به ویژه اروپا و آمریکای لاتین لکه دار شدهاست ". در سپتامبر ۲۰۱۴ جیمز کلپر رئیس آژانس امنیت ملی آمریکا گفت؛ افشاگریهای اسنودن یک «طوفان تمام عیار» در زمینه توانایی سازمانهای اطلاعات، ایجاد نمودهاست ".
کلپر افزود افشاگریهای اسنودن به روابط با شرکا ی اقتصادی خارجی صدمه وارد آورد، محدودیت بودجه ایجاد کرد، و باعث شد ایلات متحده جمعآوری اطلاعات از یک سری سوژهها را متوقف سازد و در نتیجه سیاستهای آمریکا به خطر بزرگتری انداخته شوند. در فوریه ۲۰۱۵ مدیر مرکز ملی ضد تروریستی، نیکلاس جی راسموسن گفت که " دولت شواهدی در دست دارد که پس از افشاگریهای اسنودن، تروریستها از روشهای مخابراتی پیچیده تر و از کد گذری استفاده میکنند، آدرس ایمیل خود را عوض کردهاند بهطور خلاصه روشهای قدیم خود را کاملاً تغییر دادهاند، زیرا اکنون میدانند ما چگونه اطلاعات را جمع اوری میکنیم ".
خط ۴۱۲:
[[رده:ندانمگرایان اهل ایالات متحده آمریکا]]
[[رده:نظارت]]
[[رده:ویکیسازی رباتیک]]
|