ویکی‌پدیا

شباهنگ (ستاره): تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
FreshmanBot (بحث | مشارکت‌ها)
ربات‌ها
۱۳۳٬۲۴۲ ویرایش‌ها
جز ←‏اسطوره‌شناسی: replaced: بنابر این ← بنابراین با ویرایشگر خودکار فارسی
Rezabot (بحث | مشارکت‌ها)
ربات‌ها، مدیران رباتیک
۴٬۴۱۱٬۲۶۸ ویرایش‌ها
خط ۱۵:
مبدا=[[مبدأ (ستاره‌شناسی)]] ([[سامانه بین‌المللی مرجع آسمانی|ICRS]]) |
صورت=[[سگ بزرگ]] |
بعد={{RA|06|45|08.9173}}<ref name=simbada>[http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?Ident=name+sirius+a Database entry for Sirius A], [[سیمباد]]. Accessed online [[۲۰ اکتبر]]، [[2007]].</ref><ref name=cg /> |
میل={{DEC|−16|42|58.017}}<ref name=simbada /><ref name=cg>Astrometric data, mirrored by SIMBAD from the [[هیپارکوس (ماهواره)]] catalogue, pertains to the center of mass of the Sirius system. See §2.3.4, ''[http://www.rssd.esa.int/SA/HIPPARCOS/docs/vol1_all.pdf Volume 1, The Hipparcos and Tycho Catalogues]'', European Space Agency, 1997, and the [http://vizier.u-strasbg.fr/viz-bin/VizieR-S?HIP%2032349 entry for Sirius] in the کاتالوگ ابرخس ([[Centre de Données astronomiques de Strasbourg|CDS]] ID [http://vizier.u-strasbg.fr/viz-bin/Cat?I/239 I/239].)</ref> |
قدر ظاهری=−1.47 (A)<ref name=simbada /> / 8.30 (B)<ref name=wd42166>[http://vizier.u-strasbg.fr/viz-bin/VizieR-S?WD%200642-166 Entry for WD 0642-166], ''A Catalogue of Spectroscopically Identified White Dwarfs'' (August 2006 version), G. P. McCook and E. M. Sion ([[Centre de Données astronomiques de Strasbourg|CDS]] ID [http://vizier.u-strasbg.fr/viz-bin/Cat?III/235A III/235A].)</ref>
}}
{{مشخصات جعبه ستاره|
کلاس=A1V (A)<ref name=simbada /> / [[کوتوله سفید|DA2]] (B)<ref name=wd42166 />|
b-v=0.01 (A)<ref name=simbada /> / −0.03 (B)<ref name=wd42166 />|
u-b=−0.05 (A)<ref name=hr2491>[http://vizier.u-strasbg.fr/viz-bin/VizieR-S?HR%202491 Entry for HR 2491], ''Bright Star Catalogue, 5th Revised Ed. (Preliminary Version)'', D. Hoffleit and W. H. Warren, Jr. , 1991. ([[Centre de Données astronomiques de Strasbourg|CDS]] ID [http://vizier.u-strasbg.fr/viz-bin/Cat?V/50 V/50].)</ref> / −1.04 (B)<ref name=wd42166 />
}}
{{اخترسنجی جعبه ستاره |
حرکت شعاعی=−7.6<ref name=simbada /> |
حرکت مخصوص بعد=−546.05<ref name=simbada /><ref name=cg /> |
حرکت مخصوص میل=−1223.14<ref name=simbada /><ref name=cg /> |
اختلاف منظر=379.21 | parallax_footnote=<ref name=simbada /> |
p_error=۱٫۵۸ |
قدر مطلق=1.42 (A)<ref name=co>For apparent magnitude ''m'' and parallax ''π'', the absolute magnitude ''M<sub>v</sub>'' of Sirius A is given by:
:<math>\begin{smallmatrix}M_v\ =\ m + 5 (\log_{10} {\pi} + 1)\ =\ -1.47 + 5 (\log_{10}{0.37921} + 1)\ =\ 1.42\end{smallmatrix}</math>
See: {{یادکرد|فصل= |کتاب=The Stars: Their Structure and Evolution|ناشر= Cambridge University Press|چاپ= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال= 1994 |شابک=0-521-45885-4 |نویسنده=Tayler, {{چر}}Roger John |نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه=16 |زبان=en |مقاله= |ژورنال= |نشریه= |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}}</ref> / 11.18 (B)<ref name=wd42166 />}}
{{Starbox visbin
| reference=
خط ۵۳:
| گرانش=4.33 (A)/8.57 (B)}}
{{نام جعبه ستاره |
نام‌ها='''System''': α Canis Majoris, α CMa, 9 Canis Majoris, 9 CMa, [[کاتالوگ هنری دراپر|HD]] 48915, [[کاتالوگ ستارگان درخشان|HR]] 2491, [[نظرسنجی بن|BD]] -16°۱۵۹۱, [[کاتالوگ ستاره‌ای|GCTP]] 1577.00 A/B, [[Gliese-Jahreiss catalogue|GJ]] 244 A/B, [[کاتالوگ ستاره‌ای|LHS]] 219, ADS 5423, LTT 2638, [[کاتالوگ ابرخس|HIP]] 32349.{{سخ}}'''B''': EGGR 49, WD 0642-166.<ref name=simbada /><ref name="simbadb">[http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?Ident=name+sirius+b Database entry for Sirius B], [[سیمباد]]. Accessed on line [[۲۳ اکتبر]]، [[2007]].</ref><ref>''General Catalogue of Trigonometric Stellar Parallaxes, Fourth Edition'', W. F. van Altena, J. T. Lee, and E. D. Hoffleit, ''Yale University Observatory'', 1995. ([[Centre de Données astronomiques de Strasbourg|CDS]] ID [http://vizier.u-strasbg.fr/viz-bin/Cat?I/238A I/238A].)</ref>}}
{{پایان جعبه ستاره}}
[[پرونده:Star-sizes-fa.jpg|بندانگشتی|چپ|500px|هم‌سنجی سیاره‌های منظومه خورشیدی با تعدادی از ستاره‌های مشهور:{{سخ}}'''الف:'''{{سخ}}[[زمین]] (۴) <span style="font-size: large;">></span> [[ناهید (سیاره)|ناهید]] (۳) <span style="font-size: large;">></span> [[مریخ]] (۲) <span style="font-size: large;">></span> [[تیر (سیاره)|تیر]] (۱){{سخ}}'''ب:'''{{سخ}}[[مشتری (سیاره)|مشتری]] (۸) <span style="font-size: large;">></span> [[زحل]] (۷) <span style="font-size: large;">></span> [[اورانوس]](۶) <span style="font-size: large;">></span> [[نپتون]] (۵) <span style="font-size: large;">></span> [[زمین]] (بدون شماره){{سخ}}'''پ:'''{{سخ}}'''شباهنگ''' (۱۱) <span style="font-size: large;">></span> [[خورشید]] (۱۰) <span style="font-size: large;">></span> [[ولف ۳۵۹]] (۹) <span style="font-size: large;">></span> [[مشتری (سیاره)|مشتری]] (بدون شماره){{سخ}}'''ت:'''{{سخ}}[[دبران]] (۱۴) <span style="font-size: large;">></span> [[نگهبان شمال]] (۱۳) <span style="font-size: large;">></span> [[رأس پیکر پسین]] (۱۲) <span style="font-size: large;">></span> '''شباهنگ''' (بدون شماره){{سخ}}'''ث:'''{{سخ}}[[ابط‌الجوزا]] (۱۷) <span style="font-size: large;">></span>[[قلب عقرب]] (۱۶) <span style="font-size: large;">></span> [[پای شکارچی]] (۱۵) <span style="font-size: large;">></span> [[دبران]] (بدون شماره){{سخ}}'''ج:'''{{سخ}}[[وی‌وای سگ بزرگ]] (۲۰) <span style="font-size: large;">></span>[[وی‌وی قیفاووس]] (۱۹) <span style="font-size: large;">></span> [[مو قیفاووس]] (۱۸) <span style="font-size: large;">></span> [[ابط‌الجوزا]] (بدون شماره)]]
خط ۶۲:
شباهنگ هم به دلیل [[درخشندگی]] ذاتی آن و هم به‌خاطر نزدیکی به زمین، پرنور دیده می‌شود. این ستاره به آرامی به منظومهٔ خورشیدی نزدیک می‌شود، بنابراین در ۶۰ هزار سال آینده، کمی درخشان‌تر دیده خواهد شد. بعد از آن فاصله‌اش از منظومهٔ ما بیش‌تر خواهد شد و بنابراین کم‌نورتر می‌شود. با این حال در ۲۱۰ هزار سال آینده، همچنان پرنورترین ستارهٔ آسمان شب زمین خواهد بود.<ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان=|ژورنال=Sky & Telescope|ناشر=|تاریخ=آوریل ۱۹۹۸|صفحه=۶۰|زبان=|شاپا=|doi=|تاریخ دسترسی=}}</ref>
 
جرم شباهنگ حدود دو برابر خورشید است و [[قدر مطلق (ستاره‌شناسی)|قدر مطلق]] آن ۱٫۴۲ است. این مقدار، ۲۵ برابر درخشندگی خورشید است<ref name=":0">{{یادکرد ژورنال|نویسنده=Liebert, J. ; Young, P. A. ; Arnett, D. ; Holberg, J. B. ; Williams, K. A.|عنوان=The Age and Progenitor Mass of Sirius B|ژورنال=The Astrophysical Journal|ناشر=|تاریخ=2005|زبان=|شابک=|شاپا=|doi=10.1086/462419|bibcode=2005ApJ...630L..69L|پیوند=|تاریخ دسترسی=}}</ref> اما نسبت به دیگر ستاره‌های پرنور آسمان، مثل سهیل یا [[پای شکارچی]] درخشندگی بسیار کمتری است. سن این سامانه بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون سال است.<ref name=":0" /> این سامانه در اصل از دو ستارهٔ پرنور آبی‌فام تشکیل شده بود. ستارهٔ سنگین‌تر، Sirius B، منابع خود را مصرف کرد و به یک [[غول سرخ]] تبدیل شد. بعد لایه‌های بیرونی خود را بیرون افکند و با رُمبش به درون خود در حدود ۱۲۰ میلیون سال پیش، به حالت کنونی یعنی کوتولهٔ سفید تغییر کرد.<ref name=":0" />
 
این ستاره در [[پیکر آسمانی (صورت فلکی)]] [[سگ بزرگ]] قرار دارد به همین دلیل در زبان انگلیسی به آن Dog Star هم می‌گویند. نام آن در سامانهٔ [[نام‌گذاری بایر]] «آلفا سگ بزرگ» {{انگلیسی|Alpha Canis Majoris}} است. [[کنار روزی]] شباهنگ نشانه‌ای از شروع طغیان [[نیل|رود نیل]] در مصر باستان و همچنین [[روزهای سگی]] در یونان باستان بود. همچنین در منطقهٔ خور و بیابانک (جندق و بیابانک) همزمان با کنار روزی شباهنگ، جشن شلغم برگزار می‌شود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ یاریگری در ایران: درآمدی به مردم شناسی و جامعه‌شناسی تعاون|نام خانوادگی=فرهادی|نام=مرتضی|ناشر=مرکز نشر دانشگاهی|سال=|شابک=978-964-01-0702-7|نام خانوادگی ویراستار=توکلی خمینی|نام ویراستار=نیره|مکان=تهران|صفحات=۱۷۱}}</ref> حال آنکه در نیمکرهٔ جنوبی و برای [[پولینزیایی‌ها]] همین ستاره، نشانهٔ زمستان بود و مرجع مهمی برای جهت‌یابی در [[اقیانوس آرام]] به حساب می‌آمد.
خط ۷۷:
 
== تاریخچه رصدی ==
شباهنگ به عنوان پرنورترین ستارهٔ آسمان شب، در نخستین سوابق رصدی، ثبت شده‌است. این ستاره هر سال هفتاد روز ناپدید می‌شود تا دوباره پیش از طلوع خورشید به آسمان شب بازگردد. موقعیت این ستاره نسبت به [[دایرةالبروجدائرةالبروج]] باعث می‌شود تا این کنار روزی نسبت به ستاره‌های دیگر بسیار منظم باشد. دورهٔ زمانی چرخش ظاهری این ستاره به گرد زمین با دقت بالایی تقریباً ۳۶۵٫۲۵ روز است و بنابراین آن را نسبت به [[سال اعتدالی]] ثابت نگه می‌دارد. این کنار روزی در قاهره روز ۱۹ جولای ([[گاه‌شماری میلادی|میلادی]]) دیده می‌شود که آن را درست پیش از [[انقلاب تابستانی]] و شروع طغیان رود نیل در دوران باستان قرار می‌داد. به دلیل بی‌نظمی خودِ سیل، دقت بسیار بالای بازگشت ستاره، آن را برای [[مصر باستان|مصری‌های باستان]] مهم کرده بود و آن‌ها شباهنگ را به عنوان [[خدایان مصر باستان|ایزدبانو]] سوپدت می‌پرستیدند، کسی که باعث حاصلخیزی زمین‌های‌شان می‌شد.
 
== نام‌های مختلف ==
خط ۹۳:
{{ستاره‌های سگ بزرگ}}
 
{{Sky|06|45|08.9173|-|16|42|58.017|9}}▼
[[رده:شباهنگ (ستاره)]]
[[رده:اجرام آسمانی شناخته‌شده از قدیم]]
[[رده:اجرام اچ‌آر]]
[[رده:اجرام اچ‌آی‌پی]]
سطر ۱۰۸ ⟵ ۱۱۰:
[[رده:صورت فلکی سگ بزرگ]]
[[رده:کوتوله‌های سفید]]
 
▲{{Sky|06|45|08.9173|-|16|42|58.017|9}}
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/شباهنگ_(ستاره)»