۱۰٬۶۱۱
ویرایش
تغییرات
اصلاح
[[Image:BachFugueBar.png|thumb|300px|گزیده‌ای از فوگ شماره ۱۷ [[یوهان سباستیان باخ]]، نمونه‌ای از کنترپوان {{audio|BachFugueBar.mid|پخش}}]]
'''کنترپوان''' {{به فرانسوی|Contrepoint}} ازلحاظ لغوی به معنای نقطه در مقابل نقطه و در موسیقی [[نت]] درمقابلِ نت است.<ref dir=ltr>{{پک|Encyclopedia Britannica|2019|ک=Counterpoint|زبان=en}}</ref> در این فن، تأکید بر روند افقی نت هاست نه روند عمودی. هریک از نت‌هایی که با هم نواخته می‌شوند دارای «[[ضرب‌آهنگ|ریتم (ضرب‌آهنگ)]]» و «[[زمینه موسیقایی|تم (زمینهٔ موسیقایی)ملودی]]» مستقل از هم هستند، ولی در کلّیّتِ آهنگ، دارای [[هارمونی|هارمونی]] هستند. [[موسیقی کلاسیک|موسیقی اروپایی]] تا [[قرن هشتم میلادی]] به صورت یک صدایی اجرا می‌شد. پس از [[قرن نهم میلادی]] رو به تکامل نهاد و به تدریج به دوصدایی، [[سه صدایی]] و [[چندصدایی]] رسید و نام آن را کنترپوان نهادند. کنترپوان از دورهٔ [[موسیقی رنسانس|رنسانس]] در اروپا رواج یافت و در [[موسیقی دوره باروک|دوره باروک]] به اوج و شکوفایی رسید و از «[[کانن (موسیقی)|کانن]]» و «[[فوگ]]» به عنوان مهمترین و پیچیده‌ترین بخش کنترپوان یاد می‌کنند. در ادامه و با پیدایشِ دانشِ «هارمونی» که در آن [[آکورد]]ها به صورت عمودی و هم‌زمان یک ملودیِ واحد را [[همراهی (موسیقی)|همراهی]] می‌کردند، آهنگسازان را بر آن داشت تا از هر دو شیوه و تکنیک برای غنای آثار خود استفاده کنند و ضمن حفظ ساختار هارمونی، بخش‌هایی مستقل و کنترپوانتیک بوجود آورند. در این دوره [[موسیقیدانان|موسیقیدانانی]] چون [[یوهان سباستیان باخ]] از موفقترین آهنگسازان در ترکیب هارمونی و کنترپوان بودند.
== تاریخچه ==
در هشت قرنِ نخستِ میلادی، آوازهای کلیسایی در [[موسیقی کلاسیک|موسیقی غربی]] به‌طور کلی [[یک‌صدایی]]{{یاد|dir=ltr|Monodic}}بودند. در [[قرن نهم میلادی|قرن نهم]] در مقابل موسیقی «یک‌صدایی»، یک بافت جدید موسیقایی به نام «دیافونی»{{یاد|dir=ltr|Diaphony}}(دوصدایی) مرسوم شد. این شیوه در ابتدا از دو صدا به [[فاصله (موسیقی)|فاصلهٔ]] سوم تشکیل می‌گردید، سپس به فاصلهٔ پنجم تغییر داده شد و نام آن را «ارگانوم»{{یاد|dir=ltr|Organum}}نهادند.<ref>{{پک|دوپره|۱۳۸۶|ک=کنترپوان مدال|ص=۸}}</ref>در این دوصدایی، ملودی اصلی «تنور»{{یاد|dir=ltr|Tenor}}و ملودی دوم «کنترشان»{{یاد|dir=ltr|Contre Chant}}نام داشت. بعد از آن فاصله‌های [[اکتاو]]، پنجم و چهارم که در موسیقی یونان نیز رواج داشت، مورد استفاده قرار گرفت. این سبک در [[قرن دوازدهم]] توسط آهنگسازانی مانند «لئونن»{{یاد|dir=ltr|Leonin}}و در [[قرن سیزدهم میلادی]] توسط «پروتن»{{یاد|dir=ltr|Perotin}}و آهنگسازان «مکتب [[نوتردام]]» با استفاده از [[ریتم]] و [[میزان (موسیقی)|میزان بندی]]، به بافتی چهارصدایی و پولیفونیک دست یافتند و باعث پیشرفت و تکنیک‌های جدیدی در کنترپوان‌نویسی شدند. در [[قرن چهاردهم میلادی|قرن چهاردهم]]، [[مس (موسیقی)|مس‌هایی]] توسط «[[گیوم دو ماشو]]» تصنیف شد که جزو آثار پولیفونیک محسوب می‌شود. در [[قرن پانزدهم میلادی|قرن پانزدهم]] مکاتب دیگری به تکامل موسیقی چندصدایی پرداختند که فرم «[[کانن (موسیقی)|کانن]]» یا «موسیقی تقلیدی»،
* '''چهار بر یک''': در برابر هر نت گرد، چهار نت سیاه قرار می‌گیرد.<ref>{{پک|منصوری|۱۳۶۲|ک=هارمونی تحلیلی|ص=۲۴۳}}</ref>
در این بخش در مقابل یک نت گرد (ملودی داده شده) چهار نت سیاه (کنترپوان) قرار می‌گیرد. در این بخش هم کلیهٔ قوانین قبلی در مورد وصل و حرکت صداها به قوت خود باقی است. در بخش «چهار بر یک» به خوبی می‌توان از ضرب‌های ضعیف و قوی میزان در ترکیب فواصل مطبوع و نامطبوع به صورت متناوب استفاده کرد و حرکت‌های پیوسته و ملودیکِ نت‌های سیاه، بر حرکت گسسته ارجحیت دارد. میزان ابتدایی می‌تواند با یک ضرب سکوت آغاز شود اما در میزان آخر هر دو نت باید گرد باشند.<ref>{{پک|دوپره|۱۳۸۶|ک=کنترپوان مدال|ص=۳۷}}</ref><ref>{{پک|کروبینی|۱۳۶۸|ک=کنترپوان و فوگ|ص=۱۵}}</ref>
* در مثال زیر صدای کنترپوان ترکیبی است از نت‌های مطبوع، نامطبوع و «نت‌های زینت» است. در این قطعه «میزان اول» از یک فاصلهٔ هم‌صدا (مطبوع) به دوم (نامطبوع)، سوم (مطبوع) و چهارم (نیمه مطبوع) حرکت می‌کند. «میزان دوم» از فاصلهٔ سوم به چهارم، پنجم و ششم حرکت می‌کند. «میزان سوم» از فاصلهٔ ششم به پنجم، چهارم و سوم است. «میزان چهارم» از فاصلهٔ سوم به چهارم، پنجم و سوم حرکت می‌کند. در «میزان چهارمپنجم» از فاصلهٔ سوم، چهارم، پنجم و ششم به میزان آخر می‌رسد که هر دو صدا دارای نت گرد هستند و در اکتاو است.
<score vorbis="1"> {
#(set-global-staff-size 16)
در کنترپوان مخلوط استفاده از نت گرد و حرکت تکراری در ریتم و ملودی در بخشِ کنترپوان ممنوع است و باید از میزان‌ها و سنکپ‌های تکراری پرهیز کرد. در این بخش می‌توان با رعایت قوانین و حفظ اصول کنترپوان‌نویسی، تا آنجا که امکان دارد ملودی‌های زیبا ساخت.<ref>{{پک|دوپره|۱۳۸۶|ک=کنترپوان مدال|ص=۴۶}}</ref><ref>{{پک|کروبینی|۱۳۶۸|ک=کنترپوان و فوگ|ص=۲۰}}</ref>
* در مثال زیر با اجرای دقیق قواعد قبلی از همۀ چهار نوع کنترپوان دوصدایی شامل: یک بر یک (میزان اول)، یکدو بر دویک (میزان دوم)، یکچهار بر چهاریک (میزان سوم) و سنکپ (میزان چهارم و پنجم) استفاده شده است و هیچ میزانی در بخش کنترپوان با هم شباهت ندارد.
<score vorbis="1">
\relative c' {