تفاوت میان نسخه‌های «ایلام (تمدن)»

|name = ایلامعیلام

|precededby = [[نیاایلامینیاعیلامی]]

'''ایلامعیلام''' (به فارسی باستان: '''اووْجه، هووجه''' 𐎢𐎺𐎩 (Ūvja)<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=دانشگاه فرانکفورت آلمان|کد زبان=en|تاریخ=|وبگاه=http://titus.uni-frankfurt.de|نشانی=http://titus.uni-frankfurt.de/texte/etcs/iran/airan/apers/apers.htm|عنوان=Old Persian Corpus, Part No. 8, Text: DB1.}}</ref>) نام یک تمدن در منطقه‌ای است که بخش بزرگی در جنوب غربی [[فلات ایران]] را در پایان [[هزاره سوم (پیش از میلاد)|هزارهٔ سوم قبل از میلاد]] در بر می‌گرفت و در دورهٔ [[هخامنشیان]] به منطقه جغرافیایی سوزیانا [[شوش (شهر باستانی)|شوش (Susa)]] تقلیل یافت. ایلامیان کشورشان را «هَلتَمتی» (Ha(l)tamti/Hatamti) به‌معنی «سرزمین خدا» می‌خواندند، [[اکدیان]] بدان «اِلامتو» (Elamtu) می‌گفتند و [[سومریان]] آن را با [[اندیشه‌نگاشت]] NIM به معنای «بالا و مرتفع» می‌نوشتند.<ref name="پک/بن|1998|ک=ELAM|زبان=en">{{پک/بن|۱۹۹۸|ک=ELAM|زبان=en}}</ref> در ۲۷۰۰ پیش از میلاد، نخستین شاهنشاهی ایلامی در شوش (در جنوب غربی ایران) تشکیل شد.<ref>[http://www.scaruffi.com/politics/persians.html 2700 BC: a first dynasty creates the Elamite kingdom (non Semitic) in western Persia with capital in Susa] scaruffi.com</ref>

در ۲۷۰۰ پیش از میلاد، نخستین شاهنشاهی ایلامیعیلامی در شوش (در جنوب غربی ایران) تشکیل شد.<ref>[http://www.scaruffi.com/politics/persians.html 2700 BC: a first dynasty creates the Elamite kingdom (non Semitic) in western Persia with capital in Susa] scaruffi.com</ref>

سفالینه‌های نقاشی شده متعلق به حدود ۳٬۵۰۰ پیش از میلاد در [[شوش (شهر باستانی)|شوش]] واقع در ایلامعیلام بیانگر دوره‌ای پیشرفته از طرح‌های هندسی، ایجاد سبک خاص از انسان و شکل‌هایی از جانوران در آن‌ها می‌باشد.<ref name="iranicaonline.org">[http://www.iranicaonline.org/pages/chronology-1 CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1] ''iranicaonline.org''</ref>

در حدود ۲٬۷۰۰ پیش از میلاد پادشاهی ایلامعیلام به پایتختی [[شوش (شهر باستانی)|شوش]] تشکیل گردید. همچنین در حدود ۲٬۰۹۴ تا ۲٬۰۴۷ پیش از میلاد [[ایلام (تمدن)|ایلامعیلام]] توسط [[شولگی]] پادشاه دوم سلسله سوم اور تسخیر گردید و بعداً در سال ۲٬۰۰۴ پیش از میلاد سلسله سوم اور توسط ایلامعیلام واژگون می‌شود.<ref name="iranicaonline.org" />

در سال ۶۳۹ پیش از میلاد [[آشوربانیپال]] شاه آشور، ایلامعیلام را شکست داد و [[شوش (شهر باستانی)|شوش]] را [[غارت]] کرد. پس از این جنگ، ایلامعیلام هرگز به عنوان یک قدرت مستقل ظاهر نگردید.<ref name="iranicaonline.org" />

ایلامیانعیلامیان از آغاز دوره پیش‌ایلامیپیش‌ عیلامی تا پایان دوره ایلامعیلام نو، حدود ۲۶۶۱ سال در جنوب غربی ایران زندگی و حکومت می‌کردند.<ref name="iranicaonline.org" /> اصالت [[مردم لر|لرها]]ی امروزی ممکن است به [[عیلامیان]] و کاسیت‌ها برسد.<ref name=Grugni>{{cite journal | last1 = Grugni | first1 = V | last2 = Battaglia | first2 = V | last3 = Hooshiar Kashani | first3 = B | last4 = Parolo | first4 = S | last5 = Al-Zahery | first5 = N ''et al. '' | year = 2012 | title = Ancient Migratory Events in the Middle East: New Clues from the Y-Chromosome Variation of Modern Iranians | url = | journal = PLoS ONE | volume = 7 | issue = 7| page = e41252 | doi=10.1371/journal.pone.0041252 | pmid=22815981 | pmc=3399854}}</ref>

ایلامیانعیلامیان کشورشان را «هَلتَمتی» (Ha(l)tamti/Hatamti) به‌معنی «سرزمین خدا» می‌خواندند، [[اکدیان]] بدان «اِلامتو» (Elamtu) می‌گفتند و [[سومریان]] آن را با [[اندیشه‌نگاشت]] NIM به معنای «بالا و مرتفع» می‌نوشتند.<ref name="پک/بن|1998|ک=ELAM|زبان=en" />

که بنا بر گفتهٔ باستان‌شناس هلندی مارسلا روم پُف نام بختیاری و فرهنگ آن‌ها ریشه در ایلامعیلام باستان دارد و بی‌تردید این قوم بازماندگان همان تمدن هستند که این نظریه با گفته‌های والتر هینتس ایلام‌شناسعیلام‌شناس آلمانی کاملاً یکسان است و به‌طور کلی لرها را از این تمدن دانسته‌اند.

نام دو استان در [[ایران]] برگرفته از نام باستانی آنان است. علاوه بر استان [[ایلام]]، نام [[خوزستان]] نیز از واژه ''Ūvja'' آمده که از روی کتیبه [[نقش رستم]] و کتیبه‌های [[داریوش]] در [[تخت جمشید]] و [[شوش (شهر باستانی)|شوش]]، به معنای ایلامعیلام بوده و بنا به گفتهٔ [[ایرج افشار]] در «نگاهی به خوزستان: مجموعه‌ای از اوضاع تاریخی، جغرافیایی، اجتماعی و اقتصادی منطقه» در [[زبان یونانی|یونانی]] Uxi تلفظ می‌شده<ref>{{یادکرد|فصل= |کتاب=Old Persian: Grammar, Texts & Lexicon (American Oriental Series, 33)|ناشر= American Oriental Society|چاپ= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال= ۱۹۵۳ |شابک=0-940490-33-1 |نویسنده=Kent, {{چر}}Roland |نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه=page ۵۳ |زبان=en |مقاله= |ژورنال= |نشریه= |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}}</ref> و اگر گفته ژول آپِر را بپذیریم در ایلامیعیلامی ''Xus'' یا ''Khuz'' بوده‌است. سِر [[هنری راولینسون]] نیز تلفظ پهلوی Ūvja را Hobui دانسته که ریشه نام [[اهواز]] و خوزستان است. این لفظ از ''حاجوستان'' و ''هبوجستان'' به دست آمده که در ''مجمل التواریخ و القصص'' (ابتدای قرن ششم هجری) در اشاره به خوزستان آمده‌است.

== ایلامعیلام در کتاب مقدس ==

نام ایلام،عیلام، از سوی همسایگان این تمدن به آن‌ها داده شده‌است و ایلامی‌هاعیلامی‌ها سرزمین خودشان هلَمتی یا هلتَمَتی می‌خوانند،که البته به صورت (هیلتمتی)یا(هیلمتی به نظر می‌رسد ریشه ای برای واژه(عیلام)بوده باشد. درست مانند امروزه که ما کشورهایی مانند یونان، مجارستان، اتریش و… را به فارسی تلفظ می‌کنیم که بعضی از آن‌ها شبیه نام‌های ملی آن‌ها و برخی مغایر بانامهای داخلی آن‌ها باشد.در حالی که در جامعه بین‌الملل و در میان خودشان تلفظ درست‌تر آن به‌کار برده می‌شود. پس نام درست این کشورها همان است که خودشان به‌کار می‌برند و تلفظ می‌کنند نه نامی که ما برای آن‌ها انتخاب کرده‌ایم و تلفظ می‌کنیم و در مورد ایلامیان هم به همین صورت مشابه است و نام درست این سرزمین هَلتَمَتی یا هلمتی است نه نام عبری ایلام که صرفاً از سوی دشمن‌های آن‌ها گذینش شده و در کتاب‌های یهودی‌ها آورده شده‌است که به هیچ وجه علمی نیست؛ ولی بر اساس نظریاتی که در کتاب مقدس یهودی‌ها آمده، ممکن است پسر سام در این منطقه حضور داشته‌است (سِفر پیدایش ۱:۱۴) کَدُرلاعمر نام یک ایزد است ایلامی بوده‌است و تنها در یک جا آورده شده‌است و در هیچ‌کجا به عنوان یک شاه یاد نشده‌است.<ref>ادوین ام. یا ما اوچی. ایران و ادیان باستانی. ترجمه منوچهر پزشک. تهران: انتشارات ققنوس، 1390، ص324.</ref>

== تاریخ سیاسی ایلامعیلام ==

آگاهی ما از تاریخ ایلامعیلام عمدتاً حاصل بازسازی قطعات ناقص از منابع [[میان‌رودان]] ([[سومریان|سومری]]، [[زبان اکدی|اکدی]]، [[آشوریه|آشوری]] و [[تمدن بابل|بابلی]]) است. تاریخ ایلام معمولاً به سه دوره با گسترهٔ بیش از دو هزار سال تقسیم می‌شود. دورهٔ پیش از نخستین دورهٔ تاریخ ایلام به [[نیا-ایلامی]] مشهور است.