پایین ده (مشهد): تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
مطالب بی ربط + مطالب بدون منبع + آشکارا تحقیق دست اول |
ویرایش متنی |
||
خط ۳۷:
== جمعیت ==
این روستا در [[دهستان میان ولایت]] قرار دارد و براساس [[سرشماری عمومی نفوس و مسکن ایران|سرشماری مرکز آمار ایران]] [[سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۸۵)|در سال ۱۳۸۵]]، جمعیت آن ۱٬۳۱۵ نفر (۳۱۴خانوار) بوده‌است.<ref>{{سرشماری ۱۳۸۵|09}}</ref>
<br />
== موقعيت سياسى ==
روستاى پايين ده (Pain Deh) از توابع [[دهستان]] ميان ولايت بخش مركزى شهرستان مشهد می باشد.
== وجه تسميه ==
روستاى '''پايين ده،''' از روستاهايى است كه انتخاب جاينام آن برگرفته از [[موقعیت|موقعيت]] مكانى آن می باشد. در باره فلسفه اين نام واژه پارسى منحصر به فرد در ايران (با اذعان به 267 روستاى ايرانى كه كلمه پایين در آغاز يا پايان نام آنها مشاهده می گردد)، چند ديدگاه شبيه به هم وجود دارد:
'''ديدگاه نخست:''' برخى از اهالى بر اين باورند كه پايينده، به معناى ده پايين می باشد. اين ده (deh) يا ديه (dih) به معنى روستا، قريه، دهكده و آبادى كوچک در خارج [[شهر]] است. در زبان پهلوى deh، اوستايى daxyu، هندى باستان –dasyu (ديو، دشمن خدايان، بربر، بى دين)، كردى dau، بلوچى dih و deh، افغانى dih و گيلكى deh گفته مىشود. '''('''<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اساس اشتقاق فارسى،|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=1/ 588}}</ref>'''؛''' <ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=برهان قاطع،|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=2/ 902}}</ref>'''؛''' <ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ فارسى معين،|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=2/ 1583}}</ref>''')'''
در پارسى باستان dahya، به معناى [[سرزمين]]، مملكت، [[منطقه]]، [[ایالت|ايالت]] هم می باشد.
.Horn GNE 588, Nyberg Man,Phl. 61, Brandenstein - Mayrhofer Hb, 114, Bailey TPS 1959 110, Hubschmann PSt. 64f.
در ليتوانيايى tauta (كشور)، لتونيايى tauta (مردم، خلق)، پروسى كهن tauto (سرزمين، بوم، كشور)، فارسى ميانه تُرفانى [dyh [deh (سرزمين، كشور، ديه، روستا)، [wzdyh [uzdeh ,wzdh (تبعيد شده)، پارتى اشكانى [zdyh [izdeh (تبعيد شده).
(Boyce MMPP 19,25,38, Durkin-Meisterernst DMMPP 77,101
سغدى: dyxw (ديه، روستا) (<-ztyw, (dahyav (تبعيد شده) (<-ouz-dahyu)
(Benveniste JA 228/ 1936 206, Gershevitch GMS 183, 398)
زازا Dew (روستا، ديه) 1990/Ac.Ir. 30 (Vahman-Astarian 271)
ارمنى (سمت، سو، جهت) (>ايرانى)، , dehapet، dehpet (دهخدا، دهبد) (>ايرانى)، nzdeh (بيگانه،
غريب) (=فارسى باستان: -niz-dahyu*)
(Hubschmann PSt. 64, id. Arm.Gr. 139, 213)
گزى de (ديه) (Eilers WirM II/654)؛ بلوچىdih, deh (زمين، ملک) (Elfenbeim Glossary). '''('''<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ ريشه شناختى زبان فارسى،|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=1408/2-1409}}</ref>''')'''
در نوع نامگذارى در بيشتر [[استان‌های ایران|استانهاى ايران]]، به خصوص شرق و [[شمال]] [[کشور|كشور]] رواج دارد، مانند بالاده و پایين ده، به معناى ده بالا و ده پايين، بالا تجن و پایين تجن كه همان تجن بالا و تجن پائين می باشد يا پايين محله و بالا محله، كه شكل ديگرى از [[محله]] بالا و محله پائين است.
ديدگاه دوم: كلمه پایين از واژه پارسى باستانfravata = فرود و كلمه pravata كه در زبان سانسكريت نيز به مفهوم پایين است. '''('''<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ پارسى پاشنگ،|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=1/ 276}}</ref>''')'''. اين واژه از پاى pay + ين (نسبت) تشكيل شده و در زبان تاجيكى payan، سرخه اى pahan و گيلكى paiyn خوانده مىشود. '''('''<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=برهان قاطع،|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=1/367}}</ref>'''؛''' <ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ فارسى معين،|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=1/696}}</ref>''')''' از آن جا كه پایين به معنى پست، تحت، دامنه، زير، زيرين، فرود، فرودين و به سوى زمين می باشد و معمولاً مكان يا روستايى كه در ارتفاع پست قرار گرفته و در امتداد شمال به جنوب واقع گرديده، از پسوند (پائين) براى نامگذارى آن استفاده مى شود.
'''ديدگاه سوم:''' برخى معتقدند كه اين روستا دچار جا به جايى مكانى شده و آبادى جديد در پایينِ دهِ قبلى ايجاد شده است. چون اثرى از اين تغيير مكان چه در گزارش هاى تاريخى و اسناد دوره قاجار يه و پهلوى مشاهده نمی شود و نيز از ويرانه هاى روستاى قبلى، نشان و يادمانى به چشم نمی خورد، پذيرش اين ادعا را تقريبا ناممكن ساخته است.
'''ديدگاه چهارم:''' برخى از اهالى بر اين باورند كه در ابتدا نام روستا (محمد آباد) بوده، سپس به (جاده شير حصار) و بعد به (پايين ده) تغيير نام يافته است و از شش درخت نظر كرده چهلچراغ در پايين ده سخن می گويند. چون بر اسناد تاريخى، روستا در 400 سال گذشته (پايين ده) نام داشته، اين تغيير اسامی با مستندات تاريخى سازگارى ندارد.
== تاريخچه ==
روستاى '''پائين ده''' از دهكده هاى قديمی بلوک ميان ولايت مشهد است، كه در روزگار صفويه بنياد نهاده شده و مدارج ترقى و پيشرفت خود را در زمان افشاريه و زنديه طى كرده و در روزگار [[قاجاریان|قاجاريه]]، به روستايى پر جمعيت، آباد و خوش آب و هوا تبديل شده است.
اغلب سفرنامه نويسان عصر [[ناصرالدین‌شاه قاجار|ناصرى]] در سفر خويش به خراسان، از اين روستا به نيكى ياد كرده اند، چنان كه على نقى حكيم الممالک، كه در ركاب ناصرالدين شاه [[قاجاریان|قاجار]] در روز 12 صفر 1284 ق./ 25 خرداد 1246 ش. به مشهد سفر كرده، نام اين روستا را به شكل پائين ده و به عنوان يكى از قراء و مزارع رو به چناران از دست راست بلوک ميان ولايت مشهد ثبت كرده است.'''('''<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=روزنامه سفر خراسان،|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=211}}</ref>''')'''
محمدحسن خان اعتمادالسلطنه، وضعيت اين روستا در عصر ناصرى (1300 - 1290 ق.) را چنين بيان می كند:
([[مزرعه]] پايين ده: قديم النسق است. 6 خانه وار رعيت كرد [و] ترک [و] تاجيک دارد. زراعت اين مزرعه از قنات مشروب می شود. هوايش معتدل است.) '''('''<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=كتابچه ميان ولايت، در (جغرافيا و نفوس خراسان در عصرناصرى)،|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=198}}</ref>''').'''
مولابخش و '''اسميت''' (1906 م.) آن را به شكل '''پايين ده''' و يكى از آبادى هاى سمت راست جاده مشهد به [[چناران]] و از توابع بلوک ميان [[ولايت]] منطقه مشهد ثبت كرده اند. '''('''<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ جغرافيايى خراسان،|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=1015}}</ref>''')'''
غلامحسين خان غفارى كاشانى، روز سه شنبه، 10 شوال 1300ق./ 23 مرداد 1262 ش. در جريان سفر به خراسان، كه به همراهى [[ناصرالدین‌شاه قاجار|ناصرالدين شاه قاجار]] و در ملازمت (شاه [[شکار|شكار]] و سفر) انجام گرديده، از اين روستاى تاريخى ديدن كرده و می نويسد: (رسيديم به [[روستا|قريه]] ده پايين، ملكى حضرت ثامن كه در اجاره فراش باشى آستانه رضويه است. بندگان اقدس در آن جا وسط باغ به نهار افتادند. نزد آفتاب گردان اعلى حضرت همايونى آفتاب گردان مرا زدند. جمعى از تفنگداران و حكيم باشى و غيره بودند. مشغول به صرف نهار شديم. آهويى زنده براى حضور همايون آورده بودند.
مشغول خوردن نهار بوديم كه بندگان اقدس به فاصله 3 قدم به آفتاب گردان مانده آمدند و گذشتند. بعد از صرف نهار سوار شده، همه جا تفرج و سيركنان در ركاب بوديم. چقدر آبادى و دهات ملاحظه میشود. به طور يقين در تمام خاک ايران، در هر نقطه كه تصور بشود، از [[خاک]] خراسان محلى معمور و آبادتر جايى نيست.) '''('''<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سفرنامه خراسان،|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=146}}</ref>''')'''
ناصرالدين شاه قاجار، در يادداشت اين روز آورده است: (قدرى كه رانديم رسيديم به ده كوچكى كه اسمش را پايين ده میگفتند. در آن جا به نهار افتاديم. اين جا هم وقف حضرت رضا است. چندان بزرگ نيست، اما جمع و آباد است.) '''('''<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سفرنامه خراسان،|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=160}}</ref>''')'''
ميرزا قهرمان امين لشكر هم به عينه همين گزارش مختصر را بى كم و كاست نگاشته است. '''('''<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=روزنامه سفر خراسان،|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=136}}</ref>''')'''
هسته اوليه روستا در [[شرق]] آن به صورتى فشرده شكل گرفته و 23% از وسعت آبادى را شامل می شود كه بناهايش تخريبى و در حال فرو ريختن است. مرحله اول توسعه، در طول سال هاى 1334 تا 1342 به درازا می انجامیده است، در غرب آن گسترش يافته و تنها 8/5% از فضاى كالبدى روستا را به خود اختصاص داده است.
مرحله دوم توسعه، در [[جنوب]] هسته اوليه و مرحله نخست تحقق يافته و 16% بافت را تشكيل می دهد. در اين مرحله، كه از اصلاحات ارضى تا پيروزى [[انقلاب اسلامی]] انجام يافت، عرصه منازل بزرگتر شده و معمارى آن اندكى به معمارى شهرى گرايش يافت. مرحله سوم توسعه، در شمال آبادى و در چهار دهه اخير رخ نموده و به عنوان وسيع ترين بخش آن كه 52/5% فضاى كالبدى را اشغال كرده، شناخته می شود. تركيب نامتجانس بناهاى بادوام و بى دوام، نشان از نبود يک طرح كلان و منطقى در ساخت و ساز واحدهاى [[مسكوني|مسكونى]]، [[شبكه]] معابر و كاربرى هاى عمومی است.
== موقعيت جغرافيايى ==
اين آبادى دشتى در موقعيت جغرافيايى 59 درجه و 21 دقيقه و 46 ثانيه طول شرقى و 36درجه و 31 دقيقه و 17 ثانيه عرض شمالى واقع گرديده و ارتفاع نسبى آن از سطح دريا 1085 متر است.
اين دهكده در 22 كيلومترى شمال غرب شهر مشهد و 3 كيلومترى شرق جاده مشهد به قوچان قرار گرفته است. آب و هواى آن معتدل خشک می باشد. '''('''<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ جغرافيايى آبادى هاى كشور،|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=67/32}}</ref>''')'''
== مساحت ==
اين روستا 28 هکتار وسعت داشته و اهالى آن در 372 واحد مسكونى اقامت دارند. تراكم نسبى جمعيت در آن 59/43 نفر در هر هکتار می باشد.
== اماکن مذهبی ==
اين آبادى داراى يک باب مسجد به مساحت 695 متر مربع می باشد.
== محلات ==
اين روستا دارى 4 محله به نام هاى محله كهنه، محله نگين، محله جديد و محله قلعه می باشد.
== سازمان ادارى ==
اين آبادى هم شوراى اسلامی روستايى دارد و هم دهيارى.
== جاودانه هاى تاريخ ==
1. سيدكاظم فتحى: در 16 بهمن 1344 در روستاى پايين ده از توابع شهرستان مشهد به دنيا آمد. پدرش على اكبر، كشاورز بود و مادرش ربابه نام داشت. تا پايان دوره راهنمايى درس خواند. سال 1361 ازدواج كرد و صاحب يک پسر و يك دختر شد. به عنوان پاسدار وظيفه در جبهه حضور يافت. در 16 تير 1365 ، در سن 21 سالگى، در مهران توسط نيروهاى عراقى بر اثر اصابت تركش به شكم، جاودانه شد. مزار او در زادگاهش واقع است.
== جستارهای وابسته ==
| |||