عبدالرحمن صوفی: تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
صوفی رازی فسوی منجم فسایی الاصل برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
نام فسوی به فامیل ایشان براساس کتاب تاریخ الحکما اضافه شد |
||
خط ۱:
{{جعبه زندگینامه
|نام_شخص= ابوالحسن عبدالرحمن صوفی
|نام_تصویر=
|عرض_تصویر=
|توضیح_تصویر=
|نام دیگر= صوفی
|لقبها=
|زمینه فعالیت= [[ستارهشناسی]] و [[هیئت]]
خط ۲۴:
|آثار= [[صورالکواکب]]
|تاریخ_تولد= ۱۵ آذر ۲۸۲ ه. خ{{سخ}}۹ محرم ۲۹۱ ه. ق{{سخ}}۷ دسامبر ۹۰۳ میلادی
|محل_تولد= [[ری]]
|تاریخ_مرگ= ۴ خرداد ۳۶۵ ه. خ{{سخ}}۸ محرم سال ۳۷۶ ه. ق{{سخ}}۲۵ مه ۹۸۶ میلادی
|محل_مرگ= [[شیراز]]
خط ۳۲:
== زندگی علمی ==
صوفی رازی فسوی در دربار [[عضدالدوله دیلمی]] در [[اصفهان]] زندگی میکرد و کار اصلی او تشریح یافتههای پیشین یونانیان در علم [[نجوم]] و ترجمه آثار آنان به [[زبان عربی]] بود. تعیین اندازه نصف النهار شهر شیراز و ابداع علم نورسنجی در ستارگان از دیگر کارهای علمی ارزشمند اوست.
تاریخنویسان گفتهاند که عبدالرحمن صوفی مدتی در [[شیراز]] به انجام محاسبات نجومی سرگرم بودهاست. حتی [[ابوریحان بیرونی]] نیز نوشته که رصد [[دائرةالبروج]] با وسیلهای به قطر ۱۲۳ سانتیمتر در شیراز انجام شده که آن وسیله را در سازه بهدست آمده در [[گور (شهر باستانی)|شهر گور]]، کار میگذاشتند.
خط ۴۵:
او در زمینه دانش ریاضیات، هندسه و [[ستارهشناسی]] کتابهای زیادی دارد و همچنین کتاب [[صورالکواکب]] (پیکرهای ستارگان) را هم در زمینهٔ اخترشناسی به نگارش درآورد. این کتاب به چندین زبان ترجمه شدهاست.
صوفی رازی فسوی نخستین کسی بود که کهکشان مارپیچی M۳۱ (که درفاصلهٔ ۲٫۹ میلیون سال نوری از ما قرار گرفته) را با چشم غیرمسلح رصد نموده و مورد مطالعه قرار داد. گزارش صوفی از [[کهکشان زن برزنجیر]] و همینطور [[ابر ماژلانی بزرگ]]، قدیمیترین مدارک موجود از مشاهدهٔ این اجرام هستند. عبدالرحمان در عین حال توانست هفت جرم دیگر را به عنوان اجرام غیرستارهای ثبت و رصد کند.
بدین ترتیب میتوان او را نخستین کسی دانست که فهرستی از اجرام غیر ستارهای ارائه دادهاست. در فهرست صوفی رازی اجرام جالب توجهی چون خوشه دوگانه [[برساوش]] یا [[M۴۴]] به چشم میخورد.
عبدالرحمان صوفی فسوی با رصدهای پیاپی اعلام کرد که رنگ ستارهٔ [[شباهنگ (ستاره)|شباهنگ]] (در عربی شعرای یمانی) تغییر نمیکند. پیش از او اخترشناسان یونانی مانند [[سنکای جوان|سِنِکا]] و [[بطلمیوس]]
او بزرگترین مترجم آثار نجومی یونانیان باستان (که در [[اسکندریه]] قرار داشت) به زبان عربی است و نخستین کوششها را برای برقراری رابطه میان نامهای کهن ستارگان و صور فلکی در متون نجومی یونانیها و نامهای باستانی ستارگان و صور فلکی عربی انجام داد، کاری که گاهی بسیار نامرتبط و در مواردی دارای اشتراکات پیچیده بود.
سطر ۵۵ ⟵ ۵۷:
سپس به تهیه دو طرح از هر صورت فلکی پرداخت: طرح اول، شکل صورت فلکی را آنچنان که ناظری از بیرون کره آسمان میتوانست ببیند نشان میداد و طرح دوم نمای صورت فلکی را آن طور که یک رصدگر از درون کره سماوی میبیند نمایش میداد (یعنی همان شکلی از صورت فلکی که ما از زمین و در حالت عادی میبینیم). ساخت این چنین مدلی از کره آسمان و مشخص کردن مواضع دقیق اجرام سماوی بر روی آن، از منحصربهفردترین کارهای صوفی است و هماکنون این پلانتاریوم (آسمان نما) در موزه شهر قاهره نگهداری میشود.
صوفی فسوی همچنین کاربردهای بسیار زیادی برای [[اسطرلاب]] پیدا کرد که یافتههایش در آثار به جا مانده از او مکتوب باقی ماندهاست. او در سال ۹۸۴ کتاب معروفش را که صورالکواکب ((Book of fixed stars نام دارد به رشته تحریر درآورد و در آن بسیاری از کارهایش را همراه با تصویر تشریح کرد. در این کتاب او ستارگان را با نامهای عربیشان مشخص کرده و جدولی از قدرهای دقیق ستارگان هر صورت فلکی و نمای [[صورت فلکی]] ارائه کردهاست. در توصیفات و تصاویری که از صورت فلکی آندرومدا کشیدهاست به یک ابر کوچک اشاره نموده که در حقیقت همان کهکشان آندرومدا یا ۳۱M است. البته ظاهراً منجمان اصفهانی سالها قبل از صوفی به حضور آن «ابر» در صورت فلکی آندرومدا پی برده بودند.
صوفی در صورالکواکب به ۹ جرم زیر اشاره کرده و از آنها را «سحابی» قلمداد کردهاست:
سطر ۷۱ ⟵ ۷۳:
== هویت ایرانی ==
نام علمی عبدالرحمان صوفی در کتابهای اروپایی باعنوان «Azophi» یا «Azophi Arabus» آمدهاست<ref>Robert Harry van Gent. ''[http://www.staff.science.uu.nl/~gent0113/alsufi/alsufi_biography.htm Biography of al-Sūfī]''. "The Persian astronomer Abū al-Husayn ‘Abd al-Rahmān ibn ‘Umar al-Sūfī was born in Rayy (near Tehrān) on 7 December 903 [14 Muharram 291 H] and died in Baghdād on 25 May 986 [13 Muharram 376 H] … the Persian astronomer Abū al-Husayn ‘Abd al-Rahmān ibn ‘Umar al-Sūfī who was commonly known by European astronomers as Azophi Arabus". University of Utrecht, Netherlands. Retrieved 2014-1-11</ref> و برخی از منابع غربی او را [[عرب]] معرفی کردهاند. در [[دانشنامه اخترشناسی آکسفورد]] (چاپ ۲۰۰۲) که به سرپرستی [[پاتریک مور]] تدوین شده، آمدهاست: «صوفی رازی فسوی در ایران به دنیا آمد و در ایران هم زندگی کرد.» البته کتاب صورالکواکب را به زبان عربی نوشته که این دلیل بر عرب دانستن او نمیشود. چرا که در آن زمان برای حفظ اثر علمی باید به عربی مینوشتند. کتاب «صور الکواکب الثابته» بعدها توسط [[خواجه نصیرالدین طوسی]] (سازندهٔ [[رصدخانه مراغه]] در ۷۵۰ سال پیش) به [[فارسی]] ترجمه شد.
در کتاب ''[[تاریخ نجوم اسلامی]]'' نوشتهٔ [[آلفونسو نلینو]] و ترجمهٔ [[احمد آرام]] تعریفی از اعراب ارائه شدهاست. نویسنده در این کتاب معتقد است که منظور از اعراب، تمام کسانی هستند که در ممالک اسلامی با زبان عربی کار میکردند یعنی مینوشتند، میخواندند و غیره. چه عرب، چه [[ایرانیها|ایرانی]]، چه اندلسی و چه [[مسلمان]] و [[مسیحی]] با این تعریف میتوانند از اعراب و عربیزبان محسوب شوند.
|