سومر: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سومِر''' یا به‌طور دقیق‌تر '''شومِر'''، نخستین تمدّن شهری در منطقهٔ تاریخی جنوب بین‌النهرین، جنوب عراق امروزی، بود که آن را اولین تمدن در جهان باستان می‌نامند. از اقوام باستانی ساکن در جنوب سرزمین کنونی [[عراق]] یعنی [[میانرودان]] (سرزمین میانِ دو رود [[دجله]] و [[فرات]]) بودند. سومر یکی از باستانی‌ترین تمدن‌ها و تاریخی‌ترین مناطق جنوب میانرودان در [[مس‌سنگی|دورهٔ مس‌سنگی]] و اوایل [[عصر برنز|دورهٔ مفرغ]] بود. هر چند نخستین نمونه‌های خطی کشف‌شده در این ناحیه قدمتی بیش از ۲۵۰۰ سال پیش از میلاد را نشان نمی‌دهند اما تاریخ نگاران جدید بر این باورند که با توجه به نام شهرها، رودها، شغل‌ها و دیگر مدارک به دست آمده، این منطقه نخستین بار بین سال‌های ۵۵۰۰ تا ۴۰۰۰ پیش از میلاد توسط قومی غیرسامی که به [[زبان سومری]] سخن می‌گفتند مسکونی شده‌است.<ref>{{Cite web|url=http://oi.uchicago.edu/OI/MUS/ED/TRC/MESO/writing.html|title=Ancient Mesopotamia. Teaching materials|publisher=Oriental Institute in collaboration with Chicago Web Docent and eCUIP, The Digital Library|access-date=5 March 2015}}</ref><ref>[http://www.metmuseum.org/toah/hd/ubai/hd_ubai.htm "The Ubaid Period (5500–4000 B.C.)" In Heilbrunn Timeline of Art History. Department of Ancient Near Eastern Art. The Metropolitan Museum of Art, New York (October 2003)]</ref><ref>[https://www.britishmuseum.org/explore/highlights/articles/u/ubaid_culture.aspx "Ubaid Culture", The British Museum]</ref><ref>[http://oi.uchicago.edu/pdf/saoc63.pdf "Beyond the Ubaid", (Carter, Rober A. and Graham, Philip, eds.), University of Durham, April 2006]</ref> به‌طور نظری این مردم پیشاتاریخی را امروزه با نام‌هایی چون «[[فرات|پیشافراتی]]» یا «[[دوره عبید|عبیدی]]» می‌شناسند<ref name="britannica">{{cite web| url= http://www.britannica.com/EBchecked/topic/573176/Sumer |title=Sumer (ancient region, Iraq) |publisher= Britannica.com | work=Britannica Online Encyclopedia |accessdate=2012-03-29}}</ref> و احتمال می‌دهند که آن‌ها از [[فرهنگ سامرا]] مربوط به میانرودان شمالی ([[آشور]]) آمده باشند.<ref>{{Cite journal | url = http://books.google.com/?id=dWuQ70MtnIQC&pg=PA51&dq=samarra+culture#v=snippet&q=%22As%20the%20Samarra%20culture%20spread%20south,%20it%20evolved%20into%20the%20Ubaid%20culture%22&f=false | title = Cities, Change, and Conflict: A Political Economy of Urban Life | isbn = 978-0-495-81222-7 | author1 = Kleniewski | first1 = Nancy | last2 = Thomas | first2 = Alexander R | date = 2010-03-26}}</ref><ref>{{Cite journal | url = http://books.google.com/?id=tupSM5y9yEkC&pg=PA139&dq=samarra+culture#v=onepage&q=%22cultural%20descendants%20of%20the%20originating%20Samarran%20culture%22&f=false | title = The Near East: Archaeology in the "Cradle of Civilization" | isbn = 978-0-415-04742-5 | author1 = Maisels | first1 = Charles Keith | year = 1993}}</ref><ref>{{Cite journal | url = http://books.google.com/?id=i7_hcCxJd9AC&pg=PA147&dq=ubaid+samarra#v=snippet&q=%22Ubaid%200%20is%20thus%20clearly%20derived%20from%20the%20earliest%20culture%20to%20move%20into%20lower%20mesopotamia,%20the%20Samarra%22&f=false | title = Early Civilizations of the Old World: The Formative Histories of Egypt, the Levant, Mesopotamia, India and China | isbn = 978-0-415-10976-5 | author1 = Maisels | first1 = Charles Keith | year = 2001}}</ref><ref>{{Cite journal | url = http://books.google.com/?id=zmvNogJO2ZgC&pg=PA505&dq=samarra+culture#v=onepage&q=%22similar%20to%20those%20of%20the%20ubaid%20period%22&f=false | title = A dictionary of archaeology | isbn = 978-0-631-23583-5 | author1 = Shaw | first1 = Ian | last2 = Jameson | first2 = Robert | year = 2002}}</ref> هر چند نامی از عبیدی‌ها در آثار به‌جامانده از سومریان یافت نشده اما پژوهشگران امروزی بر این باورند که این مردم نخستین نیروی تمدن‌ساز در این منطقه به‌شمار می‌روند که دست به خشک‌کردن مرداب‌ها برای کشاورزی و گسترش بازرگانی زدند و صنایعی چون بافندگی، چرم‌گری، فلزکاری، بنایی و کوزه‌گری را ایجاد کردند.<ref name="britannica" />

 

 

تمدن سومر در [[دوره اوروک|دورهٔ اوروک]] (هزارهٔ ۴ پیش از میلاد) شکل گرفت و در [[دوره جمدت نصر|دورهٔ جمدت نصر]] و دورهٔ دودمانی اولیه ادامه یافت. در طول هزارهٔ سوم پیش از میلاد نوعی همزیستی نزدیک بین سومریان (که [[زبان تک‌خانواده|زبانی تک‌خانواده]] داشتند) و اکدی‌های سامی‌زبان ایجاد شد که منجر به دوزبانی شدن وسیع در این ناحیه گردید.<ref name='Deutscher'>{{cite book|title=Syntactic Change in Akkadian: The Evolution of Sentential Complementation|author=Deutscher, Guy|authorlink=Guy Deutscher (linguist)|publisher=[[Oxford University Press|Oxford University Press US]]|year=2007|isbn=978-0-19-953222-3|pages=20–21|url=http://books.google.co.uk/books?id=XFwUxmCdG94C}}</ref><ref>Prof. Piotr Michalowski University of Michigan Ann Arbor</ref><ref>Prof. Steve Tinney, Middle Eastern Languages, Sumerian specialist</ref><ref>Prof. Larry Tras COGS University of Sussex Brighton BN1 9QH UK</ref><ref>Steven Schaufele, Ph.D. , Asst. Prof. of Linguistics, English Department Soochow University, Waishuanghsi Campus, Taipei 11102, Taiwan</ref><ref>Streck, Michael P. "[http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=dnp_e1125960 Sumerisch]." Der Neue Pauly. Herausgegeben von: Hubert Cancik und Helmuth Schneider (Antike), Manfred Landfester (Rezeptions- und Wissenschaftsgeschichte). Brill, 2008. Brill Online. UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK LEIDEN. 03 November 2008.</ref> تأثیر سومریان بر [[اکدی‌ها]] و برعکس در تمام بخش‌های زبانی مشهود است و می‌توان آن را از [[وام‌واژه|وام‌گیری واژگان]] تا همگرایی [[صرف]]ی، [[نحو]]ی و [[واج‌شناسی]] مشاهده کرد.<ref name='Deutscher' /> از این روست که پژوهشگران سومریان و اکدی‌های هزارهٔ سوم پیش از میلاد را [[ناحیه همگرایی زبانی]] می‌نامند.<ref name='Deutscher' /> سومریان در حدود سال ۲۲۷۰ پیش از میلاد توسط شاهان [[زبان‌های سامی|سامی‌زبان]] [[امپراتوری اکد]] مغلوب شدند اما زبان آن‌ها به عنوان زبانی مقدس ادامهٔ حیات داد. حاکمیت بومی سومریان بار دیگر به مدت یک سده در قالب [[سلسله سوم اور]] (رنسانس سومریان) در حدود سال‌های ۲۱۰۰ تا ۲۰۰۰ پیش از میلاد پدیدار شد اما [[زبان اکدی]] در آن دوران همچنان مورد استفاده قرار گرفت. شهر سومری [[اریدو]] نخستین شهر جهان بود که سه فرهنگ متفاوت در آن ترکیب شدند: کشاورزان عبیدی که در کلبه‌های آجری گلی می‌زیستند و از سامانهٔ آبیاری استفاده می‌کردند؛ چوپان‌های سامی‌نژاد که در چادرهای سیاه زندگی می‌کردند و گوسفند و بز می‌چراندند؛ و مردمان ماهیگیر که در مسکن‌های نی‌ساز در تالاب‌ها می‌زیستند و احتمالاً نیای سومریان بودند.<ref name="Leick, Gwendolyn 2003">Leick, Gwendolyn (2003), "Mesopotamia, the Invention of the City" (Penguin)</ref>