|
| زیرنویس = تصویر [[مسنجر]] از تیر
| مبدأ = [[مبدأ (ستاره‌شناسی)]]<ref name=horizons>{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |چاپ= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده=Yeomans, {{چر}}Donald K. |نویسندگان سایر بخشها=|ترجمه=|صفحه= |زبان=en |مقاله= [http://ssd.jpl.nasa.gov/?horizons HORIZONS System] |ژورنال= |نشریه=NASA JPL |تاریخ=7 April, 2008 |دوره= |شماره= |شاپا=}} Retrieved on 2008-04-07.</ref>
| اوج = ۶۹٬۸۱۶٬۹۰۰ km{{سخ}}۰٫۴۶۶ ۶۹۷ [[واحد نجومی|AU]]<ref name=horizons />
| حضیض = ۴۶٬۰۰۱٬۲۰۰<ref name=horizons /> km{{سخ}}۰٫۳۰۷ ۴۹۹ AU
|نیم‌قطر بزرگ= ۵۷٬۹۰۹٬۱۰۰<ref name=horizons /> km{{سخ}}۰٫۳۸۷ ۰۹۸ AU
| گریز از مرکز = ۰٫۲۰۵ ۶۳۰<ref name="nssdcMercury" />
| تناوب= ۸۷٫۹۶۹ ۱ [[روز|d]]<ref name=horizons />{{سخ}}(۰٫۲۴۰ ۸۴۶ [[سال ژولینی (اخترشناسی)|a]])
| synodic_period = ۱۱۵٫۸۸ d<ref name="nssdcMercury">{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |چاپ= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده= |نویسندگان سایر بخشها=|ترجمه=|صفحه= |زبان=en |مقاله= [http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/mercuryfact.html Mercury Fact Sheet] |ژورنال= |نشریه=[[NASA]] Goddard Space Flight Center |تاریخ=[[30 نوامبر]]، [[2007 (میلادی)|2007]] |دوره= |شماره= |شاپا=}} Retrieved on 2008-05-28.</ref>
|سرعت متوسط = ۴۷٫۸۷ km/s<ref name="nssdcMercury" />
| انحراف = ۷٫۰۰۵°{{سخ}}۳٫۳۸° to Sun’s equator
| asc_node = ۴۸٫۳۳۱°
|قطر = ۴٬۸۸۰ km
| شعاع متوسط = ۲٬۴۳۹٫۷ ± ۱٫۰ km<ref name=nasa>{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |چاپ= |شهر= |کوشش= |ویرایش= Solar System Exploration |سال=|شابک=|نویسنده=Munsell, {{چر}}Kirk |نویسندگان سایر بخشها=Smith, Harman; Harvey, Samantha|ترجمه=|صفحه= |زبان=en |مقاله= [http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Mercury&Display=Facts Mercury: Facts & Figures] |ژورنال= |نشریه=NASA |تاریخ=25 February, 2008 |دوره= |شماره= |شاپا=}} Retrieved on 2008-04-07.</ref><ref name=Seidelmann2007>{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |چاپ= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده=Seidelmann, {{چر}}P. Kenneth |نویسندگان سایر بخشها=Archinal, B. A. ; A’hearn, M. F. ; et.al.|ترجمه=|صفحه=155–180 |زبان=en |مقاله= [http://adsabs.harvard.edu/doi/10.1007/s10569-007-9072-y Report of the IAU/IAGWorking Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006] |ژورنال= Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy |نشریه=|تاریخ= 2007 |دوره=90 |شماره= |شاپا= [[Digital object identifier|doi]]: <span class="neverexpand">[http://dx.doi.org/%7B%7Burlencode:10.1007/s10569-007-9072-y}} {{جا:#tag:nowiki|10.1007/s10569-007-9072-y}}]</span>}} Retrieved on 2007-08-28.</ref>{{سخ}}۰٫۳۸۲۹ Earths
| پختگی = <۰٫۰۰۰۶<ref name=Seidelmann2007 /> <!-- calculated from data in ref name=Seidelmann2007 -->
| مساحت سطح = ۷٫۴۸{{e|7}} km²{{سخ}}۰٫۱۰۸زمین<ref name=nasa />
| حجم = ۶٫۰۸۳{{e|10}} km³{{سخ}}۰٫۰۵۴ زمین<ref name=nasa />
|جرم = ۳٫۳۰۲۲{{e|23}} kg{{سخ}}۰٫۰۵۵ زمین<ref name=nasa />
|چگالی = ۵٫۴۲۷ g/cm³<ref name=nasa />
| گرانش سطحی = ۳٫۷ [[شتاب|m/s²]]{{سخ}}۰٫۳۸ [[گرانش|g]]<ref name=nasa />
| سرعت فرار = ۴٫۲۵ km/s<ref name=nasa />
|روز نجومی= ۵۸٫۶۴۶ day{{سخ}}۱۴۰۷٫۵ [[ساعت|h]]<ref name=nasa />
| سرعت چرخش استوایی = ۱۰٫۸۹۲ km/h
| axial_tilt = ۲٫۱۱′ ± ۰٫۱′<ref name=Margot2007>{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |چاپ= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده=Margot, {{چر}}L.J. |نویسندگان سایر بخشها=Peale, S. J. ; Jurgens, R. F. ; Slade, M. A. ; Holin, I. V.|ترجمه=|صفحه=710–714 |زبان=en |مقاله= [http://adsabs.harvard.edu/abs/2007Sci...316..710M Large Longitude Libration of Mercury Reveals a Molten Core] |ژورنال= Science |نشریه=|تاریخ= 2007 |دوره=316 |شماره= |شاپا= [[Digital object identifier|doi]]: <span class="neverexpand">[http://dx.doi.org/%7B%7Burlencode:10.1126/science.1140514}} {{جا:#tag:nowiki|10.1126/science.1140514}}]</span>}}</ref>
| بعد قطب شمال = ۱۸ h 44 min 2 s{{سخ}}۲۸۱٫۰۱°<ref name="nssdcMercury" />
| میل = ۶۱٫۴۵°<ref name="nssdcMercury" />
| آلبدو = ۰٫۱۱۹ ([[Bond albedo|bond]]){{سخ}}
۰٫۱۰۶ ([[Geometric albedo|geom.]])<ref name="nssdcMercury" />
| قدر= up to −۱٫۹<ref name="nssdcMercury" />
| قطر زاویه‌ای = ۴٫۵" – ۱۳"<ref name="nssdcMercury">{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |چاپ= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده= |نویسندگان سایر بخشها=|ترجمه=|صفحه= |زبان=en |مقاله= [http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/mercuryfact.html Mercury Fact Sheet] |ژورنال= |نشریه=[[NASA]] Goddard Space Flight Center |تاریخ=[[۳۰ نوامبر]]، [[2007]] |دوره= |شماره= |شاپا=}} Retrieved on 2008-05-28.</ref>
| temperatures = yes
| temp_name1 = ۰°N, 0°W <!-- Vasavada et al. 1999-->
| atmosphere = yes
| فشار سطح = ناچیز
| ترکیب جو = ۴۲٪ ملکول [[اکسیژن]]{{سخ}}۲۹٫۰٪ [[سدیم]]{{سخ}}۲۲٫۰٪ [[هیدروژن]]{{سخ}}۶٫۰٪ [[هلیوم]]{{سخ}}۰٫۵٪ [[پتاسیم]]{{سخ}}و مقدار ناچیزی [[آرگون]]٬[[نیتروژن]]، [[کربن دی‌اکسید]]، [[آب|بخار آب]]، [[گزنون]]، [[کریپتون]] و [[نئون]]<ref name="nssdcMercury" />
}}
'''عطارد'''<ref>{{یادکرد فرهنگستان | مصوب=عطارد، تیر | بیگانه=Mercury | بیگانه در فارسی= | حوزه=نجوم | دفتر=دوم | بخش=فارسی | سرواژه=عطارد}}</ref> یا '''تیر''' کوچک‌ترین و نزدیکترین [[سیاره]] به [[خورشید]] در [[منظومه خورشیدی|منظومهٔ خورشیدی]] است. نام ایرانی این سیاره، تیر است و تلفظ درست نام عربی آن نیز عُطارِد است اما در تداولگویش عامه فارسی‌زبانان به عَطارُد رایج‌ترمشهور استشده‌است.{{مدرک}}
سطح رو به خورشیدِ سیارهٔ عطارد،تیر (عطارد)، به‌دلیل نزدیکی به خورشید، بسیار داغ است و رویهٔ پشت به خورشید آن نیز بسیار سرد است.
سیارهٔ عطارد (تیر) کوچک‌ترین سیارهٔ منظومهٔسامانهٔ خورشیدی است و [[قمر]]ی ندارد. عطارد از نظر میدان جاذبه،گرانش، تقریباًکمابیش قفل شده‌است، به این معنا که حرکت وضعی آن در [[منظومه خورشیدی|منظومهٔ خورشیدی]] بی‌همتاست. سیاره تیر، به ازای هر دو باری که به دور خورشید می‌گردد، دقیقاً سه بار به دور خود می‌چرخد (نسبت حرکت وضعی به حرکت انتقالی ۳ به ۲)؛ با در نظرگرفتن سرعت حرکت انتقالی سیاره تیر، و جهت و سرعت حرکت وضعی نسبت به آن، یک روز کامل در سیاره تیر حدود ۲۴۳ روز زمینی(۵۸۳۲ساعت) طول می‌کشد. با وجود اندازهٔ کوچک، سیارهٔ تیر از [[میدان مغناطیسی]] نسبتاً نیرومندی برخوردار است؛ شدت میدان مغناطیسی این سیاره حدود یک‌صدم زمین است.<ref>{{یادکرد خبر|عنوان=Mercury's magnetic field -- nipped in the bud|نشانی=https://phys.org/news/2011-12-mercury-magnetic-field-nipped.html|تاریخ بازبینی=2018-05-22}}</ref><ref>{{یادکرد خبر|کوشش=New Scientist|عنوان=Molten core may explain Mercury’s magnetic field|نشانی=https://www.newscientist.com/article/dn11782-molten-core-may-explain-mercurys-magnetic-field/|زبان=en-US|تاریخ بازبینی=2018-05-22}}</ref>
عطاردسیارهٔ تیر همچنین تندروترین سیارهٔ [[منظومه خورشیدی]] است که با سرعتی حدود ۴۸ کیلومتر بر ثانیه، هر ۸۸ روز یک بار [[خورشید]] را دور می‌زند. از این رو سیاره‌ای گریزپاست که دیدنش آسان نیست و گمان می‌رود به همین دلیل است که شاید، ایرانیان باستان آن را «تیر» نامیده و در [[یونان]] به این سیاره «مرکوری» یا «پیک خدایان» لقبشلقب داده بودند.{{مدرک}}
== دهانه‌های برخوردی ==
[[دهانه برخوردی|دهانه‌های برخوردی]] سیارهسیارهٔ عطاردتیر به نام نویسندگان و هنرمندان مشهور جهان نامیده شده‌اند که در میان آن‌ها نام شاعران مختلف ایرانی نیز دیده می‌شود ازجمله: [[فردوسی (دهانه برخوردی)|دهانه فردوسی]]، [[نظامی (دهانه)|دهانه نظامی]]، [[رودکی (دهانه)|دهانه رودکی]]، و [https://www.plaza.ir/mag/139604/5505/فرستادن-کاوشگر-سیاره-عطارد/ دهانه نوایی]. یکی از دشت‌های بزرگ عطاردسیاره تیر به نام [[هامونه تیر]] نیز نام فارسی این سیاره را بر خود دارد.
== ویژگی‌ها ==
سیارهسیارهٔ عطاردتیر یا تیر(عُطارَد) با فاصلهٔ ۵۷ میلیون و ۹۲۴ هزار کیلومتری از خورشید، نزدیکترین سیاره منظومه خورشیدی به [[خورشید]] است و کم‌ترین مسافتی که با [[زمین]] پیدا می‌کند، به ۸۰ میلیون کیلومتر می‌رسد. به خاطر نزدیکی این سیاره به [[خورشید]] اگر یک جاندار در طرف رو به خورشید آن (بخشی که روز است) قرار بگیریدبگیرد به راحتی در دمای ۴۶۵درجه سانتیگراد پخته خواهیدخواهد شد و همچنین به علت حرکتی وضعی آرامش اگر آن جاندار در طرف شب آنسیاره تیر قرار بگیریدبگیرد، آندما قدرآن‌قدر سرد خواهد شدبود که در دمای ۱۴۸- درجه سانتیگراد به راحتی مرگ را بر اثر یخ بستن تجربه می‌کنیدخواهد کرد. [[حرکت وضعی زمین|گردش وضعی]] این سیاره، حدود دو ماه طول می‌کشد و از این رو، گرم شدن آن در روز و سرد شدنش در شب دیرپاست و زمان زیادی به درازا می‌انجامد.
حفره‌هایگودال‌های کوچک ویایا بزرگ بسیاری دربر سطحروی سیارهٔ تیر دیده می‌شود که حکایتنشانه‌ای از برخورد [[شهاب‌سنگ]]های کوچک و بزرگ داردمی‌باشد؛ البته قطر برخی از دهانه‌ها به ده‌ها کیلومتر می‌رسد. برخی از این دهانه‌ها محل خروج موادگدازه‌های مذابآتشفشانی است که پس از سرد شدن، امروزه با سنگهای[[سنگ مذابآذرین|سنگهای آذرین]] پر شده‌اند و مانند کوه‌های آتشفشانی هستند. سطحپوستهٔ تیر بیشتر خاکستری‌رنگ است و به خاطر نوع دهانه‌های آتشفشانی و آبگیرهاآبگیرها، خیلیشباهت شبیهبسیاری به کره [[ماه]] استدارد. دانشمندان تصورگمان می‌کردند که فعالیت‌هایویژگی‌های آنآن، به مانند کره ماه‌است. اما اکنون می‌دانیم که سیاره عطارد با کره ماه بسیار متفاوت است.
تیرسیارهٔ کوهتیر، کوه‌ها و آتشفشان‌های بزرگ و عمده‌ایزیادی ندارد و از نظر فعالیت‌های زمین‌شناختی سیاره‌ای مرده به‌شمار می‌آید.
عطاردسیارهٔ تیر از دسته [[سیاره زمین‌سان|سیاره‌های زمین‌سان]] است. عطاردتیر همچون [[ناهید]] و [[ماه]]، حالت‌های گوناگونی از [[هلال]] تا قرص کامل را به خود می‌گیرد. قرص کامل، چون در آن سوی خورشید است دیده نمی‌شود. اما اشکال هلالی و نیمهٔ آن به هنگام جلوه‌های شرقی و غربی، مشاهده می‌گردند.
نیروی [[گرانش]] این سیاره کم و دارای جو ناچیزی است که ۹۸٪ آن از [[هلیم]] و بقیه از [[هیدروژن]]، [[اکسیژن]] و [[سدیم]] ساخته شده‌است. [[بادهای خورشیدی]] به شدت به عطاردتیر می‌دمند و این می‌رساندویژگی نشان می‌دهد که تقریباًکمابیش هیچ هوایی در آنسیارهٔ تیر وجود ندارد.
این سیاره نیز، مانند سیاره [[زهره|ناهید]] بین زمین و خورشید قرار گرفته و به خاطر این ویژگی، چشم‌اندازی که «جلوه‌های شرقی و غربی» و… نامیده می‌شوند، به وجود می‌آورد.
=== پستی و بلندیهای پوستهٔ تیر ===
=== عارضه‌های سطحی ===
[[پرونده:Star-sizes-fa.jpg|بندانگشتی|چپ|500px|هم سنجی سیاره‌های منظومه خورشیدی با تعدادی از ستاره‌های مشهور:{{سخ}}'''الف:'''{{سخ}}[[زمین]] (۴) <span style="font-size: large;">></span> [[ناهید (سیاره)|ناهید]] (۳) <span style="font-size: large;">></span> [[مریخ]] (۲) <span style="font-size: large;">></span> [[تیر (سیاره)|تیر]] (۱){{سخ}}'''ب:'''{{سخ}}[[مشتری (سیاره)|مشتری]] (۸) <span style="font-size: large;">></span> [[زحل]] (۷) <span style="font-size: large;">></span> [[اورانوس]](۶) <span style="font-size: large;">></span> [[نپتون]] (۵) <span style="font-size: large;">></span> [[زمین]] (بدون شماره){{سخ}}'''پ:'''{{سخ}}[[شباهنگ (ستاره)|شباهنگ]] (۱۱) <span style="font-size: large;">></span> [[خورشید]] (۱۰) <span style="font-size: large;">></span> [[ولف ۳۵۹]] (۹) <span style="font-size: large;">></span> [[مشتری (سیاره)|مشتری]] (بدون شماره){{سخ}}'''ت:'''{{سخ}}[[دبران]] (۱۴) <span style="font-size: large;">></span> [[نگهبان شمال]] (۱۳) <span style="font-size: large;">></span> [[رأس پیکر پسین]] (۱۲) <span style="font-size: large;">></span> [[شباهنگ (ستاره)|شباهنگ]] (بدون شماره){{سخ}}'''ث:'''{{سخ}}[[ابط‌الجوزا]] (۱۷) <span style="font-size: large;">></span>[[قلب عقرب]] (۱۶) <span style="font-size: large;">></span> [[پای شکارچی]] (۱۵) <span style="font-size: large;">></span> [[دبران]] (بدون شماره){{سخ}}'''ج:'''{{سخ}}[[وی‌وای سگ بزرگ]] (۲۰) <span style="font-size: large;">></span>[[وی‌وی قیفاووس]] (۱۹) <span style="font-size: large;">></span> [[مو قیفاووس]] (۱۸) <span style="font-size: large;">></span> [[ابط‌الجوزا]] (بدون شماره)]]
دانشمندان هنوز نمی‌دانند که فعالیت‌های آتشفشانی این سیارهسیارهٔ سنگی، چقدر به طولدرازا انجامیدهانجامیده‌است. سن دشت‌های گدازه‌ای‌اش را می‌توان به عصر «بمباران سهمگین متأخر»، یا حدود ۴ میلیارد سال پیش نسبت داد؛ که در جریانش اعضای منظومهسامانهٔ خورشیدی، آماج برخورد شهابسنگ‌های غول‌آسا واقع می‌شدند. به محض کاهش آمار این برخوردها بود که گدازه در سرتاسر عطاردسیارهٔ تیر جریان یافت و با پر کردن آن گودال‌ها، عوارضدریاچه‌هایی از گدازه ایجاد کرد و پوستهٔ نرم و مسطحیهمواری را به وجود آورد. فروفرونشست‌های زمین‌هاپوستهٔ همتیر نیز در همین گودال‌ها به وجود آمدند و در واقعواقع، تنها نقاطی به‌شمار می‌رفتند که بستر سنگیِ سیارهسیارهٔ تیر در آن‌ها «منبسط» (و نه منقبض) می‌شد.<ref>نولا تیلور (Nola Taylor): «کلوچه» های عطارد، از پیشینه این سیاره می‌گویند. برگردان از: احسان سنایی. در رادیو زمانه. ۰۹/۰۲/۱۳۹۱</ref>
در دشت‌های آتشفشانی عطاردسیارهٔ عوارضتیر پستی و بلندیهای نامتعارفی وجود دارد که بیشتر شبیه «کلوچه» های کیهانی‌اند و هیچ‌گونه نمونه مشابهی در سایردیگر بخش‌های نقاطسامانهٔ منظومه‌مانخورشیدی ندارند.
این «کلوچه‌ها» سازه‌های دوارگِرد و غول‌آسایی هستند که مرز گودال‌های مدفون را مشخص کرده‌اند و خودْخود نیز از چین‌خوردگیهای درونی و عوارضی موسوم به «[[فروزمین]]» پر شده‌اند؛ یعنی باریکه‌هایی که در مرز دو گسل موازی، فرو نشسته‌اند.<ref>نولا تیلور (Nola Taylor): «کلوچه» های عطارد،سیارهٔ تیر، از پیشینهپیشینهٔ این سیاره می‌گویند. برگردان از: احسان سنایی. در رادیو زمانه. ۰۹/۰۲/۱۳۹۱</ref>
حدود یک میلیارد سال پیش، گدازه‌های آتشفشانی به‌سرعت بستر گودال‌های شهابسنگی پراکنده در سطح عطاردسیارهٔ تیر را پر کردند. حجم عظیمیبسیار زیادی از گدازهگدازه‌ها در مدت‌زمانبازهٔ نسبتاًزمانی کمابیش کوتاهی نشست کردکردند و همین می‌توانسته عاملی برای ظهورپیدایش این دره‌های نامتعارف باشد.<ref>همان منبع.</ref>
== اساطیر ==
عطاردسیارهٔ تیر در [[ادبیات فارسی]] و [[ادبیات عربی]]، «دبیر فلک» نیز خوانده شده‌است. در فارسی به خانه عطارد (برج جوزا و سنبله)، '''پاتو''' می‌گفتند.<ref>[http://www.vajehyab.com/dehkhoda/پاتو لغتنامه دهخدا: پاتو]</ref>
نام اروپاییِ این سیاره، Mercury، از واژه‌ای [[زبان لاتین|لاتین]] گرفته شده که در مقابل نام [[زبان یونانی|یونانی]] [[هرمس]] است. خدایی که پیغامکارش برندهپیام‌رسانی برای [[خدایان]] دیگر بوده و شتاب بالایی دارد. به همین دلیل هرمس در اغلب تصاویر با صندل‌های بالدار کشیده می‌شود. علاوه بر پیغام‌رسانی،پیام‌رسانی، او نگهدار و نگهبان بازرگانان و مسافران بود. مرکوری در ادبیات افسانه‌ای [[یونان]] و [[روم]]، خدای سخن‌وری و نویسندگی است.
[[پرونده:Mercury Earth Comparison.png|بندانگشتی|250px|چپ|اندازهٔ تیر در مقایسه با زمین]]
[[پرونده:Mercuryorbitsolarsystem.gif|بندانگشتی|مقایسۀمقایسهٔ چرخش [[زمین]] (مدار آبی) و عطاردسیاره تیر (مدار زرد) به دور [[خورشید]]]]
به اعتقادباور [[یوهان مرسیه]]، رئیس دانشکدهٔپژوهشکده علوماخترشناسی اختریِاز [[دانشگاه پاریس]]، در مقاله‌اینوشتاری که در اواخرواپسین روزهای سال ۲۰۰۹ منتشرمیلادی چاپ شد، احتمالاًچنین بازگو کرد که سیارهٔ تیرتیر، یکی از ماه‌های سیارات داخلیِ منظومهٔ خورشیدی بوده که از [[گرانش]] مادر خود جدا شده و به دام خورشید گرفتار گشته‌است.
== سیاره تیر و عصر فضا ==
در سال ۱۹۷۴ میلادی، سفینهٔ [[مارینر ۱۰]] آمریکا، از نزدیکی سیارهٔ تیر گذشت و توانست ۶۴۸ عکس خوب، از حدود ۵۰٪ سطح سیاره، که در آن هنگام در برابر [[خورشید]] واقع شده بود، گرفته و مخابرهبه پایگاه زمینی در آمریکا کندبفرستد. عکس‌ها نشان می‌دهند که سطح تیر نیز چون ماه، دارای کوه‌ها و نیز دره‌های فراوانی است که به نظر می‌آید به علتبه‌خاطر بمباران مداومپیاپی صدهابه دست هزارصدهاهزار سنگ آسمانی صورترخ گرفتهداده باشد. زمان این بمباران‌هابمباران شاید بلافاصلهبی‌درنگ پس از پیدایش و تکوینشکل‌گیری دستگاهسامانهٔ خورشیدی بوده‌است.
عکس‌هایی که فضاپیمای «[[مسنجر]]» ناسا از عطاردسیارهٔ برداشته‌استتیر شواهدبرداشته‌است، فعالیتفعالیت‌های «گسترده»گستردهٔ آتشفشانی بر سطح این سیاره را آشکار می‌کند.<ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/science/story/2008/01/080130_si-mercury-volcanos.shtml بی‌بی‌سی]</ref>
در تیر، درهٔ بزرگی به قطر تقریبیکمابیش ۱٬۳۰۰۱۳۰۰ کیلومتر وجود دارد که اطرافپیرامون آن را کوه‌های بهبلندی نسبتفرا بلندیگرفته‌است که ارتفاعبلندای برخی از آن‌ها به یک و نیم کیلومتر نیز می‌رسد، احاطه کرده‌اندمی‌رسد. برخی از این گودی‌ها، شاید به علتدلیل جریانعبور مواد مذابگدازه‌های آتشفشانی قدیمی،کهن، صافامروزه نوک‌تیز و تیز شیار شیار شده‌اند.
ارتباط با کاوشگر مارینر ۱۰ در ۲۴ مارس ۱۹۷۵ قطع شد. این سفینهکاوشگر، اولیننخستین و تنها سفینه‌ایکاوشگری بوده‌است که تا امروز به مقصدسوی سیارهٔ تیر روانه شده‌است.
در بررسی‌هایی که در سال ۱۹۹۰م از روی [[زمین]] در مورد سیارهٔ تیر بهانجام عمل آمد،شده‌است، دیده شدشده که دو ناحیهبخش بر روی سطح این سیاره از نقاط دیگر بخشها بسیار داغداغ‌ترند، ترند،و علتدلیل آن را تأثیر توأمهمزمان گردش‌های وضعی و انتقالی تیر در حفظنگهداری گرمای گرفته شدهدریافت‌شده از خورشید دانستنددانسته‌اند. زیرا مدت زمان یک شبانه روز در تیرسیاره تیر، برابر با دو سوم مدت زمان یک سال آن سیاره است.
سیارهٔ تیر بربا خلافآنکه اندازهٔ کوچکی که دارد، ولی نسبت به پیکر خود بسیار سنگین است و از این جهترو [[ستاره‌شناس|ستاره‌شناسان]]ان معتقدند،بر این باورند که در زیر [[پوسته|پوستهٔ]] سنگی نازک این سیاره، هستهٔ مرکزیمیانی بزرگی از جنس [[آهن]]، وجوددر دل آن جای داشته باشد.
== گذر عطاردتیر ==
{{اصلی|گذر عطارد|گذر (ستاره‌شناسی)}}
سیارهسیارهٔ عطاردتیر نیز مانند سیارهسیارهٔ [[زهره|ناهید]] بین زمین و خورشید قرارجای گرفته و موجب شده تا از ناظرچشم زمینیبینندهٔ موجبزمینی [[گذر (ستاره‌شناسی)|گذر]] قرص کامل آن از روبروی خورشید می‌گرددنمایان باشد. عبورگذر سیاره تیر از روبروی عطاردخورشید، فقط یا در اردیبهشت ماهاردیبهشت‌ماه (ماه مهمی میلادی) یا آبان ماهآبان‌ماه (ماه نوامبر میلادی) روی می‌دهد؛ وبه علتچشم ندرتبینندگان اینزمینی، عبورهاگذر (کهسیارهٔ تیر از روبروی خورشید در هر قرنیکصد تاسال ۱۳بارتنها روی۱۳ می‌دهند)بار بهرخ می‌دهد. دلیل کمیابی این علتگذرها این است که زاویه میل مدار آن با مدار [[زمین]] (۷درجه) سبباست که موجب می‌شود که [[سیاره]]سیارهٔ تیر معمولاً یا از شمال یا از جنوب پیکرهٔ خورشید بگذرد.
اندازه‌گیری‌های دقیق عبورهایگذرهای عطاردسیارهٔ نهتیر فقطنه‌تنها برای تعیین دقیق مدار عطارداین سیاره، بلکه برای محاسبهاندازه‌گیری دورهدورهٔ تناوب حرکت وضعی زمین نیز بهبه‌کار کاراخترشناسان می‌آید.
گذر اخیر سیاره عطاردتیر در روز دوشنبه ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۵ (۹ مه ۲۰۱۶) که از ساعت ۱۵:۴۱ تا ۲۳:۱۰ به وقت تهران رخ می‌دهدداد. در این پدیده گذر سایه عطارد از برابر قرص خورشید به کمک وسایل اپتیکی مجهز به فیلتر مخصوص تضعیفکاهش شدت نور و ضدضدپرتوهای اشعه مضرزیان‌بار خورشید در ساعات روز قابل رویتدیدن است. این گذر در بیشتر نقاطبخشهای دنیاکرهٔ بهزمین صورتبه‌صورت کامل یا نیمه دیده می‌شودشده‌است و فقطتنها از استرالیا و جنوب شرقی‌ترین نقاطبخشهای آسیا قابل مشاهدهدیدن نیستنبود. گذر قبلیپیشین عطاردسیارهٔ تیر که از ایران هم قابل رویتدیدن بود در سال ۱۳۸۲ رخ داد و گذر بعدی از برابر قرص خورشید نیز در سال ۱۳۹۸ خواهد بود و در مناطقبخشهای غربی کشور ایران مشاهدهنیز دیده خواهد شد. اولیننخستین گذر سیارهٔ تیر که در قرنسدهٔ پانزدهم خورشیدی خواهد بود در سال ۱۴۱۱ خورشیدی رخ خواهد بودداد.<ref>[http://mag.digikala.com/مقاله-article/آفتاب/ گذر تیر از روبروی آفتاب] دیجی کالا</ref>
== جستارهای وابسته ==
* [[جو عطارد|جوّ عطاردسیارهٔ تیر]]
== منابع ==
| 