زبان ترکی آذربایجانی: تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
بدون خلاصۀ ویرایش برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز ویرایش 83.120.219.123 (بحث) به آخرین تغییری که Shahnamk انجام داده بود واگردانده شد برچسب: واگردانی |
||
خط ۱:
{{درباره
{{Infobox language
|name=ترکی آذربایجانی
خط ۷:
|states = [[ایران]]، [[جمهوری آذربایجان|آذربایجان]]، [[ترکیه]]، [[ارمنستان]]، [[گرجستان]]، [[روسیه]]، [[افغانستان]]، [[عراق]]، [[ترکمنستان]]، [[سوریه]]<ref>[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=azb Ethnologue]</ref>
|ethnicity=[[مردمان آذربایجانی|آذربایجانی]]
|speakers =
|familycolor=Altaic
|fam1=[[زبانهای ترکیتبار|ترکی]]
|fam2=[[زبانهای اوغوز|اوغوز]]
|fam3=اوغوز غربی
|script=[[خط لاتین|لاتین]] و [[خط سریلیک|سریلیک]] در جمهوری آذربایجان و روسیه، [[خط عربی|فارسی-عربی]] در ایران.
|nation={{AZE}}{{سخ}}
{{RUS}} - یکی از زبانهای رسمی [[داغستان]].
خط ۲۴:
{{مردم آذربایجانی}}
[[پرونده:Idioma azerí.png|بندانگشتی|پراکنش گویشوران زبان ترکی آذربایجانی]]
'''زبان ترکی آذربایجانی''' (به ترکی آذربایجانی: ''آذربایجان تورکجهسی'' و با خط لاتین شده ''Azərbaycan Türkcəsi'') زبانی از خانواده [[زبانهای ترکی]] است که بر زبان [[مردمان آذربایجانی|مردمان آذری]] در [[قفقاز]] و [[خاورمیانه]] با دو گویش در [[آذربایجان]] و سایر مناطق [[ایرانیان آذربایجانی|آذربایجانی نشین]] [[ایران]] و [[جمهوری آذربایجان]] تکلم جاری است. عمده تفاوت بین دو گویش در تلفظ برخی واژگان، پارهای وامواژگان، و تفاوتهایی مختصر در چند مورد دستوری است.<ref name="J. Minahan 1998">J. Minahan, Miniature empires: a historical dictionary of the newly independent states, Routledge, New York 1998.</ref> این زبان در جمهوری آذربایجان [[زبان رسمی]] و در داغستان یکی از زبانهای رسمی مصوب فدراسیون روسیه است. زبان ترکی آذربایجانی بخشی از شاخه [[زبانهای اغوز]] زبانهای ترکی است و به [[ترکی استانبولی]] و [[ترکمنی]] بسیار نزدیک است. ترکی آذربایجانی به عنوان [[زبان گفتاری]] همچنین در نواحی شرقی [[ترکیه]] و جنوب [[گرجستان]]<ref>[http://www.statistics.ge/main.php?pform=145&plang=1 سایت رسمی آمار دولت گرجستان]</ref> و [[داغستان]]<ref>Wixman, Ronald. ''The Peoples of the USSR: An Ethnographic Handbook''. (Armonk, New York: M. E. Sharpe, Inc, 1984) p. 11</ref> رایج است. زبان ترکی آذربایجانی از زبانهای [[فارسی]] و [[عربی]] در واژگان، سامانه آوایی و دستوری اثر پذیرفته است. در ایران، شهرهای
این زبان در زبانها و موقعیتهای مختلف به نامهای مختلفی نامیده میشود، ازجمله: '''''عجمی'''''، '''''ترکی'''،<ref name="rferl azeri">[http://www.rferl.org/content/Irans_Ethnic_Azeris_And_The_Language_Question/2103609.html Iran's ethnic Azeris and the language question]</ref>'''
== گروهبندی زبانی ==
خط ۱۶۲:
* افعال در زبان ترکی تکجزئی و یکتکه هستند. ساختن فعل با استفاده از افعال معین یا افعال کمکی به افعالی منحصر است که از زبان عربی یا فارسی به ترکی آذربایجانی وارد شدهاند. این ویژگی انعطافپذیری قابل توجهی در زبان ترکی آذربایجانی برای ساختن واژههای جدید حتی با استفاده از وامواژهها ایجاد میکند. مثال: تلفن، تلفنلاشماق (تلفن زدن).
* برخلاف [[زبانهای هندواروپایی]] که با افزودن یک پیشوند به ریشه فعل، فعل جدید با معنی جدید ساخته میشود، در زبان ترکی امکان ساختن افعال جدید از یک فعل وجود ندارد. ساخت فعل جدید از یک فعل محدود به ساختن فعل سببی است. مثلاً در زبان فارسی افعال بردن، آوردن، فرآوردن، دربردن، درآوردن همگی از ریشه بردن/وردن و با پیشوندهای "آ"، "در"، "فر" یا ترکیبی از این پیشوندها (در+آ و فر+آ) ساخته شدهاست درحالیکه در زبان ترکی برای هر یک از این فعلها ریشه جداگانهای وجود دارد (بردن:آپارماق، آوردن:گَتیرمَک، درآوردن:چیخارتماق)و امکان ساختن یک فعل از دیگری وجود ندارد.
* از آنجا که در ترکی استانبولی زمان حال کامل(ماضی نقلی) وجود ندارد<ref name=ToolAutoGenRef2>http://www.ijhssnet.com/journals/Vol_1_No_15_Special_Issue_October_2011/28.pdf</ref> و برای این منظور واژگانی به همان گذشته ساده افزوده میشود تا معنی ماضی نقلی از آن برداشت بشود<ref>نمونه:
Bu filmi daha önce/önceden izledin mi? (این فیلم را دیده اید؟ ) "daha önce" به معنی "پیشتر/در گذشته" است.
Bu filmi (daha önce) hiç izledin mi? (تاکنون این فیلم را دیده اید؟ ) "hiç" همان هیچ فارسی که در این جمله معنی تاکنون میدهد.</ref> برخی<ref name=ToolAutoGenRef1>L. Johanson, Aspect im Türkischen, Mainz, 1971, pp. 289f.</ref> احتمال میدهند که صرف ماضی نقلی مانند «گلمیشم» یا «گلیپسن» (آمده ام، آمده ای) که در ترکی ترکیه موجود نیست، نتیجهٔ تأثیر فعل ماضی نقلی در زبان فارسی است.
== تأثیرات زبان فارسی بر ترکی ==
|