|
|یادداشت=IPA
}}
'''زازاکی'''، '''زازا،''' '''زازایی''' '''یا''' '''دیملی''' (به زازاکی: '''Dımılki''', '''Kırdki''', '''Kırmancki''', '''Zazaki''') یکی از [[زبان‌هایگویش ایرانی]]کردی [[زبان‌های ایرانی شمال غربی|شاخهٔ شمال‌غربی]] و از [[زبان‌های کناره دریای خزر]]<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/dimli ]Encyclopædia Iranica] Nevertheless, their language has preserved numerous isoglosses with the dialects of the southern Caspian region, and its place in the Caspian dialect group of Northwest Iranian is clear.</ref> است که در شرق [[آناتولی]] ([[ترکیه]]) صحبت می‌شود. شمار زازازبانان را تا حدود هشت میلیون تن حدس می‌زنند.
زازاکی همانندی‌های نزدیکی با زبان [[اورامانی]] و گویش [[باجلانی]] دارد و به این خاطر، زبان‌شناسان این سه گویش را درون خانواده‌ای به نام [[زازا-گورانی]] قرار می‌دهند و زازا-گورانی را شاخه‌ایگویش جداگانهکردی از دستهٔ زبان‌های ایرانی شمال غربی به‌شمار می‌آورنداست.
== ریشه‌های زبان ==
زباندربارهٔ زازاکیریشهٔ یکیاین اززبان، زبان‌هایدر ایرانیِکنار شمالنظر غربیغالب، استدیدگاه‌های ودیگری بهنیز زبان‌هایوجود [[گیلکی]]، [[زبان مازندرانی|مازندرانی]] و [[تالشی]] بسیار نزدیک استدارد..<ref>http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=diq</ref><ref>http://books.google.de/books?id=LuVSkpVuAkAC&pg=PA385&dq=zazaki+paul+ludwig&hl=de&ei=SJ5NTs-oKcvG8QOagL26Bw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CDUQ6AEwAQ#v=onepage&q=zazaki%20paul%20ludwig&f=false</ref> رابطهٔ این زبان با کردی مسلم است اما تحت تأثیر دیگر زبان‌ها و تاریخ مستقل، آنها را از هم جدا کرده‌اند.<ref>{{cite web|last1=Kjeilen|first1=Tore|title=Kurdish|url=http://looklex.com/e.o/kurdish_l.htm|website=LookLex Encyclopaedia|quote=their relation to Kurdish is attested and undisputed, but influences from other languages and an independent history have set them apart.}}</ref> این زبان پیشتر به عنوان شاخه‌ای از کردی در نظر گرفته می‌شد رابطهٔ زازاکی با کردی آشکار است اما امروزه زبان زازاکی بر اساس بیشتر زبانشناسی [[کردی]] محسوب نمی‌شود.<ref>{{cite web|last1=Kjeilen|first1=Tore|title=Zazaki|url=http://looklex.com/e.o/zazaki_l.htm|website=LookLex Encyclopaedia|quote=Zazaki has earlier been classified under Kurdish. Similar to the Dimli language (mainly Iran), Zazaki's relation to Kurdish is clear, though, but influences from other languages and an independent history have set them apart.}}</ref><ref>http://www.britannica.com/topic/Iranian-languages</ref><ref>http://www.joshuaproject.net/languages.php?rol3=diq</ref><ref>http://www.jstor.org/discover/10.2307/4030804?uid=3739192&uid=2&uid=4&sid=21101221288217</ref> <ref>, [http://books.google.nl/books?id=3mE04D9PMpAC&pg=PA1576&lpg=PA1576&dq=kurmanji+separate+language&source=bl&ots=6yMQCFjaBZ&sig=8oUVeVmmbEtqsFiXjAw7E2DYTXo&hl=nl&ei=BqwhSu7yDoHB-Aa_opGwCQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3 Encyclopedia of the developing world], Thomas M. Leonard, Taylor & Francis, 2006▼دربارهٔ ریشهٔ این زبان، در کنار نظر غالب، دیدگاه‌های دیگری نیز وجود دارد.{{سخ}}
▲زبان زازاکی یکی از زبان‌های ایرانیِ شمال غربی است و به زبان‌های [[گیلکی]]، [[زبان مازندرانی|مازندرانی]] و [[تالشی]] بسیار نزدیک است.<ref>http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=diq</ref><ref>http://books.google.de/books?id=LuVSkpVuAkAC&pg=PA385&dq=zazaki+paul+ludwig&hl=de&ei=SJ5NTs-oKcvG8QOagL26Bw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CDUQ6AEwAQ#v=onepage&q=zazaki%20paul%20ludwig&f=false</ref> رابطهٔ این زبان با کردی مسلم است اما تحت تأثیر دیگر زبان‌ها و تاریخ مستقل، آنها را از هم جدا کرده‌اند.<ref>{{cite web|last1=Kjeilen|first1=Tore|title=Kurdish|url=http://looklex.com/e.o/kurdish_l.htm|website=LookLex Encyclopaedia|quote=their relation to Kurdish is attested and undisputed, but influences from other languages and an independent history have set them apart.}}</ref> این زبان پیشتر به عنوان شاخه‌ای از کردی در نظر گرفته می‌شد رابطهٔ زازاکی با کردی آشکار است اما امروزه زبان زازاکی بر اساس بیشتر زبانشناسی [[کردی]] محسوب نمی‌شود.<ref>{{cite web|last1=Kjeilen|first1=Tore|title=Zazaki|url=http://looklex.com/e.o/zazaki_l.htm|website=LookLex Encyclopaedia|quote=Zazaki has earlier been classified under Kurdish. Similar to the Dimli language (mainly Iran), Zazaki's relation to Kurdish is clear, though, but influences from other languages and an independent history have set them apart.}}</ref><ref>http://www.britannica.com/topic/Iranian-languages</ref><ref>http://www.joshuaproject.net/languages.php?rol3=diq</ref><ref>http://www.jstor.org/discover/10.2307/4030804?uid=3739192&uid=2&uid=4&sid=21101221288217</ref>
زبان‌شناسان بر این باورند که زازاها شاخه‌ای مستقل از اقوام ایرانی هستند و نام اصلی زازاها یعنی «دیملی» را گونهٔ دگرگون‌شدهٔ واژهٔ [[دیلمیان|دیلمی]] می‌دانند و خاستگاه این مردم را منطقهٔ [[دیلمستان]] در غرب رشته‌کوه [[البرز]] و جنوب [[گیلان]] حدس می‌زنند؛ ولی زازاکی زبانی [[زبان|دیلمی]] است.<ref>, [http://books.google.nl/books?id=3mE04D9PMpAC&pg=PA1576&lpg=PA1576&dq=kurmanji+separate+language&source=bl&ots=6yMQCFjaBZ&sig=8oUVeVmmbEtqsFiXjAw7E2DYTXo&hl=nl&ei=BqwhSu7yDoHB-Aa_opGwCQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3 Encyclopedia of the developing world], Thomas M. Leonard, Taylor & Francis, 2006
ISBN 0-415-97662-6, 9780415976626, p.1576</ref>
== ویژگی‌ها ==
* [[الفبای زازاکی]]
نظام آوایی زازا به نظام آوایی [[گیلکی]] و [[تالشی]] بسیار نزدیک است؛{{مدرک}} با این تفاوت که نظام آوایی زازا از تعدادی آواهای دندانیِ تأکیدی نیز برخوردار است و تعداد [[مصوت]]های آن بیشتر است. در نظام اسمیِ تمامی گویش‌های زازاکی، معمولاً میان دو [[جنس مذکر]] و [[جنس مؤنث|مؤنث]] تفاوت وجود دارد. در صرف اسم، دو [[حالت فاعلی]] و غیر فاعلی وجود دارد.{{سخ}} ▼مانند فارسی، [[فعل]] دارای [[بن مضارع]] و [[بن ماضی]] است.
▲نظام آوایی زازا به نظام آوایی [[گیلکی]] و [[تالشی]] بسیار نزدیک است؛؛{{مدرک}} با این تفاوت که نظام آوایی زازا از تعدادی آواهای دندانیِ تأکیدی نیز برخوردار است و تعداد [[مصوت]]های آن بیشتر است. در نظام اسمیِ تمامی گویش‌های زازاکی، معمولاً میان دو [[جنس مذکر]] و [[جنس مؤنث|مؤنث]] تفاوت وجود دارد. در صرف اسم، دو [[حالت فاعلی]] و غیر فاعلی وجود دارد. {{سخ}}
== جمله‌های بعضی پایه‌های زازاکی و پارسی ==
{| class="wikitable"
|-
! پارسی || زازاکی
|-
|چه || Çı/Se
|-
| چگونه/چطور||Senêna/Çıturiya
|-
|نام تو چیست؟ ||?Namê to çıko
|-
|نام شما چیست؟ ||?Namê şıma çıko
|-
|تو چند ساله ای؟ ||?Tı çend serriya
|-
| چطوری؟ خوشی؟ (زن) ||?Tı çıturiya? Tı senêna
|-
|چطوری؟ خوشی؟ (مرد) ||?Tı senênê?, Tı çıturiyê
|-
| با تشکر از شما (مرد) ||Tı weş bê
|-
| با تشکر از شما (زن) ||Tı weş ba
|-
| تشکر می‌کنم ||Teşekur kenan
|-
| خدا از تو راضی باشد || Homa to ra razi bo
|-
| این چیست؟ (مرد) ||?Eno çıko
|-
| این چیست؟ (زن) ||?Ena çıka
|-
| تو چی می‌کنی؟ (چه کار میکنّی؟) (زن)||?Tı se kena
|-
| تو چی می‌کنی؟ (چه کار میکنّی؟)(مرد) ||?Tı se kenê
|-
| شما خِوش آمدید ||Şıma xeyr amey
|-
| است (برای مردان)|| Esto
|-
| است (برای زنان) || Esta
|-
| هست (غیر جنسی) || Estê
|-
|نیست (برای زنان)|| çıniya/niesta
|-
|نیست (غیر جنسی) || çıniyê/niestê
|-
|نیست برای مردان) || çıniyo/niesto
|-
| آری ||Eya
|-
| هیچ || Nê
|-
| رفتن ||Şiyene
|-
| می‌آیند|| Ê yenê
|-
| تو چه گفتی؟ ||?To se vat
|-
| تو چه میگوی؟ (زن) ||?Tı se vana
|-
| تو چه میگوی؟ (مرد) ||?Tı se vanê
|-
|خانه || Ban / Keye
|-
| دوستم (برای مردان) || Embazê mı / dostê mı
|-
| دوستم/ مه همباز (برای زنان) || Embaza mı
|-
| پسر من به پسر تو می‌گوید ||Lacê mı lacê to ra vano
|-
|در دستهای من چیزی نمند ||Zerrê destanê mı de çiyê nêmend
|}
== پانویس ==
* Gülşat Aygen, Zazaki/Kirmanckî Kurdish, Volume 479 of Languages of the World, Lincom Europa, 2010
{{پایان چپ‌چین}}
*
* [[راهنمای زبان‌های ایرانی]] جلد دوم، [[رودیگر اشمیت]]، ترجمه زیر نظر [[حسن رضایی باغ‌بیدی]]، [[انتشارات ققنوس]]، چاپ اول ۱۳۸۳، ص ۵۵۹
== پیوند به بیرون ==
| 