پژوهشگران تاریخ [[اسماعیلیه]] در مسیر شناخت آنان، با شرایطی روبرو هستند که برای محققان سایر سلسلههای پادشاهی ناشناخته است، زیرا تمامی سالشمارهای اسماعیلی در طول تاریخ دستخوش تغییرات گوناگونی قرار گرفتهاند و محققان در این زمینه باید به سالنامهنویسان [[سنی]] مذهبی متکی باشند که دشمنی با اسماعیلیان را پیشهٔ خویش ساخته و چشمانشان را به روی تحولات جامعهٔ اسماعیلی بسته بودند. اگرچه در این میان استثنایی همچون [[رشیدالدین فضلالله همدانی|رشیدالدین فضلالله]] وجود دارد که از جهتگیریجهت گیری و غرضورزیغرض ورزی دوری گزید و با در پیش گرفتن انصاف، حتی شالودهٔ مطالب خویش پیرامون آنان را بر اطلاعات موجود در سالنامههای اسماعیلی استوار کرد. به عبارت دیگر، دشمنی وقایعنگاران با این گروه، همچون سدی در برابر آگاهی محققان امروزی قرار گرفتهاست و منجر به عدم تسلط و شناخت بر نهادها و پیشفرضهای فکری اسماعیلیان گشتهاست. برای آگاهی از اوضاع جاری در میان مسلمانان سنی مذهب، به منبع گستردهای از منابع و آثار بجای مانده دسترسی داریم که متأثر از سنت و تواتر فرهنگی سنیان است، اما سنت اسماعیلی تنها قادر به ضبط مقدار اندکی از نوشتههای ادوار گذشته در گذر زمان شدهاست، که دایرهٔ آن، محدود به چند کتاب و رسالهٔ تعلیمی میشود. این شرایط موجب شده که حتی در مواقعی که بر تاریخ یک رویداد مشخص به همراه سیما و نشانههای آن وقوف داریم، قادر به درک و معناکاویمعنا کاوی آن در قالب اسماعیلی نباشیم. آشنایی اولیهٔ [[جهان غرب]] با اسماعیلیان نیز بر روایتها و تفاسیر [[جنگهای صلیبی|جنگجویان صلیبی]] و سنی مذهبان استوار بود، که منجر به شکلگیری تصویری منفی از اسماعیلیان شد. تصویری که نمایانگر فرقهٔ [[حشاشین|آدمکشانی]] بود که شرارت و دژخویی از صفاتشان بود و تحت رهبری پیر کوهستان که رییسی مرموز اما بلند همت و قدرتمند بود و وفاداری به وی، منش و خصلت انسانی را از یاد بردهبودند. اما دیگر بر این زاویهٔ دید نمیتوان تکیه کرد و آن را جدی گرفت، زیرا زمانی که به تحقیق و تفحص در اسناد اسماعیلی بجای مانده میپردازیم و از زاویهای انتقادی به سالنامهها مینگریم، هویت پیشساخته و افسانهای تصویر مذکور بر ما آشکار میگردد. اگرچه لازم به ذکر است که حتی وقایعی که با بهرهگیری از این منابع، پیش روی مخاطب قرار میگیرد، باعث شگفتی بوده و رنگی افسانهای دارد. واقعیتی به رنگ افسانه که در آن روستانشینان و تهیدستان با تکیه بر تفکری که در مواجهه با عالم [[اسلام]] در اقلیت است و استواری بر اندیشهها و خیالات و اهداف بلند خویش، دههها در برابر سیل فشارها و تهاجمات از تمامی قلمرو اسلامی مقاومت کردند و تفکرات خویش را همواره بازسازی نمودند. تصویری که منابع از حسن صباح ارائه میکنند، وی را برتر از رهبری عادی به تصویر میکشد که شخصیتش برای دیگر اسماعیلیان الهامبخش بودهاست، به طوری که سرسختی و مقاومت را با قاطعیت و به وسیلهٔ تکیه بر شخصیت رهبرشان، پیشهٔ خویش ساختهبودند. پیرامون شخصیت صباح نیز اسناد و مدارک نسبتا دقیقی در دست میباشد.<ref>{{پک|بویل|۱۳۹۵|ک=از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان|ص=۹۹-۳۹۸، ۴۰۴}}</ref>