تون: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
از خرد بیشتره
جز ویرایش به‌وسیلهٔ ابرابزار:
خط ۵:
| عرض‌جغرافیایی =
| طول‌جغرافیایی =
| تصویر = FerdowsBeforeEarthquake.jpg
| اندازه تصویر = ۲۵۰
| عنوان تصویر = شهر تاریخی تون پیش از [[زمین‌لرزه ۱۳۴۷ دشت‌بیاض و فردوس|زلزله ١٣۴٧۱۳۴۷ فردوس]]
| استان =[[شهرستان فردوس]]
| شهرستان =[[فردوس]]
خط ۳۴:
<!--[[پرونده:Ferdos Religious School2.jpg|thumb|300px|[[مدرسه علمیه علیا|مدرسهٔ علمیه علیا]] در شهر تاریخی تون]]-->
[[پرونده:Iran provinces in Abbasid Caliphate.jpg|بندانگشتی|چپ|250px| نام تون بر روی نقشه ایران در عصر خلفای [[عباسیان|عباسی]]، برگرفته از کتاب [[جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی]]]]
[[پرونده:Pic of toon city.png|بندانگشتی|چپ|250px| نام تون بر روی نقشه [[ابن حوقل]] در كتابکتاب [[صورة الارض]] ]]
[[پرونده:Iran-kharazmshahids.jpg|بندانگشتی|چپ|250px| نام تون بر روی نقشه ایران در زمان پادشاهی [[خوارزمشاهیان]]]]
[[پرونده:Tmp 13190-124377425.jpg|بندانگشتی|چپ|250px| نام تون بر روی نقشه ایران در زمان پادشاهی [[مغول]]]]
[[پرونده:Safavid Empire Map by Kâtip Çelebi.jpg|چپ|بندانگشتی|250px| نام تون (طون) بر روی نقشه امپراتوری [[صفویه]] ترسیم شده توسط [[کاتب چلبی]]]]
[[پرونده:Iran-map-cut.jpg |بندانگشتی|چپ|250px| نام تون (طون) بر روی نقشه ایران در اواخر دوره صفویه و اوایل دوره پادشاهی [[افشاریه]] ترسیم شده توسط [[ابراهیم عن متفرقکان]]]]
[[پرونده:Rigobert Bonne. Perse. 1787 (K).jpg|بندانگشتی|چپ|250px| نام تون (toun) بر روی نقشه ایران در زمان پادشاهی [[زندیه]] ترسیم شده توسط [[Rigobert Bonne]] ]]
[[پرونده:Persia 1814.jpg|بندانگشتی|چپ|250px| نام تون(Toon) بر روی نقشه ایران در اوایل پادشاهی [[قاجاریه]] ترسیم شده توسط [[J. Smith]] ]]
[[پرونده:Map of persia 1932.jpg|بندانگشتی|چپ|250px| نام (Tun) بر روی نقشه ایران در زمان پادشاهی [[رضا شاه پهلوی]] (١٩٣٢۱۹۳۲ میلادی)]]
'''شهر تاریخی تون'''، از شهرهای بزرگ سرزمین [[خراسان]] محسوب می‌شده که دارای پنج دروازه بوده و به عنوان یکی از بزرگ‌ترین شهرهای حکومتی نقش مهمی در اقتصاد منطقه داشته‌است.<ref name="Khorasan">{{یادکرد وب| نشانی = http://www.khorasannews.com/News.aspx?type=4&year=1389&month=8&day=11&id=19519| عنوان = «تون» سرزمینی تاریخی اما ناشناخته برای گردشگران| تاریخ بازدید = تیر ۱۳۹۰| تاریخ = ۱۱ آبان ۱۳۸۹| ناشر = وب‌گاهوبگاه رسمی روزنامهٔ خراسان}}</ref>
 
== مکان جغرافیایی ==
شهر تاریخی تون در جنوب غربی شهر '''[[فردوس]]''' امروزی قرار گرفته‌است.
نام این شهر در سال ۱۳۰۸ به فردوس تغییر کرد.<ref name="SafarNews" />
 
در [[زمین‌لرزه ۱۳۴۷ دشت‌بیاض و فردوس|زمین لرزه سال ١٣۴٧۱۳۴۷]] شهر تون ویران شد.
این شهر تاریخی، امروزه توسط اهالی فردوس، با نام «شهر کهنه» شناخته می‌شود.<ref name="SafarNews">{{یادکرد وب| نشانی = http://www.safarnews.com/FA/detail.asp?id=34349| عنوان = مرمتگران از باروی شهر تاریخی تون گذشتند | تاریخ بازدید = شهریور ۱۳۹۰| ناشر = سفرنیوز}}</ref>
 
== قدمت تاریخی ==
قدیمی‌ترین آثار بدست آمده از شهر تاریخی تون مربوط به هزاره دوم پیش میلاد است. آثاری نیز از دوره اشکانی و ساسانی و دوران‌های تاریخی پس از اسلام بدست آمده استآمده‌است.<ref name="SafarNews" /><ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://chtn.ir/Default.aspx?tabid=84&articleType=ArticleView&articleId=52990| عنوان = مرمتگران از باروی شهر تاریخی تون گذشتند| تاریخ بازدید = شهریور ۱۳۹۲| تاریخ = ۲۲ تیر ۱۳۹۰| ناشر = خبرگزاری اجتماعی و فرهنگی میراث آریا}}</ref>
 
== محله‌های شهر تون ==
[[پرونده:Toon map.jpg|بندانگشتی|چپ|250px|نقشه کلی از شهر تون ]]
قبل از [[زمین‌لرزه دشت‌بیاض و فردوس|زمین‌لرزهٔ شهریور ۱۳۴۷]]، شهر تون دارای ۵ محله به نام‌های
سادات،سردشت،سادات، سردشت، تالار، میدان و کورگواه بود. <ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.khorasannews.com/news.aspx?8_17177_S04_26875.XML| عنوان = ویژگی‌های محله‌های قدیمی فردوس | تاریخ بازدید = دی ۱۳۸۷| تاریخ = ۲۴ دی ۱۳۸۷| ناشر = وب‌گاهوبگاه رسمی روزنامهٔ خراسان | زبان = فارسی}}</ref>
 
محلهٔ سادات در جنوب غربی شهر، محلهٔ تالار در شمال شرقی، محلهٔ میدان در مرکز و شرق، محلهٔ کورگواه در جنوب و جنوب شرقی و محلهٔ سردشت در شمال غربی شهر تون قرار داشتند.
بازار شهر، [[مسجد جامع تون|مسجد جامع]]، [[مدرسه علمیه علیا|مدرسه علمیه]] و مزار امام‌زادگان در محلهٔ میدان قرار داشتند.
 
همچنین تون دارای ۵ دروازه به نام‌های دروازه میدان، دروازه قاین، دروازه طبس، دروازه ملک و دروازه سرخ کوه بود.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://sk-ferdos.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=431&Itemid=103| عنوان = آثار فرهنگی و تاریخی| تاریخ بازدید = فروردین ۱۳۸۸| ناشر = وب‌گاهوبگاه رسمی فرمانداری فردوس| زبان = فارسی}}</ref>
 
پس از زمین‌لرزهٔ سال ۱۳۴۷، شهر در مجاورت شهر قبلی ساخته شد و محله‌های سابق در هم آمیخت.
 
== تسخیر و ویرانی ==
تون پس از الموت مهمترین مرکز اسماعیلیه در قهستان بوده و قلاعی مستحکم داشته استداشته‌است.
 
[[عزالدین بن اثیر|ابن اثیر]] در کتاب [[الکامل فی التاریخ]] می‌نویسد:
{{نقل قول |مردم شهر تون بر مذهب اسماعیلیه پایدار ماندند سپاه مغول به رهبری هلاکوخان نوه چنگیز خان رهسپار شهر تون گردید. در بهار سال ۶۵۳ سپاه هلاکو خان مغول این شهر را پس از هفت روز مقاومت تصرف کرد و مردم آن را قتل‌عام کرد.}}
[[عطاملک جوینی]] در [[تاریخ جهانگشای]] می‌نویسد:
سطر ۷۴ ⟵ ۷۵:
 
== قلاع تاریخی ==
* '''کوه قلعه''':
 
[[عطاملک جوینی]] در [[تاریخ جهان‌گشای]] دربارهٔ این قلعه می‌گوید:{{نقل قول| از ۷۰ دژی که در قهستان قرار داشت، وسیع‌ترین و عظیم‌ترین آنها در ۵ هزار گزی جنوب غربی شهر تون باشد. اسماعیلیان، قلعهٔ نظامی خود را در بالای این کوه ساخته بودند که در بلندترین نقطه دشت تون واقع شده و از تمام جهات بر منطقه مشرف است. موقعیت این قلعه به‌گونه‌ای است که از سه جهت به پرتگاه‌هایی منتهی می‌شود و تنها راه دسترسی به قلعه از طریق تنگه‌ای است که در جنوبی غربی کوه، که شیب کمتری دارد، قرار گرفته‌است.‌‌}} این قلعه در ۶ حصار مختلف ساخته شده و مرکز فرماندهی در طبقه ششم و در نوک قلعه قرار دارد. طبقات دیگر آن دارای دروازه‌های ورودی از جهات مختلف، محل نگهداری آذوقه، اسلحه‌خانه، اصطبل، آب‌انبار، برج و بارو و حمام و تالارها و سربازخانه هستند. ارتفاع برج‌ها حدود ۵ متر بوده و تمام آنها به کمک سنگ‌های لاشه و ملات گچ و ساروج ساخته شده‌اند. این قلعه دارای [[تونل]]ی آجری است که به قلعه دختر ،دختر، یکی دیگر از قلعه‌های تاریخی اسماعیلیان، متصل است و این راه زیرزمینی این دو قلعه را به وسیله یک راه زیرزمینی دیگر به وسط شهر تاریخی تون متصل می‌کند. در داخل این تونل زیرزمینی که پس از [[زمین‌لرزه دشت بیاض و فردوس (۱۳۴۷)|زمین‌لرزهٔ سال ۱۳۴۷]] کشف شد، اجساد بسیاری از مردگان یافت شد که در کنار هم در داخل این تونل چیده شده و دارای کفن‌هایی با آثار اسلامی و آیات قرآن بودند.
*'''کوه قلعه''':
* '''قلعه دختر''' :
[[عطاملک جوینی]] در [[تاریخ جهان‌گشای]] دربارهٔ این قلعه می‌گوید:{{نقل قول| از ۷۰ دژی که در قهستان قرار داشت، وسیع‌ترین و عظیم‌ترین آنها در ۵ هزار گزی جنوب غربی شهر تون باشد. اسماعیلیان، قلعهٔ نظامی خود را در بالای این کوه ساخته بودند که در بلندترین نقطه دشت تون واقع شده و از تمام جهات بر منطقه مشرف است. موقعیت این قلعه به‌گونه‌ای است که از سه جهت به پرتگاه‌هایی منتهی می‌شود و تنها راه دسترسی به قلعه از طریق تنگه‌ای است که در جنوبی غربی کوه، که شیب کمتری دارد، قرار گرفته‌است.‌‌}} این قلعه در ۶ حصار مختلف ساخته شده و مرکز فرماندهی در طبقه ششم و در نوک قلعه قرار دارد. طبقات دیگر آن دارای دروازه‌های ورودی از جهات مختلف، محل نگهداری آذوقه، اسلحه‌خانه، اصطبل، آب‌انبار، برج و بارو و حمام و تالارها و سربازخانه هستند.ارتفاع برج‌ها حدود ۵ متر بوده و تمام آنها به کمک سنگ‌های لاشه و ملات گچ و ساروج ساخته شده‌اند.این قلعه دارای [[تونل]]ی آجری است که به قلعه دختر ، یکی دیگر از قلعه‌های تاریخی اسماعیلیان، متصل است و این راه زیرزمینی این دو قلعه را به وسیله یک راه زیرزمینی دیگر به وسط شهر تاریخی تون متصل می‌کند. در داخل این تونل زیرزمینی که پس از [[زمین‌لرزه دشت بیاض و فردوس (۱۳۴۷)|زمین‌لرزهٔ سال ۱۳۴۷]] کشف شد، اجساد بسیاری از مردگان یافت شد که در کنار هم در داخل این تونل چیده شده و دارای کفن‌هایی با آثار اسلامی و آیات قرآن بودند.
'''[[قلعه دختر فردوس|قلعه دختر]] '''، قلعه‌ای به‌جای مانده از [[اسماعیلیان]] و مربوط به سده‌های پنجم و ششم هجری قمری است که در ۸ کیلومتری شمال غرب [[فردوس]] این قلعه بر بالای کوهی ساخته شده‌است که اهالی روستای حسن‌آباد آن را ''قلعه دختر'' می‌نامند. این قلعه، دارای چند حصارسنگی است و در آن آثاری از حمام و برج و بارو و میخ‌های بزرگ آهنی مشاهده می‌شود.
*'''قلعه دختر''' :
'''[[قلعه دختر فردوس|قلعه دختر]] '''، قلعه‌ای به‌جای مانده از [[اسماعیلیان]] و مربوط به سده‌های پنجم و ششم هجری قمری است که در ۸ کیلومتری شمال غرب [[فردوس]] این قلعه بر بالای کوهی ساخته شده‌است که اهالی روستای حسن‌آباد آن را ''قلعه دختر'' می‌نامند. این قلعه، دارای چند حصارسنگی است و در آن آثاری از حمام و برج و بارو و میخ‌های بزرگ آهنی مشاهده می‌شود.
این قلعه دارای [[تونل]]ی آجری است که به [[کوه قلعه فردوس|کوه قلعه]]، یکی دیگر از قلعه‌های تاریخی اسماعیلیان، متصل است و این راه زیرزمینی این دو قلعه را به وسیله یک راه زیرزمینی دیگر به وسط شهر تاریخی تون متصل می‌کند. در داخل این تونل زیرزمینی که پس از [[زمین‌لرزه دشت بیاض و فردوس (۱۳۴۷)|زمین‌لرزهٔ سال ۱۳۴۷]] کشف شد، اجساد بسیاری از مردگان یافت شد که در کنار هم در داخل این تونل چیده شده و دارای کفن‌هایی با آثار اسلامی و آیات قرآن بودند.
 
خط ۹۸:
* [[حمام جهانیار]]
* [[تپه چنجه]]
* [[پایاب تاریخی تون]]
* [[بقایای معماری سرخ کوه]]
* [[حوض‌انبارسیدی]]
* [[حوض انبار سرخ کوه]]
خط ۱۴۲:
 
== منابع ==
{{پانویس}}
* جوینی، عطاالملک، تاریخ جهانگشای، ج۳ ص ۱۰۳
* ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج ۳ ص ۱۲۴
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/تون»