|
[[پرونده:Human Breastmilk - Foremilk and Hindmilk.png|بندانگشتی|دو نمونه بیست و پنج میلی لیتری از شیر مادر.نمونه سمت چپ،شیر آغوز است و نمونه سمت راست،بعد از مدتی شیر دهی به دست آمده.دو نمونه با یک روش از پستان گرفته شده.]]
'''شیر مادر'''، [[شیر (خوراکی)|شیری]] است که از [[پستان]] جنس زن [[انسان]] برای فرزندش بدست می‌آید. شیر خوراک نخستین [[شیرخوار|نوزاد تازه به دنیا آمدهٔ]] انسان است پیش از آنکه بتواند مواد خوراکی دیگر را بخورد یا هضم کند نوزاد کمی که بزرگتر شد ممکن است یا به خوردن شیر به صورت مستقل ادامه دهد یا آن را در ترکیبی با خوراکی‌های دیگر بخورد.
== سودها ==
{{اصلی|شیردهی}}
[[شیردهی]] به نوزاد میتواند از سوی مادر خودش باشد که در این صورت، این معمول‌ترین روش شیردهی خواهد بود، البته ممکن است مادر به صورت مستقیم شیر ندهد بلکه توسط [[شیردوش]]، شیر را از بدن بگیرد سپس آن را به کمک [[شیشه شیر]]، فنجان، قاشق یا دیگر ابزارهای شیردهی به نوزاد دهد. شیر ممکن متعلق به زنی غیر از مادر نوزاد باشد که ممکن است این شیر از [[انبار شیر]] فراهم شده باشد یا زنی غیر از مادر نوزاد مستقیم به او شیر دهد. این حالت در گذشته نیز وجود داشته که در این صورت به این زن، [[دایه]] گفته می‌شد. کارشناسان فنلاندی در پژوهش‌های خود دریافتند که اولین منبع پروبیوتیک شیر مادر است که باعث ازبین رفتن باکتری‌های بیماری زا شده و تأثیر سلامت بخش دارد.<ref>[http://www.irna.ir/fa/News/81956030/ شیر مادر اولین منبع پروبیوتیک] . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]</ref>
[[سازمان بهداشت جهانی]] توصیه میکند که در شش ماه نخست، نوزاد تنها از شیر مادر بخورد که البته اگر آمادگی آن دیده شد کم کم مواد جامد هم افزوده شود. تا سن دو سالگی توصیه میشود به عنوان یک خوراک تکمیلی به نوزاد شیر داده شود اما برای بیش از دو سال شیردهی به تمایل نوزاد و مادر بستگی دارد.<ref name="who1">{{cite web|url=http://www.who.int/nutrition/topics/exclusive_breastfeeding/en/ |title=WHO | Exclusive breastfeeding |publisher=Who.int |date=2011-01-15 |accessdate=2011-10-26}}</ref> شیردهی برای مادر و نوزاد، سودمند است و اثر مثبت آن حتی در [[دوران کودکی]] هم دیده میشود.<ref>{{cite web|url=http://www.who.int/nutrition/topics/infantfeeding_recommendation/en/
|title=The World Health Organization's infant feeding recommendation
}}</ref> برای نمونه می‌توان به کاهش خطر [[سندروم مرگ ناگهانی نوزاد]]،<ref>{{cite web|url=http://www.unicef.org/media/media_40135.html|title=WHO and UNICEF call for renewed commitment to breast-feeding}}</ref> افزایش [[هوش]]،<ref>[http://www.sciencedaily.com/releases/2008/05/080505162902.htm Breastfeeding Associated With Increased Intelligence, Study Suggests<!-- Bot generated title -->]</ref> تاحدی کاهش عفونت گوش میانی،<ref>{{cite journal |vauthors=Persico M, Podoshin L, Fradis M, Golan D, Wellisch G |title=Recurrent middle-ear infections in infants: the protective role of maternal breast feeding |journal=Ear Nose Throat J |volume=62 |issue=6 |pages=297–304 |date=June 1983 |pmid=6409579 |doi= |url=}}</ref> مقاومت در برابر سرماخوردگی و آنفلوآنزا،<ref>{{cite journal |vauthors=Cantey JB, Bascik SL, Heyne NG, Gonzalez JR, Jackson GL, Rogers VL, Sheffield JS, Treviño S, Sendelbach D, Wendel GD, Sánchez PJ |title=Prevention of mother-to-infant transmission of influenza during the postpartum period |journal=Am J Perinatol |volume=30 |issue=3 |pages=233–40 |date=March 2013 |pmid=22926635 |doi=10.1055/s-0032-1323585 |url=}}</ref> اندک کاهش در خطر [[سرطان خون]] کودکی،<ref>{{cite journal |vauthors=Aguiar H, Silva AI |title=[Breastfeeding: the importance of intervening] |language=Portuguese |journal=Acta Med Port |volume=24 Suppl 4 |issue= |pages=889–96 |date=December 2011 |pmid=22863497 |doi= |url=}}</ref> کاهش خطر [[بیماری قند]] نوزادی،<ref>{{cite journal |vauthors=Finigan V |title=Breastfeeding and diabetes: Part 2 |journal=Pract Midwife |volume=15 |issue=11 |pages=33–4, 36 |date=December 2012 |pmid=23304866 |doi= |url=}}</ref> داشتن دندان‌هایی بهتر،<ref name="pmid23372130"/> کاهش خطر چاقی در آینده،<ref>{{cite journal |vauthors=Lausten-Thomsen U, Bille DS, Nässlund I, Folskov L, Larsen T, Holm JC |title=Neonatal anthropometrics and correlation to childhood obesity--data from the Danish Children's Obesity Clinic |journal=Eur. J. Pediatr. |volume=172 |issue=6 |pages=747–51 |date=June 2013 |pmid=23371390 |doi=10.1007/s00431-013-1949-z |url=}}</ref> کاهش خطر [[درخودماندگی]]<ref>{{cite journal |vauthors=Al-Farsi YM, Al-Sharbati MM, Waly MI, Al-Farsi OA, Al-Shafaee MA, Al-Khaduri MM, Trivedi MS, Deth RC |title=Effect of suboptimal breast-feeding on occurrence of autism: a case-control study |journal=Nutrition |volume=28 |issue=7-8 |pages=e27–32 |date=July 2012 |pmid=22541054 |doi=10.1016/j.nut.2012.01.007 |url=}}</ref> کاهش خطر گرفتاری در [[آسم]] و [[اگزما]]،<ref name="pmid23372130">{{cite journal |vauthors=Salone LR, Vann WF, Dee DL |title=Breastfeeding: an overview of oral and general health benefits |journal=J Am Dent Assoc |volume=144 |issue=2 |pages=143–51 |date=February 2013 |pmid=23372130 |doi= |url=}}</ref> کاهش در خطر گرفتاری ناهنجاری‌های روحی به ویژه در بچه‌هایی که به فرزندی پذیرفته میشوند.<ref>{{Citation|url=http://www.internationalbreastfeedingjournal.com/content/1/1/5|title=Mental health, attachment and breastfeeding: implications for adopted children and their mothers|journal=International Breastfeeding Journal|year=2006}}</ref><ref>{{cite journal |vauthors=Sabuncuoglu O |title=Understanding the relationships between breastfeeding, malocclusion, ADHD, sleep-disordered breathing and traumatic dental injuries |journal=Med. Hypotheses |volume=80 |issue=3 |pages=315–20 |date=March 2013 |pmid=23306004 |doi=10.1016/j.mehy.2012.12.017 |url=}}</ref>
شیر مادر، به محض تولد نوزاد، در غده های شیری تولید میشود. این شیر از مولکول هایی تشکیل شده که توسط بدن مادر تولید میشوند و طبیعتا با شیرهای پاستوریزه که منشاء حیوانی دارند متفاوت است. شیر مادر حاوی ترکیب بی نظیری از انواع ویتامین ها، پروتئین ها، چربی، آنتی بادی ها و مواد دفاعی دیگری میباشد که هم نیاز نوزاد به یک غذای کامل را برطرف میکند و هم نوزاد را برای مقابله با ویروس ها، باکتری ها و عوامل بیماری زای دیگر مقاوم میسازد.اما خواص بی نظیر شیر مادر به همینجا ختم نمیشود. در نوزادانی که حداقل تا 6 ماهگی از شیر مادر تغذیه شده اند، احتمال بروز انواع حساسیت ها، عفونت گوش، اسهال و بیماری های تنفسی مانند آسم به مقدار زیادی کاهش پیدا میکند. همچنین در اکثر موارد، نوزادانی که از شیر مادر تغذیه میکنند در آینده از IQ بالاتری برخوردار هستند.هضم شیر مادر برای نوزاد آسان تر از شیر های پاستوریزه میباشد و همچنین شیر دادن مادر به نوزاد، باعث ایجاد حس آرامش و امنیت در نوزاد میشود که هم میتواند به هضم شیر کمک کند و هم در دراز مدت تاثیرات مثبتی برای کودک داشته باشد.
به نظر پژوهشگران از دیگر مزایایی شیر مادر این است که تغذیه با آن به مقاومت کودک در برابر آلودگی هوا کمک میکند.<ref>[http://irna.ir/fa/News/81621477/ شیر مادر سپر نوزاد در برابر آلودگی هوا].[خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://irna.ir]</ref>
== ماندگاری ==
شیر مادر میتواند برای استفاده تا مدتی نگهداری شود. مدت ماندگاری بسته به محل نگهداری و دمای آن متفاوت است:
* در اتاق با دمای ۲۵ درجه سانتیگراد: ۶ تا ۸ ساعت
* در کیف [[عایق حرارتی]] با بسته یخ: تا ۲۴ ساعت
* در یخچال با دمای ۴ درجه سانتیگراد: تا ۵ روز
* در جایخی (در داخل یخچال) با دمای ۱۵- درجه سانتیگراد: تا ۲ هفته
* در فریزر (مجزا از یخچال): با دمای ۱۸- درجه سانتیگراد: ۳ تا ۶ ماه
* در فریزر با دمای ۲۰- درجه سانتیگراد: ۶ ماه تا ۱ سال
== زردی شیر مادر ==
{{Infobox disease
| Name = زردی شیرمادر
| Image =
| Alt =
| Caption =
| DiseasesDB =
| ICD10 = {{ICD10|P|59.3||p|50}} |
| ICD9 =
| ICDO =
| OMIM =
| MedlinePlus =
| eMedicineSubj =
| eMedicineTopic =
| MeSH =
| GeneReviewsNBK =
| GeneReviewsName =
}}
'''زردی شیرمادر'''، به نوعی بالا رفتن بیلی‌روبین غیر کونژوکه در نوزادان کفته میشود که در هفته اول یا دوم زندگی اتفاق می‌افتد و میزان بیلی‌روبین در آن به ندرت بیش از ۲۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر میشود. یکی دو روز دادن شیرخشک به نوزاد باعث افت سریع میزان بیلی‌روبین میشود و هنگامی هم که دوباره شیر مادر به نوزاد داده شود، میزان بیلی‌روبین دیگر بالا نخواهد رفت. شیر مادر ممکن است حاوی نوعی عامل جلوگیری‌کننده از کونژوگه شدن بیلی‌روبین باشد ویا چرخه روده‌ای - کبدی بیلی‌روبین را تشدید کند.<ref>{{cite book|last=Kliegman|first=Richard E. Behrman, Robert M.|title=Nelson essentials of pediatrics|year=۱۹۹۴|publisher=Saunders|location=Philadelphia...[etc.]|isbn=۰۷۲۱۶۵۳۲۲۷|page=۱۹۳|edition=2nd ed.|accessdate=16 March 2013|chapter=۶}}</ref>
دو نوع زردی شیر مادر تعریف شده‌است: نوع اول یا زودرس {{به انگلیسی|Breast feeding jaundice}}، در چند روز اول به دلیل کم شیر خوردن نوزاد یا درست شیر ندادن مادر رخ می‌دهد<ref name="GarfunkelKaczorowski2002">{{cite book|author1=Lynn C. Garfunkel|author2=Jeffrey Kaczorowski|author3=Cynthia Christy|title=Mosby's pediatric clinical advisor: instant diagnosis and treatment|url=http://books.google.com/books?id=3m0JEvOQSlEC&pg=PA200|accessdate=14 June 2010|year=۲۰۰۲|publisher=Elsevier Health Sciences|isbn=۹۷۸-۰-۳۲۳-۰۱۰۴۹-۸|pages=۲۰۰–}}</ref> و از روز دوم شروع میشود و تا روز پنجم طول می‌کشد. زردی خیلی شدید نیست و افت وزن نوزاد در ده روز اول بیش از ۱۰٪ وزن تولد است. درمان این اختلال، تغذیه مکرر با شیر مادر و اجتناب از دادن آب قند و مانند آن است تا چرخه روده‌ای - کبدی کاهش یابد و بیلی‌روبین دفع شود.
زردی نوع دیررس {{به انگلیسی|Breast milk jaundice}}به دلیل وجود مهارکننده گلوکورونید از در شیر مادر و مهار گلوکورونیله شدن بیلی‌روبین است.<ref>{{cite journal|last=Arias|first=IM|coauthors=Gartner LM, Seifter S, Furman M|title=Prolonged neonatal unconjugated hyperbilirubinemia associated with breast feeding and a steroid, pregnane-3(alpha), 20(beta)-diol in maternal milk that inhibits glucuronide formation in vitro.|journal=J Clin Invest|year=۱۹۶۴|volume=۴۳|pages=۲۰۳۷–۴۷}}</ref> این نوع از روز پنج تا هفت آغاز میشود و بیلی‌روبین به ندرت به بالای ۲۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر می‌رسد. قطع شیرمادر به صورت موقت آزمون خوبی برای شناختن این اختلال است.
== جستارهای وابسته ==
* [[شیردهی]]
== منابع ==
{{پانویس|۲|چپ‌چین=بله}}
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1534356/
* نکات برتر در تغذیه با شیر مادر (مترجم: آراد باقری)
* فرهنگ تک جلدی دکتر محمد معین، چاپ چهارم، ۱۳۸۳
{{شیردهی}}
{{داده‌های کتابخانه‌ای}}
{{شیر}}
[[رده:شیر مادر]]
[[رده:ایمنی‌شناسی]]
[[رده:شیر نوشیدنی]]
[[رده:شیردهی]]
[[رده:کودک‌داری]]
[[رده:مامایی]]
[[رده:مایعات بدن]]
[[رده:نوزادشناسی]]
| 