کلیسای ننه مریم به روایتی اولین کلیسای مشرق زمین به روایت دیگری دومین کلیسای قدیمی جهان پس از کلیسای [[بیت‌لحم]] [[فلسطین]] می‌باشداست. تاریخ ساخت آن به سال ۳۲ میلادی برمی گردد و از کلیساهای قدیمی جهان به‌شمار می‌رود.{{مدرک}}
این کلیسا در سده‌های گذشته محل [[گور|دفن اموات]] بوده‌است.
طبق روایت نویسندگان [[آشور]]ی و [[مسیحی]] این بنا قبلاًپیش از آن [[آتشکده]] و یکی از معابد معروف [[زرتشتیان]] بوده. هنگام تولد مسیح، موبدان زرتشتی ساکن این معبد، ستاره‌ای درخشان را در حال حرکت به سوی شرق می‌بینند، آن را نشانه‌ای از تولد منجی وعده داده شده می‌یابند و به طرف اورشلیم روانه می‌شوند.
این موبدها پس از بازگشت به ارومیه، آتشکده را مبدل به کلیسا کردهکردند و در آنجا دین مسیح را در آنجا بشارت می‌دهند.
اولیناین کلیسا را نخستین بار شاهزاده‌ای [[چین]]ی در سال [[۶۴۲ (میلادی)|۶۴۲]] توسط شاهزاده‌ای [[چین]]ی مرمت شدکرد. در سال ۱۳۴۲ و ۱۳۴۳ نیز مورد مرمت قرار گرفت. نمای فعلیکنونی آن به [[دوره ساسانی|دورهٔ ساسانی]] تعلق دارد.
== بنا ==
ساختمان کنونی کلیسای ننه مریم به ویژه گنبدهاگنبدها، طاقهاطاق‌ها و پایه‌های آن بر اساس نظر کارشناسان باستان‌شناسی متعلق به دوره ساسانی است و معماری داخلی آن آمیزه‌ای از معماری ساسانی و پارتی است.
کلیسای ننه‌مریم نه [[نیمکت]] دارد و نه جای‌گاهی برای [[اعتراف]] یا [[وعظ]] [[کشیش]]، با در ورودی کم‌ارتفاعی رو به صحن.
در چپ و راست دالان ورودی کلیسای ننه مریم دو دهلیز با سنگ قبرهای نوشته شده قرار دارددارد، که محل دفن روحانیان مسیحی بوده‌است و سنگ قبر فعلیکنونی در دهلیزها متعلق به سه تن از رهبران کلیسای شرق آشور و یکی از مبلغان [[کلیسای ارتدوکس]] [[روسیه]] می‌باشداست. در سمت راست محراب دالان تنگ و کوتاهی قرار گرفتهاست، که در دیوار راست این اتاق اجاق دیواری تعبیه شده و از آن برای پخت نان مقدس استفاده می‌کردند. در کنار این تنور حوضچه‌ای سنگی در داخل دیوار برای [[غسل تعمید]] کودکان ایجاد شده‌است.
کلیسای ننه مریم بارها مرمت شده و شکل‌های ناهمگون پیدا کرده‌است.
در سال ۶۴۲ میلادی کلیسا توسط شاهزاده خانم چینی به نام بافری مرمت شده‌است و نمای بیرونی آن بارها دستخوش تغییر و بازسازی شده‌است. پشت‌بام کلیسا در حال حاضر با شیروانی پوشش گردیده‌است که این خود تناسبی با معماری اصلی ندارد.
این کلیسا فاقد تزئینات ویژه و نقاشی و گچبریگچ‌بری می‌باشداست، زیرا به علت اعتقادات خاص آشوریان که در تمام کلیساهای آن‌ها اعمال می‌شود از هر نوع آرایش و تزئین در کلیساها خودداری می‌نمایندمی‌کنند.
