داریوش بزرگ: تفاوت میان نسخه‌ها

''سال‌ها پیش از میلاد است.''

* '''۵۲۱''': مرگ کمبوجیه در راه بازگشت از مصر. فریبکاری و زورستانی تخت پادشاهی توسط [[گئومات]] [[مغ]] (بردیای دروغین) با طرح معرفی خود با نام [[بردیا]] فرزند کوروش بزرگ.<ref name="iranicaonline.org">[http://www.iranicaonline.org/pages/chronology-1 CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1] ''iranicaonline.org''</ref>

 

== منابع برای تاریخ‌نگاری زندگانی داریوش ==

[[گزنفون]] و [[کتزیاس]] با هرودوت در موضوع کشته شدن [[بردیا]] به فرمان [[کمبوجیه]] هم داستان هستند.<ref name="ReferenceA">{{پک|شهبازی|۱۳۵۰|ک=جهانداری داریوش بزرگ|ص=۴۰}}</ref> [[کتزیاس]] اسم این [[مغ]] را ''سپنت‌دات'' یعنی دادهٔ مقدسات نوشته‌است که به زبان امروزی ''اسفندیار'' می‌شود.<ref>{{پک|پیرنیا|۱۳۶۲|ک=تاریخ باستانی ایران|ص=۱۰۴}}</ref> گزنفون نوشته‌است این [[مغ]] با تسلطی که بر روی کمبوجیه داشت ذهن پادشاه را بر ضد برادرش مُشَوِب ساخت و پس از قتل بردیا خود به جای او ادعای پادشاهی کرد.<ref>{{پک|هرودوت|۱۳۵۶|ک=تاریخ هرودوت|ص=۲۵۸}}</ref>

 

 

=== هفت هم قسم و کشتن مدعی تاج و تخت ===

هرودوت می‌گوید که<ref>هرودوتوس هالیکارناسوسی، تواریخ</ref> هفت تن از اشراف و نجبای پارس به نام‌های ''اتانس''، ''آسپاتی نس''، ''گبریاس''(''گوبریا'')، ''اینتافرنس''، ''مگابیزوس''(''مهابیز'')، ''هیدارنس'' و داریوش پسر ویشتاسپ (ویستاسب) بعد از اینکه متوجه شدند همگان فریب خورده‌اند، درصدد قتل مغ‌ها برآمدند، کتیبهٔ بیستون هم این اسامی را تأیید می‌کند، و تنها یک اسم از آن هفت تا با گفتهٔ هرودوت مغایر است، یعنی «آسپاتینس»، توضیح این که داریوش در کتیبهٔ بیستون اسامی هفت نفر مزبور را چنین برمی‌شمارد:''ویندفرنه''، ''اوتانه''، ''گئوبرووه''، ''ویدرنه''، ''بگابوخشه''(''بغابوخش'')، ''آردومانیش''(''اردومنیش'') (و البته خود داریوش، که در آن زمان والی پارس بوده و در آنجا حضور داشته‌است) مسلم است که در این مسئله، باید گفتهٔ خود داریوش را صحیح بدانیم.

 

 

=== نظریهٔ قتل بردیای واقعی به‌دست داریوش ===

== شورش در استان‌ها ==

پس از پادشاهی داریوش، کلیه استان‌ها سر به شورش برداشتند که داریوش و یارانش طی ۱۹ نبرد، ۹ پادشاه را که با وی به منازعه برخاستند، سرکوب کرد. اولین طغیان در [[عیلام]] روی داد. در [[ماد]] هم یک مدعی که خود را از اخلاف [[هووخشتره]] می‌خواند، مدعی سلطنت ماد بود. در [[پارس]] یک مدعی دیگر خود را [[بردیا]] پسر کوروش خواند. این نکته که شورشیان همواره در یک زمان سربرنمی‌داشتند و هدف مشترک یا پیوند اتحادی هم با یکدیگر نداشتند، عامل عمده‌ای بود که داریوش را در دفع شورش‌ها یاری کرد. طغیان [[بابل (دولت‌شهر)|بابل]] نیز کمتر از دیگر طغیان‌ها، موجب دغدغهٔ خاطر داریوش نبود. تمام این اغتشاش‌ها که در [[ارمنستان]]، [[ماد]]، [[کردستان]]، [[رخج]]، و [[مرو]] روی داد، با خشونت سرکوب شد و داریوش خشونت را در این مواقع همچون وسیله‌ای تلقی می‌کرد که می‌توانست از توسعه و تکرار نظایر این حوادث، جلوگیری کند.<ref name="ReferenceB">{{پک|زرین‌کوب|۱۳۶۴|ک=تاریخ مردم ایران، پیش از اسلام|ص=۱۴۴}}</ref> در بند شانزدهم [[کتیبه بیستون]] دربارهٔ شورش پارت (خراسان) و [[گرگان]] چنین آمده‌است {{نقل قول بزرگ}} [[پارت]] و [[گرگان]] بر من شوریدند و [[ویشتاسپ (هخامنشی)|ویشتاسپ]] پدر من در پارت بود. پس از آن سپاه پارسی را از [[ری]] نزد ویشتاسپ فرستادم. وقتی که این سپاه به ویشتاسپ رسید، عازم جنگ دشمن شد. در محلی موسوم به ''ویش پااوزت'' در پارت با آنان جنگید. [[اهورامزدا]] مرا یاری کرد و به ارادهٔ او ویشتاسپ شورشیان را شکست داد. پس از آن مملکت مطیع من شد.<ref>{{پک|حقیقت|۱۳۷۰|ک=تاریخ قومس|ص=۲۱}}</ref> {{پایان نقل قول بزرگ}}

 

در تحریر بابلی کتیبه‌های بیستون دیده می‌شود، که داریوش پس از دستگیری [[فرورتیش]]، بینی و گوش و زبان وی را بریده و سپس او را به صلیب کشیده‌است.

مورخین یونانی نوشته‌اند داریوش برای هر ایالتی مالیات نقدی و جنسی معین کرد. [[پلوتارک]] مورخ یونانی می‌نویسد «داریوش در صدد تحقیق برآمد تا معلوم نماید که مالیات تعیین شده، بر مردم گران است یا نه و چون جواب آمد که گران نیست و مردم می‌توانند بپردازند، باز مالیات‌ها را کم کرد تا تحمیلی بر مردم نشود.»

 

 

=== ارتباط دادن دریای مدیترانه و دریای سرخ ===

پس از بررسی‌های گوناگون داریوش پی برد که باید ۸۴ کیلومتر دیگر کَنده شود تا آبراه‌هایی که فرمانروایان مصری ساخت آن را آغاز کرده و نتوانسته بودند آن را به پایان ببرند، به دریای سرخ برسد. از سوی دیگر برای مشکل [[آب آشامیدنی]] ناگزیر بود چاه‌های گوناگونی پدید بیاورد تا کارگران از تشنگی نمیرند؛ بنابراین داریوش که کار به پایان رساندن آبراهه را با یاری مهندسان ایرانی که از زمان‌های کهن در کار کندن آبراهه و [[قنات|کاریز]] و چاه و سدبندی مهارت داشتند آسان می‌پنداشت، فرمان داد تا کار دوباره آغاز شود و بر سر راه چاه‌هایی کنده شوند تا آب آشامیدنی برای کارگران بدست آید.

سرانجام این کار بزرگ پس از ده سال به پایان رسید و در سال ۴۹۷ شاهنشاه با همهٔ درباریان خود از [[شوش (شهر باستانی)|شوش]] به مصر رفت، تا نخستین آبراههٔ سوئز را گشایش کند. آبراههٔ نام برده شده مانند امروز از [[دریای مدیترانه]] آغاز نمی‌شد بلکه از رود نیل و کنار «بوباستیس» در شمال [[قاهره]] کنونی آغاز و پس از دور زدن [[دریاچه تلخ|دریاچهٔ بزرگ تلخ]] در باختر آبراههٔ امروزی به سمت جنوب می‌رفت تا برسد به سوئز و دریای سرخ. این کار بزرگ را داریوش با چهار سنگ نبشته در مسیر آبراهه جاودانه کرد و امروزه سه سنگ نبشتهٔ آن به دست ما رسیده‌است.

 

=== یکسان کردن واحد پول و واحد اندازه‌گیری ===

=== داریوش یکم در کتاب مقدس ===

داریوش همچنین در بازسازی معابد [[یهودیان]] که توسط [[بخت النصر]] ویران شده بود، به یهودیان یاری کرد. نام [[داریوش بزرگ در کتاب مقدس عهد عتیق]]، در ۲۵ آیه، ذکر شده‌است. در کتاب مقدس دربارهٔ ثبات و تزلزل ناپذیری قوانین [[ماد]] و [[پارس]] در کتاب [[دانیال]] و [[استر]] سخن رفته‌است. به رغم اشکالی که در صحت و قدمت اصل آن کتاب‌ها هست، باز روی هم رفته، اهمیتی که قانون در حفظ وحدت امپراتوری داریوش و اخلاف او داشته‌است، بیان می‌کند حتی [[افلاطون]] نیز نقش قانون‌های داریوش را در حفظ و ادارهٔ کشور وی نشان گوشزد کرده‌است.<ref>{{پک|زرین‌کوب|۱۳۶۴|ک=تاریخ مردم ایران، پیش از اسلام|ص=۱۵۰}}</ref>

 

== سیاست دینی ==

== میراث ==

[[پرونده:Bisotun Iran Relief Achamenid Period.JPG|بندانگشتی|چپ|300px|[[کتیبه بیستون]] در نزدیکی [[کرمانشاه]].]]

 

داریوش برای فراهم آوردن نظم درست «این جهانی» از تحمل هچ سختی ای رویگردان نبود. او فرمانروایی بزرگش را تا دورافتاده‌ترین روستاها هم نظم و سامان بخشید. این نتیجهٔ دیوانی بود که حتی از دیدگاه امروزی هم بی‌همتا شمرده می‌شود.<ref>{{پک|هینتس|1388|ک=داریوش و ایرانیان|ص=206}}</ref>

 

[[پرونده:James farley post office 2009.JPG|300px|بندانگشتی|چپ|نه برف، نه باران، نه گرما، نه تاریکی شب نمی‌تواند این پیک‌ها را از انجام تند و تیز وظیفه‌شان بازدارد. سخن داریوش بزرگ هخامنشی بر سردر [[اداره پست نیویورک]]]]<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = https://postalmuseum.si.edu/about/frequently-asked-questions/index.html#history10 |عنوان =Smithsonian National Postal Museum | ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۱۲ ژانویه ۲۰۱۹}}</ref>

== تبار و خانواده ==

{{تبارنامه داریوش بزرگ}}

[[پرونده:Katibe dariush dar persepolis.png|بندانگشتی|تصویر خطی از کتیبه داریوش در تخت جمشید (DPg) مجموعه اسلون ۵۲۳۲/۶۷–۶۸]]

داریوش در سال ۴۸۶ پیش از میلاد، پس از یک دورهٔ یک‌ماهه بیماری وفات یافت. مقبرهٔ او در دل [[کوه رحمت]] در مکانی به نام [[نقش رستم]] در [[مرودشت]] فارس، نزدیک [[شیراز]] است سر در آرامگاه داریوش همچون دیگر آرامگاه‌ها به شکل صلیبی بزرگ به بلندای ۲۲ متر و پهنای ۱۱ متر کنده شده‌است. در بخش بالایی نقش برجسته‌ای وجود دارد که در اصل نقاشی شده بوده‌است و شاه را در حالت ایستاده بر جایگاهی نشان می‌دهد که دو ردیف از نمایندگان سی قوم که هویتشان در کتیبه‌ای سه زبانه یاد شده‌است، آن را نگه داشته‌اند.<ref>{{پک|ُSchmidt|1970|ک=Persepolis III: The Royal Tombs and Other Monuments|ص=}}</ref> وصیت جالبی از زبان داریوش که آخرین آرزویش هم فقط آن بود، بر کتیبهٔ مزار او حک شده‌است.

 

== سیارک داریوش ۷۲۱۰ ==