فارسی‌زبانان: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
←‏منطقهٔ ساخت تمدن: اصلاح اشتباه تایپی
برچسب‌ها: متن دارای ویکی‌متن نامتناظر حذف منبع ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
Ariobarzan (بحث | مشارکت‌ها)
جز ویرایش 83.120.116.185 (بحث) به آخرین تغییری که 2.191.16.204 انجام داده بود واگردانده شد
برچسب: واگردانی
خط ۱۰۴:
 
== جمعیت و پراکندگی ==
فارسی [[زبان رسمی]] ایران، افغانستان و تاجیکستان است و البته در تاجیکستان به نام [[فارسی تاجیکی]] و در افغانستان به نام [[فارسی دری]] شناخته می‌شود و فارسی‌زبانان در ایران بزرگ‌ترین [[گروه زبانی]] به‌شمار می‌آیند. دربراساس نتایج سرشماری هایسال ۱۳۷۵ دربارهٔ ترکیب قومی ملّت ایران، کلیه‌یجمعیت اقوامفارس‌ها راحدود بدلیل۷۳ رسمیتا بودن۷۵ زباندرصد فارسی،جمعیت فارسایران شمردن؛است. آمار سرشماری سال ۱۳۷۵ نشان می‌دهد که ۸۲ تا ۸۳ درصد چونکهمردم فارسی زبانصحبت دومشانمی‌کنند استو ۸۶ درصد از آن‌ها فقط فارسی را می‌فهمند.<ref>[http://www.ir-psri.com/Show.php?Page=ViewArticle&ArticleID=914 مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی ایران]</ref>
فارسی‌زبان نخست ۲۰ میلیون تن در افغانستان، ۵ میلیون تن در تاجیکستان،<ref name=ToolAutoGenRef2>۸۰٪ از جمعیت ۷ میلیونی این کشور: [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ti.html منبع]</ref> و در ازبکستان حدود ۷ میلیون است.<ref name=ToolAutoGenRef11>Carlson, "Uzbekistan: Ethnic Composition and Discriminations", Harvard University, August 2003</ref><ref>The Tajiks of Uzbekistan, Central Asian Survey (1996), 15(2), 213-216</ref> زبان فارسی گویش‌ورانی نیز در [[هند]] و [[پاکستان]] دارد (نگاه: [[زبان فارسی در شبه‌قاره هندوستان]]). با توجه به رسمی بودن زبان فارسی در ایران، افغانستان و تاجیکستان و تسلط گویشوران سایر زبان‌ها بدان به عنوان زبان دوم،دوم همه‌یروی زبان ها و اقوام دیگر را فارس طبقه بندی کرده‌اند وهم‌رفته نمی‌توانمی‌توان شمار فارسی‌گویان جهان را حدود ۱۱۰ میلیون تن برآورد کرد.
[[پرونده:Tajiks of Uzbekistan.PNG|بندانگشتی|270px|مناطق فارسی‌زبان ازبکستان]]
[[پرونده:Persian in Qazvin.jpg|بندانگشتی|گویش وران زبان فارسی در ایران.]]
[[پرونده:Iranian-languages-map.jpg|بندانگشتی|LEFT|350px|نقشه پراکندگی خانواده زبان‌هاو گویش‌های ایرانی]]
 
== تاریخچه ==
'''اقوام پارسی''' ([[آریایی]]) است. زبان این قوم [[زبان پارسی باستان]] بود، و هم‌اکنون به پارسی نو تکلم می‌کنند. در زبان پارسی باستان «پارسه» (Parsa) نام یکی از اقوام ایرانی مقیم اهل ایران است که مقر ایشان را نیز پارس نامیده‌اند. از این قوم دو خاندان بزرگ به شاهنشاهی رسیده‌اند، یکی [[هخامنشیان]] و دیگر [[ساسانیان]].{{مدرک}}
'''اقوام پارسی''' پس از مرگ هخامنش پسرش چیش پیش پادشاه شهر [[انشان]] نامیده شد و رسماً در قلمرو وسیعتری به فرمانروایی پرداخت و ایالت تازه‌ای را که پارسه نامیده شد (فارس کنونی) به دیگر متصرفات خود پیوست.{{مدرک}}
 
نام قوم پارس برای اولین بار در ([[سالنامه‌های پادشاهان آشور]]) در شرح لشکرکشی آنان به حدود جبال [[زاگرس]] به میان آمده‌است. آشوریان این قوم را در ۸۴۴ ق.م. شناخته‌اند. با این دلایل قوم پارس قبلاً در شمال غربی ایران کنونی در مغرب و جنوب غربی [[دریاچه ارومیه]] مستقر بوده و سپس به تدریج به جنوب متمایل شده و این انتقال در نتیجهٔ فشار اورارتو و آشور بوده‌است. این قوم به احتمال قوی در حدود سال ۷۰۰ ق.م. در مغرب جبال (زاگرس کنونی) جایگزین شدند، و مرکز حکومت آن‌ها مطابق نوشتهٔ آشوریان [[پارسوماش]] نامیده شد. پارسیان پس از ورود به این سرزمین تحت قیادت هخامنش حکومت کوچک خود را تشکیل دادند. پس از مرگ هخامنش پسرش چیش پیش پادشاه شهر [[انشان]] نامیده شد و رسماً در قلمرو وسیعتری به فرمانروایی پرداخت و ایالت تازه‌ای را که پارسه نامیده شد (فارس کنونی) به دیگر متصرفات خود پیوست.{{مدرک}}
 
پارسیان پس از ورود به این سرزمین تحت قیادت هخامنش حکومت کوچک خود را تشکیل دادند. پس از مرگ هخامنش (جمشید) پسرش چیش پیش پادشاه شهر انشان نامیده شد و رسماً در قلمرو وسیعتری به فرمانروایی پرداخت و ایالت تازه‌ای را که پارسه نامیده شد (فارس کنونی) به دیگر متصرفات خود پیوست. (از کتاب ایران تألیف گیرشمن ترجمهٔ معین صص ۵۹–۱۰۹). بنابه روایات مختلف تاریخ نگاران، چیش پیش مذکور غیر از چیش پیش پدر کورش معروف است، به این معنی که پس از مرگ هخامنش به ترتیب چیش پیش، کمبوجیه فرزند او و کوروش فرزند کمبوجیه به فرمانروایی رسیدند و سپس فرزند کوروش بنام چیش پیش دوم روی کار آمد و این شخص همان پدر کوروش و آریارمنا است که حکومت را میان دو فرزند خود تقسیم کرد و دو شاخه از خاندان هخامنش به وجود آورد. از شاخهٔ آریارمنا به ترتیب پسرش آرشام، نوه اش ویستاسپ (بیست اسب) و پسر ویستاسپ یعنی داریوش کبیر حکومت کردند. شاخهٔ دوم یعنی نسل کورش را باید شاخهٔ اصلی خاندان هخامنشی شمرد زیرا وسعت شاهنشاهی مربوط به این شاخه است. از این شاخه به ترتیب کورش، پسرش کمبوجیهٔ دوم، کورش سوم پسر کمبوجیه و معروف به کورش بزرگ و کمبوجیهٔ سوم فاتح مصر و سپس فرزندان دیگرشان به شاهنشاهی رسیدند. (ایران باستان پیرنیا ج ۱ ص ۲۳۱).{{مدرک}}
سطر ۱۱۴ ⟵ ۱۲۰:
مادها در رشته‌کوه‌های زاگرس مستقر شده و در مادَ (غرب ایران کنونی) تمدن به وجود آورده و در آنجا ماندگار شدند. پارس‌ها تدریجاً رو به جنوب پیشروی کرده و به سرزمینی رسیدند که استان فارس کنونی است؛ و در آنجا ماندگار شدند. پارس‌ها پس از آمدن به آن منطقه به تمدن‌های اطراف آنجا برخوردند.
 
[[علی بن حسین مسعودی]] در [[التنبیه و الاشراف]] می‌نویسد پارسیان قومی بودند که قلم‌روشان دیار جبال بود از ماهات ([[ماد]]) و غیره و آذربایجان تا مجاور ارمنیه و اران و بیلقان تا دربند که باب و ابواب است و ری و طبرستان و مسقط و شابران و گرگان و ابرشهر که نیشابور است و هرات و مرو و دیگر ولایت‌های خراسان و سیستان و کرمان و فارس و اهواز با دیگر سرزمین عجمان که در وقت حاضر به این ولایت‌ها پیوسته‌است، همهٔ این ولایت‌ها یک مملکت بود، پادشاه‌اش یکی بود و زبان‌اش یکی بود، فقط در بعضی کلمات تفاوت داشتند، زیرا وقتی حروفی که زبان را بدان می‌نویسند یکی باشد، زبان یکی است وگر چه در چیزهای دیگر تفاوت داشته باشد.باشد، چون پهلوی و دری و دیگر زبان‌های پارسی.<ref>{{عربی|التنبیه و الاشراف المسعودی :فالفرس أمة حد بلادها الجبال من الماهات وغیرها وآذربیجان إلی ما یلی بلاد أرمینیة وأران والبیلقان إلی دربند وهو الباب والأبواب والری وطبرستن والمسقط والشابران وجرجان وابرشهر، وهی نیسابور، وهراة ومرو وغیر ذلک من بلاد خراسان وسجستان وکرمان وفارس والأهواز، وما اتصل بذلک من أرض الأعاجم فی هذا الوقت وکل هذه البلاد کانت مملکة واحدة ملکها ملک واحد ولسانها واحد، إلا أنهم کانوا یتباینون فی شیء یسیر من اللغات وذلک أن اللغة إنما تکون واحدة بأن تکون حروفها آلتی تکتب واحدة وتألیف حروفها تألیف واحد، وإن اختلفت بعد ذلک فی سائر الأشیاء الأخر کالفهلویة والدریة والآذریة وغیرها من لغات الفرس}}</ref>
 
ابن الندیم از عبداﷲبن مقفع حکایت کند که لغات فارسی شش است: فهلویه (پهلوی)، دریه (دری)، فارسیه (زبان مردم فارس)، خوزیه (زبان مردم خوزستان)، و سریانیه. فهلویه منسوب است به فهله (پهله) نامی که بر مجموع شهرهای پنجگانهٔ اصفهان و ری و همدان و ماه نهاوند و آذربایجان دهند.<ref>[http://www.loghatnaameh.com/dehkhodaworddetail-c4407b040598473a99122acce128f89b-fa.html لغتنامه دهخدا: فارسی]</ref>
 
== تشکیل نخستین حکومت پارس ==