[[پرونده:Hookah 2.jpg|چپ|بندانگشتی|قلیان [[مصر]]ی، [[پرونده:Hookah.ogg|frameless|center]]]]
'''قلیان''' یا '''نارگیله''' وسیلهای آبی است برای کشیدن [[تنباکو]] است که در [[خاورمیانه]]، [[آسیای مرکزی]] و [[شمال آفریقا]] متداول است. بنا بربنابر شواهد موجود، قلیان از ایران به سایر نقاط جهان ازجمله هند و مصر راه یافت.<ref name=":0" /> در فارسیفارسی، به صورت '''قالیان''' (در عربی ''غلیون به معنای پیپ) نیز ثبت شده و گاه '''نارگیلی''' نیز نامیده شدهاست. در افغانستانافغانستان، به کل مجموعه قلیان، '''[[چلم (ابزار تدخین)|چلم]]''' نیز میگویند.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.loghatnaameh.org/dehkhodaworddetail-ded4ec99173a4bec9afe8e31ee7bcba0-fa.html| عنوان = چلم| تاریخ بازدید = ۲۹ آذر ۱۳۹۱| نویسنده = دهخدا| ناشر = [[لغتنامه دهخدا]]}}</ref>''
در [[کشورهای عربی]]، به نام ''شیشه'' و ''نارجیلة'' معروف است و در [[شبه قاره]] به ''حقّه'' معروف است. قلیان برای استفاده از دود حاصل از تماس [[زغال]] گداخته و [[تنباکو]] است که به این عمل «کشیدن قلیان» میگویند.
بررسی ۵۴۲ مطالعهٔ علمی در زمینهًزمینهٔ قلیان نشان میدهد که در مقایسه با کشیدن یک عدد سیگار، کشیدن یک قلیان حدوداً ۱۲ برابر بیشتربیش تر از دود، ۵ برابر بیشتربیش تر از [[قیر]]، ۲ برابر بیشتربیش تر [[نیکوتین]]، و ۲ برابر بیشتر [[منواکسید کربن]] وارد بدن میکند و به ازای هر ۴۵ دقیقه تا یک ساعت کشیدن قلیانقلیان، به اندازه ۵ بسته سیگار، دود وارد بدن انسان میکند.<ref>{{یادکرد وب | عنوان=One hookah tobacco smoking session delivers 25 times the tar of a single cigarette | وبگاه=ScienceDaily | تاریخ=2016-01-11 | سال=2016 | پیوند=http://www.sciencedaily.com/releases/2016/01/160111121406.htm | کد زبان=en | تاریخ بازبینی=2016-01-12}}</ref><ref>Smita Nayak, MD et al. Systematic Review and Meta-Analysis of Inhaled Toxicants from Waterpipe and Cigarette Smoking. Public Health Reports, January/February 2016</ref>
== اجزاء قلیان ==
[[پرونده:Hookah-lookthrough-fa.svg|بندانگشتی|چپ|180px|ساختار قلیان.]]
قلیان به صورت سنتیسنّتی از چندین جز تشکیل شده که در دانشنامه ایرانیهاایرانی ها چنین ذکر شدهاندشدهاست.
# بادگیر
# [[سرقلیان]]، آتشدان؛ محل قرارگیری تنباکو و زغال.
# میلاب
# نی پیچ یا شلنگ
# کوزه (یا قُلک) که منبع آب است و میتواند به اشکال مختلف باشد از جمله به شکل [[نارگیل]]، یا به شکل ساده. جنس آن نیز میتواند فلز، سفال، شیشه یا کریستال یا برنج باشد. ۷. #تنباکو میوه و آب
== کاربرد قلیان در طب سنتی ==
یکی از روشهای درمانی که کاربرد زیادی در طبطبّ جامع ایران داشتهاست، هدایت دارو به موضعی است که درد و بیماری در آنجاآن جا ریشه دواندهاست. از جمله وسایلی که میتوان از طریق آن چنین شیوه درمانی را پیادهسازی کرد، قلیان و چپقچُپُق بودهاست.مثلا، به عنوان مثال جهتبرای از بین بردن عفونت که میبایستیباید [[مرزنجوش]] به آن ناحیه برسد، مرزنجوشآن را به شکل تنباکو خیس کرده،می کنند. فردی که طبیعت ریه اش به گرمی و خشکی میزد،میخورد، مرزنجوش را با قلیان میکشید. همچنینهم چنین، عرقیات [[گیاهان دارویی]] مانند [[نعنا]]، [[اکالیپتوس]] یا [[بادرنجبویه]] را میتوان گرم کرد و در جام ریخت. از قطعات [[شنگرف]] در حقه برای درمان عفونت ریوی و عفونت سینوزیت میتوان بهره برد.
== تاریخچه ==
[[پرونده:The Emperor Bahadur Shah II Enthroned.jpg|چپ|بندانگشتی|200px|[[بهادرشاه (دوم)|بهادرشاه دوم]] در حال جلوس بر تخت سلطنتی هندوستان، در حال کشیدن قلیان.]]
[[پرونده:201312 iran tehran18 (12453437823).jpg|بندانگشتی|200px|گروهی از مردان ایران در حال کشیدن قلیان در یک [[قهوهخانه]]]]
بنا به نوشتهٔ [[سیریل الگود]] (اگر چه وی مأخذ خود را ذکر نکردهاست)، «اولین بار [[ابوالفتح گیلانی]] (متوفی ۱۵۸۸) پزشک ایرانیِ دربار [[جلالالدین محمد اکبر|اکبر اول]]، سلطان مراغه بود که دوددودِ تنباکو را از یک ظرف آب عبور داد تا آن را خالصتر و سرد نماید و از این طریق قلیان که در [[شبه قاره]] به حقّه معروف است را ابداع نمود.»، اما از سوی دیگر، یک رباعی از [[اهلی شیرازی]] (درگذشته در ۱۵۳۵) به استفاده از قلیان اشاره مینماید ومیکند. از این رورو، پیشینهپیشینهٔ استفاده از قلیان را میتوان به حداقلحدّاقل به دوران [[شاه طهماسب یکم]] صفوی بازگرداند و روایت ابوالفتح گیلانی را میتوان شاهدی بر معرفی قلیان، که در ایران مورد استفاده بودهاست،قلیان در [[شبه قاره هند]] دانست که در ایران استفاده می شدهاست.<ref name=":0">[http://www.iranicaonline.org/articles/galyan- شهناز رازپوش، قلیان، در دانشنامه ایرانیکا- نسخه آنلاین. (انگلیسی)]</ref>
=== ایران ===
به گزارش فرارو، گرایش [[مردم ایران]] به قهوهخانهها مدتی است بیشتر شدهاست و ۳۷ درصد [[زنان ایرانی]] حداقل یکبار مصرف قلیان را تجربه کردهاند، کشیدن قلیان در سفره خانههای سنتی برای زنان ایرانی نیز مجاز است و روزانه تعداد زیادی از زنان نیز قلیان مصرف میکنند که این تعداد روز به روز در حال افزایش است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://fararu.com/fa/news/113582/قلیان-کشیدن-خانمها-کرایه-مرد-همراه-25-هزار-تومان |عنوان=قلیان کشیدن خانمها/ کرایه مرد همراه 25 هزار تومان | ناشر = فرارو|تاریخ = ۰۳ خرداد ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی= ۲۹ آذر ۱۳۹۱}}</ref>
بنا بربنابر گزارش ایسنا در سال ۱۳۹۱، امروزهامروزه، هزینههزینهٔ ماهیانهماهیانهٔ سرانهسرانهٔ مصرف قلیان در ایران حدود ۲۱۵ میلیارد تومان است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://isna.ir/fa/imagereport/91061810967/گردشی-در-پایتخت-با-طعم-قلیان |عنوان= گردشی در پایتخت با طعم قلیان | ناشر = ایسنا |تاریخ =۱۸ شهریور ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی= ۲۹ آذر ۱۳۹۱}}</ref>
==== پیشینه ====
[[پرونده:Qalyun Chardin.jpg|200px|بندانگشتی|تصویری از کتاب سفرنامه [[ژان شاردن|شاردن]] در زمان شاه سلیمان صفوی]]
بنا بر [[دانشنامه ایرانیکا]]، تاریخ دقیق اولین استفاده از قلیان مشخص نیست. اولین تصویری کهتصویر از قلیانقلیانی بهرا وسیلهکه هنرمندان ایرانی کشیده شده،اند، احتمالاً تصویر نشمی کماندار کار [[رضا عباسی]]، نقاش مشهور دربار [[شاه عباس]] بزرگ است،است که تا اواخر نیمه اول قرن یازدهم هجری زندهمی زیسته بودهاستاست.
سیاحان اروپایی که به ایران سفر کردهاند از جمله [[ژان باتیست تاورنیه|تاورنیه]] که در [[دوران صفویه]] به ایران آمد به قلیان و کشیدن تنباکو در ایران اشاره کردهاند. از جمله وی نوشتهاست که «ایرانیان تنباکو را با دستگاهی کاملاً اختصاصی میکشند. در کوزه گلی دهان گشادی به قطر سه انگشت، تنه قلیانی از چوب یا نقره که سوراخی در وسط دارد قرار میدهند، و بر سر آن مقدار تنباکوی نمدار با کمی آتش میگذارند، و در زیر قلیان سوراخ ممتدی است که، در حالی که نفس را بالا میکشند، دود تنباکو با شدت از امتداد سوراخ پایین آمده و داخل آب که به رنگهای مختلف می آمیزد داخل میشود. این کوزه مرتباً تا نصفه آب دارد. دود که در آب است به سطح میآید و هنگامیکه نفس را بالا میکشند، از نی قلیان دود به دهان وارد میشود. به واسطه آبی که به قلیان میریزند دود تنباکو تصفیه میشود و کمتر ضرر میرساند. والا با این همه قلیان که میکشند، مقاومت برای آنها غیرممکن است. ایرانیان زن و مرد، به طوری از جوانی عادت به کشیدن تنباکو کردهاند، که کاسبی که باید روزی پنج شاهی خرج کند، سه شاهی آن را به مصرف تنباکو میرسانند. میگویند اگر تنباکو نمیداشتیم چطور ممکن بود کیف و دماغ داشته باشیم.»
اولئاریوس نیز که در سال ۱۰۴۶ در ایران بوده مینویسد که «چندین گونه ظرف قلیان در ایران ساخته میشد.: شیشهای، کوزهای، از جوز هندی (نارگیله)، و کدوئی که تا نیمه آب میشد و گاهی در آن عطر میریختند».
[[شاردن]]، دیگر سیاح دوران صفوی، در سفرنامه خود مینویسد که،که [[شاه عباس]] بسیار کوشید تا از استعمال قلیان در بین مردم جلوگیری کند. برای این کار، روزیروزی، در مجلسیمجلس رسمی دستور داد که به جای تنباکو قلیان مهمانان را با پهن چاق کنند، و سپس در حالیکهحالی که آنان مشغول کشیدن قلیان خود بودند گفت که، این تنباکو را که وزیر همدان برای من فرستادهاست و ادعا میکند که بهترین تنباکوی دنیاست، چگونه است؟ آنان همگی از این تنباکو تعریف کردند. آنگاه شاه خطاب به آنان گفت «مرده شوی چیزی را ببرد که نمیتوان آن را از پهن تشخیص داد». سرانجام کارکار، مخالفت شاه عباس بزرگ با تنباکو به تحریم آن کشید،منجر شد، و هنگامیکههنگامی که در گرجستان متوجه شد،این موضوع شد که سربازانسربازانِ او پول خود را صرف کشیدن تنباکو و توتون میکنند آن را ممنوعقدقن ساخت،کرد، و تجاریتجّاری را که توتون و تنباکو به اردوی اواردوگاه آورده بودند با تنباکوی خود یک جا سوختند، و سربازانی نیز که مرتکب کشیدن توتون و تنباکو میشدندمیشدند، بینی و لبانشان را میبریدند.
قلیان در دوران [[قاجار]] بخشی از ضرورتهایضرورت های زندگی بود. اشراف و بزرگان در خانههای خود انواع قلیان نگهدارینگه داری میکردند که بعضی از آنهاهایشان جواهرکاری شده بودند. واقعهواقعهٔ [[قیام تنباکو]] در دوران قاجار و در نتیجهنتیجهٔ فتوایی توسطبود که [[میرزا حسن شیرازی]] مبنی بر تحریم مصرف و فروش تنباکو رخاعلام دادکرد.
== انواع تنباکو ==
[[پرونده:قلیون.jpg|300px|بندانگشتی]]
در ایرانایران، انواع تنباکو مانند تنباکوی بنیاد، [[خوانسار]]، [[برازجان]]، [[کاشان]]، [[بوشهر]] و غیره وجوددیده داردمیشود که بیشتر آنهاآنها به نام شهرهایی است که تنباکو در آنجا کشت میشود. همچنین در دهههای اخیر تنباکو با طعمهای میوهای نیز به بازار عرضه میشود که به صورت صنعتی تولید میشوند. طبق بررسیهای به عمل آمده قلیان اگر با تنباکوهای میوهای (توتونهایی که به روش شیمیایی به عمل آمده و دود آن بوی میوه میدهد) به عمل آمده باشد خطرناک و ضرر آن از ضرر سیگار بیشتر است.<ref>[http://isna.ir/ISNA/NewsView.aspx?ID=News-1461606 ایسنا]</ref> چون دودی که وارد ریه میشود دودی است که محصول [[مواد شیمیایی]] میباشد.
=== تنباکوی میوهای ===
تنباکوی میوهای همنیز چند سالی است که به دست اعراب تولید شده اند و با انواع اسانس و طعمهای گونا گون در دسترس همگان استاست؛ حتی در کشورهای دیگر. البتهالبته، به گفته پزشکان این نوع تنباکو از بدترین نوع برگ توتون تهیه شده که در کارخانهها معمولاً دور ریز تولیدات آنهاآن استها است، ولی به واسطه مواد شیمیایی معطر و بستهبندیهای پرپُر زرق و برق آنهاآن ها را با نام تنباکوی میوهای در ایران و نام عربی معسل در کشورهای عربی بفروشبه فروش میرسانند. استعمال قلیان میوهای در برخی شهرها و کشورهای اروپااروپایی همهمه شیوعگیر پیدا کردهشده و خیلی از جوانان هم در اروپااروپایی قلیان میوهای را به عنوان تفریح انتخاب کرده و ساعتی را در کافی شاپ برای سرو قلیان اختصاص میدهند.
== قلیان و ادیان ==
=== فتوای جدید حرام بودن استفاده از قلیان برای مسلمانان مالزی ===
کمیتهکمیتهٔ فتوای شورای ملی امور اسلامی [[مالزی|کشور مالزی]] پس از بحث و بررسیهای فراوان در تیر ۱۳۹۲ اعلام کرد که استفاده از قلیان برای مسلمانان حرام است.
عبدال شوکور حسین، رئیس این کمیته گفته:
|